هزاران کیت تشخیصيۀ ویروس کرونا مفقود شده است

کابل (پژواک، ۴ سرطان ١٤٠٠): یافته های پژواک نشان می دهد که هزاران کیت تشخیصیۀ ویروس کووید-۱۹ از کمک کشورهای امارات متحدۀ عربى، ایران، روسیه، بانک انکشاف اسلامی و UNDP در وزارت صحت عامه موجود نیست.

در کاپی فهرست “کمک های کشورهای بیرونی برای افغانستان در بخش کیت های تشخیصیه ویروس کرونا” که وزارت صحت عامه به دسترس آژانس خبری پژواک قرارداده، گفته شده است: “کیت های تشخیصیه برای وزارت صحت عامه از سوی موسسات WHO، UNDP، یونیسف و اتاق تجارت و کشورهای آذربایجان و چين، آژانس بین المللی اتومی، شرکت های نوید هیواد و آموترکس، قرارداد و کمک شده است.”

طبق معلومات وزارت صحت عامه:

• کشور چین و اتاق های تجارت: 23600 عدد سمپل VTM
• UNDP  20 کیت سمپل گیری VTM
• کیت تشخیصیه DNA-RNA 10 کمک آژانس اتومی
• کیت تشخیصیه کرونا حاوی 10 کارتریج کمک یونیسف: 500 کیت.
• رپيد تست قرارداد شرکت های نوید هیواد و اموترکس: 111000 تست.
• کمک سازمان صحی جهان2000   عدد (VTM)
• کیت RNA اکسترکشن 250 تسته کمک WHO 719 کیت.
• کیت RNA اکسترکشن 250 تسته کمک WHO 80  کیت.
• تست کوید 19 کمک کشور آذربایجان 2175 عدد.

اما لیستی از کمک های موسسات و کشورها در بخش مبارزه با کووید-۱۹ که در سایت وزارت مالیه  منتشر گردیده نشان میدهد که:

• امارات متحده عربی به ارزش سه میلیون دالر “۵۰ هزار کیت تشخیصیه ویروس کرونا”؛
• ایران پنج هزار کیت تشخیصیه ویروس کرونا؛
• روسیه به تاریخ ۲ جون ۲۰۲۰ پنج هزار کیت تشخیصیه؛
• بانک انکشاف اسلامی به ارزش ۳۰۰ هزار دالر امریکایی کیت های تشخیصیه ویروس کووید-۱۹؛
• از بودجه داخلیUNDP به ارزش ۲.۴۵ میلیون دالر از طریق نهاد بین المللی اسلامی فرهنگ و تعلیمی کیت های تشخیصیه و لوازم طبی محافظتی؛ با وزارت صحت کمک نموده اند.

در این لیست وزارت مالیه گفته شده است که علاوه بر دیگر کمک های موسسات و کشورهای همکار در بخش مبارزه با کووید-۱۹ برای افغانستان، مشخصاً کیت های تشخیصیه به ارزش میلیون ها دالر با وزارت صحت عامه نیز کمک شده است.

هرچند در لیست وزارت صحت عامه، کیت های کمک شده از سوی امارات متحدۀ عربی، روسیه، ایران، بانک انکشاف اسلامی و UNDP موجود نیست؛ اما یافته های پژواک نشان می دهد که:

۱-  با شیوع بیماری کرونا در افغانستان و کمبود شدید کیت‌های تشخیص، کشور ایران به تاریخ (۹ثور ۱۳۹۹)، تعداد ۲۰۰۰ کیت تشخیص کرونا را به سفارت افغانستان در تهران تحویل داد و قرار شد سه هزار کیت دیگر را نیز به سفارت  افغانستان تسلیم دهد. یعنی در مجموع پنج هزار کیت تشخیص کرونا از سوی ایران، به افغانستان کمک شده است.

۲-  وحیدالله مایار سخنگوی پیشين وزارت صحت عامه، در ۱۳ حوت ۱۳۹۸ گفته بود که امارات متحدۀ عربی ۵۰ هزار کیت‌ تشخیص ویروس کرونا، به ارزش ۳ میلیون دالر امریکایی را به افغانستان کمک می‌کند.

۳- دمیتری الکساندروویچ ژیرنوف سفیر روسیه در کابل، به تاریخ (۲، جون ۲۰۲۰) بستۀ کمکی پنج هزار تست تشخیص ویروس کرونا را به دولت افغانستان تحویل داده است. بشیر نورمل معاون پالیسی و پلان وزارت صحت عامۀ کشور، هنگام تحویل‌گیری این بستۀ کمکی، خواهان همکاری‌های بیشتر روسیه در راستای مبارزه با ویروس کرونا در افغانستان شده بود.

۴- حسین افنی بوتسالی سفیر سازمان همکاری‌های اسلامی، در ۱۷ جوزای ۱۳۹۹، بسته کمک‎‌های صحی که از سوی این سازمان به دولت افغانستان کمک شده بود را به وزارت صحت عامه تحویل داد. در آن زمان، «بانک انکشاف اسلامی اعلام کرده بود که مبلغ ۲ عشاریه ۲ بیلیون دالر را برای اعضای سازمان همکاری‌های اسلامی، در امر مبارزه با ویروس کرونا اختصاص داده است.»  که در این میان، ۳۰۰ هزار دالر به منظور تهیۀ کیت‌های تشخصیۀ کرونا برای افغانستان در نظر گرفته شده‌بود.

۵- نهاد بین المللی اسلامی فرهنگ و تعلیمی، به ارزش ۲.۵ میلیون دالر در بخش کیت‌های تشخیصیه و لوازم طبی محافظتی، به وزارت صحت عامۀ افغانستان کمک نموده است.

یافته های پژواک نشان می دهد که هرگاه تمامی کیت‌های کمک‌ شده از سوی کشورها و نهادهای یادشده به افغانستان، با لیستی که وزارت صحت عامه به پژواک فرستاده است مقایسه شود، تفاوت فاحش در موجودیت کیت های تشخیصیه در این وزارت، دیده می شود.

بر اساس معلومات ارائه شدۀ وزارت صحت عامه، از آغاز موج اول کرونا تا اکنون ۱۲۴۹ کیت و ۱۳۶۶۰۰ عدد کیت سمپل گیری VTM، به شفاخانه‌های مرکزی و ولایات مختلف توزیع شده است، که در حال حاضر در گدام‌های آمریت ستاک مرکزی این وزارت، از کیت تشخیصیه DNA-RNA 250 تسته کمک آژانس اتومی، 10 کیت آن موجود است.

همچنان به اساس لیست یاد شده، ۱۹۷۷ عدد تست کوید-۱۹ کمک کشور آذربایجان و از رپید تست قرارداد شرکت های نوید هیواد و اموترکس، ۹۱۵۸ تست نیز موجود می باشد.

طبق معلومات وزارت صحت عامه از اغاز شيوع ويروس کرونا در افغانستان تا کنون ٦٩٣٧٢٣ تن تست و سميل گيرى شده اند که نتيجه ١٤٥٠٠٨ تن ان مثبت ميباشد.

قابل ذکر است، ارقام دقيق مواد سمپل گيرى که در داخل يک موجود ميباشد روشن نيست، چون در هر کيت ارقام مختلف ميباشد.

تفاوت در دو قرارداد خرید تست های کووید-۱۹ وزارت صحت

سندهایی که به دسترس پژواک قرار گرفته، نشان می‌دهد که در قیمت خرید کیت های تشخیصیۀ سریع ویروس کووید-۱۹ که از بودجۀ وزارت صحت عامه صورت گرفته، در مقایسه با نرخ بازار تناقض وجود دارد.

طبق اسناد دست داشته، در لیست قراردادهای وزارت صحت عامه که ۱۰۰ هزار تست ریپد‌ برای تشخیص ویروس کرونا تهیه و تدارک گردیده، فی کیت به قیمت۴۳۸.۹ افغانی خریداری شده است؛ درحالیکه همین کیت در بازار فعلی بین ۳۹۰ الی ۴۰۰ افغانی به فروش میرسد.

بنابراین، مجموع قیمت۱۰۰ هزار تست ریپد در لیست قراردادهای وزارت صحت عامه، ۵۷۰ هزار دالر معادل۴۳۸۹۰۰۰۰ افغانی ذکر شده است؛ درحالیکه به اساس نرخ بازار حدود ۴۰ میلیون افغانی می‌شود؛ یعنی در این قرارداد حدود ۴ میلیون افغانی با نرخ امروز بازار تفاوت وجود دارد.

قابل ذکر است که این قرارداد، بر اساس منبع واحد و بدون طی کردن روند داوطلبی با شرکت خصوصی نوید هیواد، به تاریخ ۱۰/۳/۱۳۹۹ انجام شده است. اما در متن قرارداد، این شرکت به عنوان برنده اعلام شده است.

به همین گونه در قرارداد دیگر این وزارت، ۱۰ هزار ریپد تست به اسم (تست سریع برای اسکرینینگ مبتلایان به ویروس کرونا) هر تست به قیمت ۱۱۷۳ افغانی تهیه و تدارک شده است.

در مجموع قیمت ده هزار تست سریع، به ۱۱ میلیون و ۷۳۰ هزار افغانی بالغ می‌شود؛ درحالیکه فی عدد همین کیت ها در بازار فعلی به قیمت ۴۰۰ افغانی به فروش میرسد.

از سویی هم؛ در قرارداد دیگر این وزارت، هر تست سریع، به قیمت۴۳۸.۹ افغانی خریداری شده است.

یافته های پژواک نشان می دهد که تنها تفاوت قیمت میان دو قرارداد وزارت صحت عامه برای خرید هر تست سریع کووید-۱۹ مبلغ ٧٤٣ افغانی می باشد.

بناءً به رویت اسناد دست داشته، اگر نرخ قرارداد خرید ۱۰ هزار تست سریع ویروس کووید-۱۹ با قیمت امروز دربازار مقایسه گردد، دیده می شود که در این قرارداد، مبلغ ۷ میلیون و ۷۳۰ هزار افغانی به شرکت طرف قرارداد، اضافه تادیه شده است.

به همین گونه هرگاه قیمت ها در دو قرارداد دیگر وزارت صحت عامه با هم مقایسه گردد، آنچه به دست می آید اینکه در قرارداد دوم، مبلغ ۷ میلیون و ۳۴۱ هزار افغانی به شرکت قراردادی اضافه تادیه گردیده است.

یافته های پژواک نشان می دهد که این قرارداد نیز به اساس منبع واحد و بدون داوطلبی میان وزارت صحت عامه و شرکت تجارتی و لوژستیکی آموترکس، به تاریخ ۲۳/۲/۱۳۹۹ به امضا رسیده است.

نگرانی اتحادیه ادویه فروشان:

اسدالله کاکر رئیس اتحادیه ادويه فروشان افغانستان میگوید که در بخش تدارکات ادویه، هیچگاه وزارت صحت عامه با این اتحادیه قرارداد نکرده است.

وی درصحبتی با پژواک گفته است که هرگاه قراردادهای بخش کرونا را وزارت صحت عامه به این اتحادیه می‌سپرد، اتحادیۀ ادويه فروشان افغانستان، در امر تهیه و تدارک مواد و دواهای مورد ضرورت مبارزه با کووید-۱۹، با این وزارت همکاری لازم میکرد و ممکن قیمت های به مراتب بهتر را به این وزارت پیشنهاد می نمود.

موصوف ضمن گلایه از وزارت صحت عامه که در گذشته نمایندۀ این اتحادیه را در داوطلبی های خویش دعوت نمی کرد، افزود: “متاسفانه شماری از شرکت ها، که به هدف گرفتن قراردادها جواز فعالیت خویش را اخذ مینمایند، برندۀ قراردادهای وزارت صحت عامه نیز می شوند.”

رئیس اتحادیۀ ادويه فروشان افغانستان، از شرکت های آموترکس و نوید هیواد، بعنوان مثال یاد کرد و گفت که این دو شرکت، عضویت اتحادیه دوا فروشان افغانستان را ندارد؛ اما هر دو برندۀ قراردادهای وزارت صحت عامه شده اند.

استفاده از کیت‌های غیر قابل اعتماد:

در زمان موج اول کووید-۱۹ در افغانستان، شفاخانه ها برای تشخیص ویروس کووید-۱۹، بیشتر از رپید تست، یا تست سریع استفاده کرده اند؛ تا اینکه ماشین های PCR و کیت های RNA تشخیصیه کرونا به افغانستان آمد.

داکتر سید محمد صدیق هاشمی مدیر یکی از لابرتوارهای خصوصی در کابل که در بخش کووید-۱۹ فعالیت دارد، در این مورد به آژانس خبری پژواک گفت که تست سریع یا رپید تست، همانگونه که از نام آن پیداست، در مدت زمان کم مشخص میکند که یک فرد به کرونا مبتلا است یا خیر، این تست ها در بازار با قیمت ارزان به وفور پیدا می شود و شفاخانه های دولتی نیز به میزان زیاد، از این تست ها استفاده کرده اند.

او گفت که هرچند این تست در مدت ۱۵ دقیقه نتیجۀ بیمار را مشخص می نماید؛ اما به اساس بروشرهایی که این تست ها دارد، احتمال ۵ الی ۱۰ فیصد خطا در نتیجۀ آن متصور است.

به گفتۀ داکتر هاشمی، اگر ۱۰۰ مریض از طریق تست سریع لابرتوار شود، احتمال دارد که نتیجه ۵ الی ۱۰ تن آنها اشتباه باشد؛ به همین دلیل این تست برای سازمان جهانی صحت، قابل قبول نیست.

اما معلوماتی که وزارت صحت عامه در اختیار پژواک قرار داده، گفته شده که ریاست عمومی طب معالجوی تاکید داشته که میزان دقت رپید تست ها در افغانستان، بر اساس بررسی های این ریاست پایین تر از ۸۰ درصد می باشد.

روی این اساس، از هر ۱۰۰ نفر که از طریق رپید تست، کووید-۱۹ خویش را لابراتوار کرده اند، بیش از ۲۰ تن آنها نتیجۀ اشتباه دریافت کرده اند.

نگرانی شهروندان از کمبود تست های تشخیصیه:

شماری از شهروندان کابل میگویند که در زمان موج اول ویروس کرونا، به دلیل کمبود تست های تشخیصیه کووید-۱۹ در شفاخانه ها، داکتران محرقۀ مریض را تست میگرفتند و در صورتی که تست محرقه فرد مثبت می بود، نتیجۀ کووید-۱۹ آنها را نیز مثبت اعلام میکردند.

اما بررسی های پژواک نشان می دهد که در موج اول ویروس کرونا، برخی شفاخانه ها از تست های سریع استفاده میکردند.

داکتر هاشمی اما در مورد تست های PCR   گفت که در حال حاضر، در مسافرت ها و شفاخانه ها، بیشتر از تست هایRNA  یا PCR  استفاده می شود که این نوع تست، از نظر کیفیت به مراتب بهتر از تست های رپید است و مورد قبول سازمان جهانی صحت نیز می باشد.

به گفتۀ موصوف، هرچند تست های PCR حدود چهار ساعت را در بر می گیرد؛ تا نتیجۀ فرد را در مورد مصاب بودن و یا نبودن به کووید-۱۹ مشخص نماید؛ اما به دلیل اینکه دقت آن زیاد است، بیشتر در شفاخانه ها از این نوع تست استفاده می شود.

مسئولان وزارت صحت عامه، در اين مورد از ابراز نظر خوددارى کردند.

تيم مطبوعاتى وزارت صحت عامه، در اين مورد به پرسش های پژواک پاسخ ندادند؛ اما بعد از گذشت چند روز، داکتر مصطفى رئيس مبارزه عليه کوويد- ١٩ وزارت صحت عامه را، براى پاسخگویى معرفى کردند.

داکتر مصطفى به پژواک گفت: “من نمی توانم اين را تاييد کنم، من بايد اول معلومات آنرا چک کنم، اين خود زمان ميخواهد، من خو نميتوانم از هوا تاييد کنم. ”

این درحالیست که فعلاً در شهرکابل، در کنار شفاخانه های افغان-جاپان، محمد علی جناح و شفاخانه صد بستر قصبه، تعدادی از شفاخانه های خصوصی نیز ویروس کووید-۱۹ را تشخیص می کنند.

بازدیدها: 173