آگاهان: کابل با فاجعۀ کمبود آب شیرین مواجه است

کابل (پژواک، ۱۸ جوزا ۱۴۰۱): آگاهان محیط زیست به این باور اند که ولایت‌های پرنفوس افغانستان به خصوص کابل با کمبود جدی آب‌های شیرین مواجه‌ است و در صورتی که حکومت سرپرست گام‌های عملی را برای رفع این چالش بر ندارد، کابل با فاجعۀ نبود آب‌ شیرین مواجه خواهد شد.

کمبود آب‌های شیرین در ولایت‌های پرنفوس کشور به خصوص کابل که در آن تمرکز نفوس بیشتر است، از چندین سال به اینسو وجود دارد.

در بسیاری از نقاط شهر کابل مردم به دلیل خشک‌ شدن چاه‌ها، از آب تانکر‌ها برای پیشبرد زنده‌گی شان استفاده می‌کنند.

از دید آگاهان، توزیع آب شیرین توسط تانکر‌ها در نقاط مختلف شهر، بیانگر خشک‌شدن چاه‌ها و کمبود آب شیرین در کابل است.

آن‌ها اما تاکید دارند، کابل نه تنها از لحاظ کمی بلکه از لحاظ کیفیت آب نیز با چالش مواجه است.

احمد امید افضلی، محقق علوم زمین و منابع طبیعی در اکادمی علوم افغانستان در مصاحبه با آژانس خبری پژواک گفت، یک بیلانس نامتوازن در قسمت آب موجود در کابل و مصرف آن، وجود دارد.

به گفتۀ او، کابل با فاجعه کمبود آب شیرین مواجه است؛ چون اکثریت چاه‌های کم‌عمق خشک شده و چاه‌های نیمه‌عمیق نیز در حال خشک‌شدن است.

از دید افضلی، دو عامل جهانی و محلی باعث پایین آمدن سطح آب در کابل شده است. تغییر و تبدیل اقلیم و گرمایش جهانی از جمله عوامل جهانی است که باعث تبخیر بیشتر شده و مانع ذخیرۀ بیشتر آب می‌شود.

در همین حال، او نبود پلان مدیریتی برای آب‌های شیرین و چاه‌های خودسر؛ توسعۀ بی‌رویه شهر و ساختن شهرک‌ها در قسمت‌هایی که آب‌های زیرزمینی از آن ‌جاها تغذیه می‌شود؛ سمنت کردن کوچه‌هایی که در اصل از بین‌بردن قابلیت نفوذ آب به خاک است و سایکل (دوران) طبیعی تغذیۀ آب را آسیب می‌زند؛ وجود شرکت‌ها، موترشویی‌ها و تولید آب‌های معدنی در داخل شهر و استفادۀ بی‌رویۀ آب در زراعت را از عوامل محلی پایین‌آمدن سطح آب در کابل می‌داند.

به گفتۀ افضلی، در قسمت مدیریت آب‌های زیرزمینی کارهای بنیادی که در حکومت قبلی امکان‌پذیز بود، اما صورت نگرفت، جز کارهای جزئی و پروژه‌یی.

افصلی اما می‌گوید، پوتانسیل‌هایی وجود دارد که اگر درست مدیریت شود، ممکن است آب کابل تامین شود.

از دید او، با درنظرداشت موارد ذیل می‌شود از بحران قحطی آب‌های شیرین و بیشتر پایین‌آمدن سطح آب، جلوگیری کرد:

۱-  در کوچه و پس‌کوچه‌ها به جای سمنت، از بلوک‌های سنگی که در بین‌شان خلا وجود دارد و قدرت نفوس آب را در خاک می‌دهد، استفاده شود.

۲-  از تغذیۀ مصنوعی – چقری‌هایی ایجاد شود که در آن آب‌های برف و باران ذخیره و دوباره به زمین نفوذ بکند – استفاده شود.

۳-  در مناطق اساسی که از آن جاها آب‌های زیرزمینی تغذیه می‌شود، شهرک ساخته نشود.

۴-  آب دریا‌های سطحی با آب‌های زیرزمینی تعامل داده شود و یا آب‌های سطحی به شبکه‌های آب‌های شهری وصل شود.

۵-  کار ساخت بندها در نواحی شهر کابل مانند بند شاتوت و بند شاه‌وعروس تکمیل و به بهره‌برداری سپره شود؛ چون به گفتۀ او، این بندها می‌تواند باعث تقویت زراعت و آب‌های زیرزمینی گردد.

۶-  گسترش فرش نباتی، چون فرش‌نباتی باعث می‌شود تا آب باران بیشتر از اینکه تبخیر شود، جذب زمین شود.

افضلی اما تاکید می‌کند که در پهلوی کمیت آب‌های شیرین مسألۀ کیفیت‌ آن نیز حیاتی است و حکومت نگذارد تا با حفر چاه‌های فاضلاب در نزدیکی چاه‌های آب‌های شیرین، آب‌های زیرزمینی آلوده شود.

در همین حال، او نقش مطبوعات و شبکه‌های اجتماعی را در بیداری افکارعامه در قبال استفادۀ درست از آب‌های زیرزمینی و اهمیت آن، مهم دانسته و تاکید می‌کند: «مردم باید بدانند که آب شیرین سرمایۀ ملی است.»

افضلی با اشاره به اینکه، «مردم باید بدانند که جهان با بحران کمبود آب شیرین مواجه است»، گفت، جنگ جهانی سوم اگر صورت بگیرد، ناشی از کشمکش پیرامون منابع آبی خواهد بود.

از سوی دیگر، عبدالرحمان لطیف، آگاه مسایل محیط زیستی می‌گوید، ازدیاد نفوس، خشکسالی‌های پیهم و نبود یک شبکۀ آبرسانی سرتاسری عوامل عمدۀ پایین آمدن سطح آب کابل و شهرهای بزرگ کشور است.

به گفتۀ او، تحقیقاتی که بین سال‌های ۲۰۱۱ الی ۲۰۱۷ توسط نهادهای مختلف دربارۀ آب‌های شیرین و سطح آب انجام شد، ثابت ساخت که به طور اوسط در نقاط مختلف شهر، از یک الی نه متر، سطح آب پایین رفته‌است.

با این حال، آگاهان محیط زیستی هشدار می‌دهند، در صورتی که وضع به همین شکل پیش برود و حکومت دست‌به‌کار نشود، کابل با قحطی آب شیرین مواجه خواهد شد و امکان دارد تا سال‌های نزدیک، مردم به دلیل نبود آب شیرین به مناطق خارج از شهر مهاجرت کنند.

با این حال، اختر محمد نصرت، سخنگوی وزارت انرژی و آب تایید می‌کند که تمام کشور به خصوص کابل با جالش کمبود آب شیرین مواجه است.

او دلیل کمبود آب شیرین را خشک‌سالی و مصرف بی‌رویۀ مردم از آب‌های شیرین می‌داند؛ مسدود ماندن پول‌های افغانستان دلیل دیگری است که از نظر او، وزارت نمی‌تواند کار روی پروژه‌های بزرگ از جمله بند شاه‌و‌عروس و بند شاه‌توت را تکمیل کند.

از سوی دیگر، نصرت با انتقاد از عملکرد مسؤولین حکومت قبلی می‌گوید، آن‌ها با وجود آن همه پول و امکانات جهانی، نتوانستند کار کنند.

او از مردم می‌خواهد تا از مصرف بی‌رویۀ آب خوداری کنند و برای ذخیرۀ آب‌های برف و باران در حویلی‌ها و جاهایی که امکان دارد، چاه‌ها برای ذخیرۀ آب حفر کنند.

نصرت تصریح کرد، این وزارت پلان و طرح‌هایی که از کمبود آب جلوگیری کند دارد؛ اما چون این پلان‌ها به سرمایه‌های بزرگ نیاز دارد، در صورت مسدودماندن ذخایر ارزی کشور، ممکن نیست.