دیبرا لاینز: قلب من برای دختران افغانی می‌شکند که از تعلیم محروم شده‌اند

کابل (پژواک، ۲۶ جوزا ۱۴۰۱): دیبرا لاینز نمایندۀ خاص سرمنشی سازمان ملل متحد برای افغانستان، در بیانیۀ خداحافظی خود گفته است، قلب او برای میلیون‌ها دختر افغان می‌شکند که از حق تعلیم محروم شده‌اند.

او همچنان در اشاره به وضعیت افغانستان گفته‌، متقاعد شده‌است که بهترین امید در یک استراتیژی تعامل است که به مقام‌های حاکم نشان می‌دهد، سیستمی که زنان، اقلیت‌ها و افراد با استعداد را مستثنی می‌سازد، دوام نخواهد آورد و در عین حال امکان ایجاد یک سیستمی وجود دارد که هم همه‌شمول و هم اسلامی باشد.

دیبرا لاینز در ماه اپریل ۲۰۲۰ به حیث نمایندۀ خاص سرمنشی سازمان ملل متحد برای افغانستان آغاز به کار کرد. اخیراً ماموریت او در افغانستان پایان یافته است.

او در بیانیۀ خدا حافظی خود که در صفحۀ فیسبوک یوناما نشر شده، گفته است: «وقتی این وظیفه را پذیرفتم نمی توانستم افغانستانی را تصور کنم که اکنون آن را ترک می‌کنم. قلب من به ویژه برای میلیون‌ها دختر افغانی می‌‌شکند که از حق تحصیل محروم شده ‌اند و بسیاری از زنان افغان بااستعداد، به جای استفاده از استعداد آن‌ها برای بازسازی جامعه یی که اکنون درگیری بسیار کمتری را تجربه می کند، برای شان گفته می شود که در خانه بمانند که از برخی جهات از قبل هم ترسناک تر است. طعنه آمیز است، اکنون در حالی که فضا برای کمک به بازسازی کشور وجود دارد، نیمی از جمعیت محدود شده اند و از سهمگیری آن‌ها در بازسازی جلوگیری می شود.»

وی می افزاید: «منحیث یک زن بسیار دردناک تر است که خواهران افغان خود را در شرایطی که هستند رها می کنم. با این حال، من متقاعد شده‌ام که بهترین امید در یک استراتیژی تعامل است که به مقامات حاکم نشان می‌دهد، سیستمی که زنان، اقلیت‌ها و افراد بااستعداد را مستثنی می‌سازد، دوام نخواهد آورد؛ و در عین حال، امکان ایجاد یک سیستم وجود دارد که هم همه شمول و هم اسلامی باشد.»

قابل ذکر است، مکاتب لیسه و متوسطۀ دختران هنوز آغاز به فعالیت نکرده و حکومت سرپرست افغانستان در اوایل سال تعلیمی جاری که حدود سه ماه از آن می‌گذرد گفته بودند، روی یک طرح کار جریان دارد و با تکمیل شدن آن، این مکاتب نیز آغاز به فعالیت خواهند کرد.

لاینز گفته است، زمانی در افغانستان آغاز به کار کرد که افغانستان در آن زمان درگیر اجرای توافقنامۀ دوحۀ ماه فبروری ۲۰۲۰ و سپس تصمیم دولت بایدن در اپریل ۲۰۲۱ مبنی بر خروج تمام نیروهای خارجی تا ختم ماه اگست همان سال بر اساس همان توافقنامه از افغانستان بود.

وی می‌افزاید: «استراتیژی ما در آن زمان این بود که هر کاری که ممکن است انجام دهیم، تا روند صلح در دوحه به نتیجه برسد. این بیش از هر چیز به معنای حمایت از دولت افغانستان برای حفظ فضا برای مذاکره بود.»

او ضمن اشاره به تلاش‌های آن زمان یوناما در مورد متعهد شدن تمویل کننده‌گان به پرداخت حدود ۱۳ میلیارد دالر امریکایی در یک دورۀ چهار ساله می‌گوید: «ما زمان زیادی را صرف تقویت مجدد مذاکرات بین الافغانی، ایجاد اعتماد و اجماع منطقه‌یی کردیم. موفقیت این تلاش ها می‌توانست توافق بین جمهوریت و طالبان بر سر تشکیل یک دولت موقت باشد که طالبان نیز شامل آن می‌بود، اما از شمولیت گسترده ‌تر جمهوریت و همچنین دستاوردهای حقوق بشری، مدنی، سیاسی و زنان محافظت می‌نمود. ثابت گردید که این غیرممکن است و جمهوریت حتا قبل از خروج آخرین نیروهای بین المللی، سقوط کرد.»

به گفتۀ او، از آنجایی که سقوط بیش از پیش اجتناب ناپذیر شد و اکثر سفارتخانه‌ها شروع به تخلیۀ کارکنان خود کردند، یوناما و خانوادۀ سازمان ملل تصمیم گرفتند که در افغانستان بمانند و خدمات خود را ارایه نمایند.

لاینز می‌گوید: «وقتی فهمیدیم رئیس جمهور غنی فرار کرده و طالبان در حال ورود به کابل اند؛ همانند میلیون‌ها افغان نگران بودیم. ما قبلاً در دفاتر خود در قندهار، مزار شریف، جلال آباد و فیض آباد کارمندانی از ساحۀ تحت کنترول طالبان داشتیم. ما از اینکه هیچ تلفات جانی در میان کارمندان سازمان ملل رخ نداده بود، بسیار راحت بودیم و در واقع طالبان به تعهد خود به عنوان حاکمان جدید برای تضمین امنیت آن‌ها احترام گذاشتند.»

اما وی گفته است، تسلط حکومت جدید سرپرست افغانستان، مجموعۀ جدیدی از مسایل را ایجاد کرد.

او در ادامه می‌گوید: «از همه مهمتر زمستان پیشرو و آسیب‌پذیری جدی میلیون‌ها افغان بود که تا حدی به دلیل خشکسالی چندین ساله به مقدار قابل توجهی عدم دسترسی به مواد غذایی را تجربه می ‌کردند. کاهش خشونت به ما امکان دسترسی به بسیاری از نقاط کشور را داد که تا آن زمان قادر به بازدید از آنها نبودیم. کنفرانسی که توسط سرمنشی سازمان ملل متحد در ماه سپتمبر در ژنیو برگزار شد، بیش از یک میلیارد دالر برای پوشش جریان‌های بشردوستانه در زمستان جمع‌آوری کرد. اما همتای ما دولتی بود که توسط جامعۀ جهانی به رسمیت شناخته نشد و بسیاری از مقامات ارشد آن تحت تحریم‌های سازمان ملل و تحریم‌های سایر کشورها بودند. این تحریم‌ها و لغو حمایت‌های مالی بین‌المللی مستلزم کار فوری برای رسیده‌گی به بحران نقدینگی در سکتور بانکی بود که با واردات پول نقد برای عملیات‌های بشردوستانه توانستیم، این کار را انجام دهیم. در نتیجۀ این امر، نزدیک به ۲۰ میلیون نفر نوعی از کمک دریافت کردند و اقتصاد، در حالی که بسیار ضعیف بود، به طور کامل سقوط نکرد.»

به گفتۀ او، از نظر سیاسی، یوناما به این نتیجه رسید که علی‌رغم «سیاست های افراطی طالبان که حقوق زنان، آزادی رسانه‌ها و نماینده‌گی سیاسی فراگیر را محدود می‌کند»، تنها راه رو به جلو از طریق مشارکت سیاسی است.

لاینز در ادامه گفته است: «توصیه های سرمنشی سازمان ملل به شورای امنیت در مورد مأموریت تجدید شدۀ یوناما منعکس کنندۀ این تصمیم بود. ما خوشحال بودیم که شورای امنیت موافقت کرد. مأموریت جدید ما به یوناما اجازه می دهد تا در افغانستان بماند و به این تعامل ادامه دهد.»

به گفتۀ او، همان طوری که در مورد بیش از دو سال رهبری خود در یوناما در افغانستان فکر می‌کند، متقاعد شده‌است که حضور یوناما حداقل به سه دلیل ضروری است: «اول اینکه ما یک میراث تاریخی داریم. سازمان ملل متحد از اواخر دهۀ ۱۹۸۰ در افغانستان حضور سیاسی، حقوق بشری، بشردوستانه و توسعه یی داشته است. ما موفقیت‌ها و شکست‌هایی داشته‌ ایم و در نتیجۀ آن‌ها، مسؤولیت اخلاقی داریم که بمانیم. دوم، ما باید نیازهای آسیب پذیرترین افغان ها را از طریق کمک های بشردوستانه و حمایت از نیازهای اولیۀ انسانی آن‌ها برطرف کنیم. سوم، افغانستان برای جامعۀ جهانی بسیار مهم است که نباید فراموش شود.»

او افزوده است، یوناما به عنوان یک ناظر و گزارشگر معتبر در مورد رویدادها در ساحه و یک پیوند قابل اعتماد بین مردم افغانستان، مقام‌های حاکم و جامعۀ بین المللی باقی خواهد ماند و به این ترتیب، همچنان به عنوان نمادی به کار خویش ادامه خواهد داد، تا مردم افغانستان دوباره توسط جهان رها نگردند.

لاینز در اخیر می‌‌گوید: «گفتۀ معروفی است که وقتی مسافری به افغانستان سفر می کند، روح آن شخص به این کشور بسته می شود. آن‌ها باید دوباره به این کشور برگردند، تا روح خود را دریابند. من در ذهن خود با همین گفتۀ معروف این کشور را ترک می کنم.»