تاکید برحل منازعات از طریق جرگه‌ها

کابل (پژواک، ۱۰ میزان ۱۴۰۲): آگاهان امور و کسانی‌ که دُشمنی شان پایان یافته می‌گویند که دشمنی ورزیدن، خوشی و آرامش در زندگی را از بین می‌برد و در حالی بر حل منازعات از طریق جرگه‌ها تاکید می‌کنند که سال گذشته ۴۳۳ مورد منازعه در افغانستان که از اثر آن ۶۹۱ تن کشته شده بودند، از همین طریق حل گردیده‌است.

به اساس گزارش‌ها، منازعات و دشمنی میان مردم بر سر زمین، علفچرها، جنگلات، تقسیم آب، میراث و سایر مسایل به‌میان می‌آید، این دُشمنی‌ها با منازعات لفظی آغاز و به دُشمنی‌های خونین مبدل می‌گردد.

از گذشته‌ها روش حل منازعات از طریق جرگه‌ها در افغانستان وجود دارد، با این هم مردم در بعضی مناطق مختلف کشور با هم دُشمنی طولانی و خونین دارند که به دلیل آن طرف‌های درگیر با رنج و مشکل مواجه اند.

 جرگه‌های وحدت و هماهنگی میان اقوام

ملا نورالله نوری سرپرست وزیر سرحدات، اقوام و قبایل به ‌تاریخ ۹ ماه اسد سال روان در نشست حسابدهی به ملت گفته بود که این وزارت در سراسر کشور ۳۴ جرگۀ را تحت نام« وحدت و هماهنگی میان اقوام» ایجاد نموده و از طریق این جرگه‌ها ۴۳۳ مورد دُشمنی میان اقوام و خانواده‌ها را حل نموده است.

او گفته بود: «سال گذشته این وزارت به همکاری علما، متنفذین قومی و ریش‌سفیدان میان اقوام و برخی خانواده‌های که بر سر زمین و موضوعات مختلف دیگر از جمله ۱۳۳ منازعۀ بزرگ و حدود۳۰۰ منازعۀ کوچک داشتند که در نتیجۀ آن ۶۹۱ تن کشته شده و صده‌ها تن دیگر مجروح گردیده بودند، به دوستی مبدل کرده اند.

به اساس معلومات نوری، دُشمنی ۲۳ ساله در ولسوالی نجراب کاپیسا، دُشمنی ۳۰ ساله ولسوالی اقچه جوزجان، دُشمنی ۳۷ ساله میان اقوام در شینوار ننگرهار و دُشمنی ۹۱ ساله نورستان نمونۀ از آن منازعات است که از طریق همین جرگه‌ها حل شده‌است.

زنده‌گی دُشمنی زنده‌گی دشوار و محروم از خوشی‌ها است

نورالله کوثر استاد پوهنتون و یکی از عالمان دینی می‌گوید: «اسلام تنها نماز و روزه را نه‌گفته؛ بلکه اعمال خوبی را گفته ، مسلمانان را از اعمال بد منع نموده، دُشمنی و منازعات هم خانواده‌ها را و هم افراد را نیست‌ و نابود می‌کند، هم جامعه و معاشره و حتا عامل نابودی کشور می‌گردد.»

او می‌گوید، مسلمانان باید یکدیگر را بپذیرند، به یکدیگر پیام برادری بدهند و هنگامیکه میان شان منازعۀ رخ می‌دهد، باید در همان زمان آن را حل نمایند.

احمد بشرمل و شفیع‌الله باشنده‌گان مرکز قندهار اعضای آن خانواده‌ها هستند که سال گذشته از طریق همین جرگه‌ها دُشمنی ۱۳ سالۀ که بر سر زمین برخاسته بود و به‌دلیل همین دُشمنی ۶ تن کشته شده بودند به‌ دوستی مبدل شده‌است.

شفیع‌الله می‌گوید: «طی این ۱۳ ما از لذت زندگی محروم بودیم، درس خوانده نمی‌توانستیم، از خوشحالی عید و از خوشی دوستان و نزدیکان بی‌خبر بودیم، اما الحمدالله جای شکر است که بین ما آشتی شد؛ بعد از این می‌توانیم درس بخوانیم، کار کنیم و زندگی خوش داشته باشیم، یعنی طی چند سال گذشته ما زندگی نمی‌کردیم، تنها به زنده ماندن کوشش می‌کردیم.»

بشرمل نیز می‌گوید: «موفقیت انسان در زندگی حوصله است، صبر است، علم است، بخشش است، مردم باعزت و قوی همیشه عفو می‌کنند و مردم ضعیف انتقام می‌گیرند، پس این [پایان دشمنی] برای ما احساس خوشی می‌دهند، واقعاً ما طوری فکر می‌کنیم که یک زندگی جدید را آغاز کرده باشیم.»

در ماه سرطان سال جاری دشمنی ۳۵ ساله بین دو خانواده در ولسوالی نهرین بغلان که شش تن هر دو طرف در آن کشته شده ‌بود، نیز از راه جرگه حل شد.

یکی از اعضای این خانواده‌ها پس از آشتی می‌گوید: «دشمنی بسیار بد است، شب و روز ارام نمی‌داشته باشی، یک سر درد برایت پیدا می‌شود، همه چیز برایت دشمن می‌شود، از یک جای به جای دیگر سفر کرده نمی‌توانی، امروز بین ما آشتی شد و زیاد خوش هستم.»

این افراد در پایان از تلاش‌های اعضای جرگه قدردانی و تشکری می‌کند که دشمنی آنان را به دوستی مبدل ساخته است.

آگاهان امور: حل منازعات از راه جرگه اقدام بهتر است

نورالله کوثر استاد پوهنتون و عالم دینی روش امارت اسلامی را برای حل منازعات یک روش بهتر می‌داند اما می‌گوید، از هر روش که کار گرفته می‌شود باید هر دو طرف در آن رضایت داشته باشد و منازعۀ شان برای همیش به پایان برسد.

وی می‌افزاید، طبق راهنمایی‌های اسلامی نیز منازعات باید از راه محاکمه و یا از راه جرگه‌های عنعنوی و قومی حل گردد و یا هر دو خانواده تشویق شوند و قناعت حاصل کنند تا مشکلات خود را بین خود حل نمایند.

محمدیعقوب، معاون جرگه‌های وزارت امور سرحدات و قبایل در حکومت پیشین گفت، یگانه راه حل دشمنی‌ها و منازعات جرگه‌های قومی است، چون یک فرهنگ مقبول قدیمی در جامعۀ افغانی است.

وی می‌گوید: «ملت نیز به جرگه‌های افغانی ارزش قایل است، متعهد به فیصله‌های جرگه می‌باشند، ما در خانه و قریه شاهد مردم زیادی هستیم که به محاکمه و اداره‌ها دولتی مراجعه نمی‌کنند چون در ادارات رسمی به موانع و تآخیر روبرو می‌شوند و دیگر اینکه از محکمه یکی به گریان و دیگری به خنده بیرون می شود اما قانون جرگه طوری است که همرای هر دو طرف گفتگو صورت می‌گیرد، هر دو به خنده یک دیگر را در آغوش می‌گیرند و زندگی اخوت و برادری را دوباره آغاز می‌کنند.»

وی می‌گوید، حل منازعات و دشمنی‌ها از راه جرگه‌های قومی در شرایط فعلی یک میکانیزم بهتر است، حکومت، بزرگان قومی و علما باید از همین راه منازعات مردم را حل نمایند.

احمدزی و کوثر هر دو از مردم خواستند که بر سر مسایل کوچک منازعات و دشمنی ایجاد نکنند و آن را از طریق گفتگو حل کنند؛ زیرا اگر دشمنی بسیار طولانی هم باشد و همدیگر را به قتل برسانند، باز هم برای حل آن از جرگه کار می‌گیرند.

ودیر صافی، استاد پوهنتون کابل و کارشناس مسایل حقوقی نیز می‌گوید، از بسیار قدیم در افغانستان دشمنی میان خانواده‌ها وجود دارد و بهترین مکانیزم برای حل آن جرگه‌های قومی و سنتی است که باید از طریق آن آشتی و حل و فصل صورت گیرد.

وی می‌گوید: «این‌جا مکانیزم‌های مدرن وجود ندارد، در شرایط کنونی جرگه‌ها و میکانیزم افغانی بهترین میکانیزم است که می‌تواند در حل و فصل نقش مثبت داشته باشد.»

موصوف گفت که حکومت باید برای مردم زمینۀ آموزش را فراهم کند، تا سطح سواد مردم بلند رود و زمان‌که سطح سواد در جامعۀ بلند برود، مردم خود خواهند دانست که صلح به نفع آنان است.

چگونگی تصامیم جرگه‎‌ها

عصمت‌الله حبیبی، یکی از بزرگان قومی در قندهار – که در حل نشست‌های منازعات اشتراک می‌کند – اقدامات این جرگه‌ها را در حل منازعات مهم دانسته و می‌گوید که اعضای جرگه‌ها در تصامیم خود تمام مسایل اسلامی و فرهنگی را در نظر می‌گیرند و بر اساس آن منازعات را حل و فصل می‌کنند.

وی می‌گوید: «ما در تصمیم‌های خود ازدواج زنان (در بد دادن) را که هم در اسلام ناورا است و هم در فرهنگ حرام است، منع کردیم، یک مسلمان به جای مسلمان دیگر یک بنده باید به جای بندی دیگر قربانی نه شود، این موضوعات را ما منع کردیم، ما فقط به حقایق خود را می‌رسانیم و این زمینه را فراهم می‌کنیم که میان مردم زنده‌گی اخوت و صلح برقرار شود.»

در صلح خیر نهفته است

عبدالمبین ماهر، عالم دین می‌گوید، صلح یک عمل مقدس است و صلح در دین اسلام جایگاه والایی دارد.

وی می‌گوید: «خداوند (ج) کلمۀ خیر را به صلح استفاده کرده‌است، در سورۀ حجرات آمده‌است «وَ الصُّلْحُ خَيْرٌ» در صلح خیر نهفته است، از این معلوم می‌شود که هیچ صلح بد شده نمی‌تواند، صلح به هر طریقۀ که باشد در آن خیر است؛ زیرا صلح انسان را به عمل نیک و عمل نیک انسان را به خدواند (ج) نزدیک می‌کند، در سنن ابی داوود یک حدیث رسول الله (ص) است که می‌فرماید: آیا برای شما یک کاری را رهنمایی نه کنم که بهتر از روزه، نماز و صدقه است؟ رسول الله (ص) فرمود که این کار صلح میان مردم است.»

وی می‌گوید اگر به تاریخ مقدس اسلام بیبنیم، رسول الله (ص) در موارد زیادی به صلح اهمیت داده‌است که صلح حدیبه نمونه خوبی آن است.

وی می‌افزاید: «در صلح فواید زیادی وجود دارد، در صلح می‌توان خوب عبادت کرد، خوب تحصیل کرده و درس خوانده می‌توانید، خوب سفر کرده می‌توانید، تجارت خوبی کرده می‌توانید، صلح می‌توانید امید انسان شود و برعکس جنگ پدیده بدی است، حسد، کینه، عداوت و دشمنی از عوامل جنگ است که خداوند (ج) در قرآن کریم و رسول الله (ص) در احادیث از آن منع کرده‌است.»

وی می‌گوید که اسلام دین صلح و اخوت است و صلح وظیفه هر مسلمان است؛ بنابراین همه باید برای صلح و آشتی بین مردم تلاش کنند.