نادیده گرفتن فقرا در برخی مراسم خیرات؛ علمای دین: چنین خیرات‌ها ریا است و ثواب ندارد

کابل (پژواک، ۱۱ دلو ۱۴۰۲): شماری از فقرا در شهر کابل می‌گویند که در برخی موارد از محافل ختم و خیرات با تحقیر بیرون می‌شوند و یا هم برای شان نان پسمانده توزیع می‌گردد؛ از سوی دیگر علمای دین چنین خیرات‌ها را ریا دانسته می‌افزایند که ثواب ندارد.

افغان‌ها در اوقات مختلف به‌طور مثال بعد از صحت‌یاب شدن از بیماری، سپری نمودن آفات و مشکلات، تولد نوزاد و غیره مسایل به‌منظور ادای شکرانه‌گی خداوند (ج) مراسم ختم و خیرات را برگزار می‌نمایند.

همچنان، در موقع وفات یکی از اعضای خانواده برای کسب ثواب و طلب مغفرت برای میت این چنین مراسم را برگزار می‌کنند.

فقرا: در مراسم ختم و خیرات ثروتمندان دعوت می‌شوند، اما برای ما نان پسمانده را می‌دهند

مریم بیوه زنی که نان‌آور خانوادۀ ۵ نفری‌اش می‌باشد، روزانه برای اعاشۀ خانوادۀ خود روی جاده‌های شهر کابل دستمال کاغذی می‌فروشد گفت که شوهرش دو سال قبل در اثرابتلا به بیماری سرطان فوت نموده، پسر جوانش تکلیف عصبی دارد و قادر به انجام کار نمی‌باشد.

وی می‌گوید، به دلیل اینکه بیشتر روزها فروش ندارد نمی‌تواند که بیش از یک وقت برای فرزندانش غذا آماده کند و حتی برخی اوقات گرسنه می‌مانند.

مریم برای این‌که اولادهایش گرسنه نمانند، بعضی روزها که فروش نکند یا گدایی می‌کند و یا هم در مراسم ختم و خیرات می‌رود تا یک لقمه نان برایش بدهند.

 وی افزود: «یک روز در نزدیک خانۀ ما خیرات  بود، انواع غذاها را پخته بودند، عطر و بوی غذاها در تمام کوچه پیچیده بود، مه رفتم که برایم نان بدهند اما صاحب خانه دروازه را به رویم بسته کرده و گفت که برو خیرات خور.»

همچنان، حضرت‌ولی ۱۳ ساله که اخیرا با خانواده‌اش از پاکستان عودت نموده و نسبت فقر اقتصادی در جاده‌های شهر کابل پلاستیک فروشی می‌کند گفت: «کار که نکنم باز خیرات جمع می‌کنم، چند روز پیش در یک خانه خیرات کده بودن مه هم رفتم که نان بخورم، مره یک مردکه کشید و گفت برو گمشو خیرات خور.»

به گفتۀ حضرت‌ولی، پس از اینکه صاحب خانه آنان را با توهین بیرون کرد، یک ساعت بعد همه گداها را جمع نموده و غذاهای پسمانده از مهمانان را برای شان توزیع کردند.

در همین حال، دلخوا بیوه زن دیگری که برای اعاشه خود و اولادهایش در خانه‌های مردم کار و یا گدایی می‌کند گفت: «در خانه‌های مردم کار می‌کنم تا که اولادهایم گرسنه نمانند.»

او که مادر سه دختر و دو پسر قد و نیم قد می‌باشد می‌گوید، روزهایی که کار پیدا کرده نتواند از روی مجبوریت نزدیک نانوایی دست به گدایی دراز می‌کند و یا در خانه‌هایی که مراسم ختم و خیرات باشد، می‌رود تا لقمه نانی برای کودکانش به دست بیاورد.

موصوف نیز از مستمندان و کسانی که مراسم ختم و خیرات با شکوه را برگزار می‌کنند، انتقاد نموده گفت: «یک روز اولادهایم گشنه بودند، در نزدیک خانۀ ما خیرات کده بودن، رفتم که چیزی برای خوردن به ما هم بتن، اما صاحب خانه همرای ما بسیار رویۀ بد کرد، نان پسمانده را برایم داد و همرای اولادهایم مرا دست گرفته از خانه‌اش کشیدن.»

عالمان دین: از نگاه شرعی این‌گونه خیرات‌ها ثواب ندارد

مفتی شمس‌الرحمن فروتن، یک تن از علمای دین به آژانس خبری پژواک گفت که در خیرات و صدقات هدف کلی فقرا و مساکین است.

وی گفت: «الله متعال در سورۀ توبه می‌فرماید: صدقات برای فقرا و مساکین است که در این‌جا هدف از صدقات هم نفلی شده می‌تواند وهم صدقات فرضی که زکات است.»

موصوف افزود، فلسفۀ صدقه این است که فقرزدایی شده، مشکل اقتصادی فقرا حل گردد و شکم فقیر سیر شود، اما در حال حاضر مراسم ختم و خیرات بسیار باشکوه بدون دعوت فقرا برگزار می‌گردد.

فروتن گفت: «در مراسم ختم و خیرات‌ها دیگ‌ها بار می‌شود، در آنجا مردمان پولدار، مردمان پیسه دار که شب و روز در پلو و چلو مصروف هستند، آن‌ها دعوت می‌شوند و فقرا را متاسفانه حتی در دوصد متری همان دیگ خیرات نمی‌مانند. از لحاظ شرعی چنین خیر و خیرات هیچ کدام ثواب ندارد، هیچ کدام فایده ندارد غیراز این که پیسه خود را مصرف کرده و ریا کاری کرده باشند.»

او افزود: «فلهذا در اینجا وقتی یک مسلمان صدقه می‌‎کند صدقۀ خود را به‌گونۀ انجام دهد که درد یک چند فقیر درمان شود، مثلا تا که ۵۰هزار روپیه دیگ بار می‌کند آن را دو، دو و یا سه، سه هزار افغانی برنج، آرد و روغن بخرد به یک بیست نفر فقیر بدهد، ثوابش به مراتب بیشتر است.»

همچنان، دکتور نورالله کوثر یک تن از علمای دین و کادر علمی اکادمی علوم افغانستان در این مورد می‌گوید که صدقات، خیر و خیرات از جمله عبادات به شمار می‌رود و طبق شریعت به مستحقین و مساکین توزیع گردد.

موصوف افزود، در مراسم ختم، خیرات و صدقات باید مستحقین‌اش یعنی همان کسانی که اهل فقر و مسکنت اند در قدم نخست و در قدم  بعدی سایر مردم و اقارب دعوت گردد.

وی می‌گوید: «اما متاسفانه در این اواخر در ختم‌های رواجی، پولداران، سرمایه داران، نامداران را دعوت می‌کنند؛ اما فقرا را ترک می‌کنند که این شرعی نیست.»

موصوف به حدیثی از پیامبر گرامی اسلام اشاره کرده گفت: «بدترین طعام، طعام ولیمه است که فقیران رها می‌شوند، سرمایه داران واغنیا در آن دعوت می‌شوند. از نگاه شرعی کار درست نیست و کار ناروا است، خلاف خیرات فقط رسم و رواجی است خیرات شرعی گفته نمی‌شود.»

وی در ادامه افزود: «به فقیران طعام پسمانده دادن و به اغنیا طعام خوب، این ختم نیست بلکه یک مهمانی شده می‌تواند، ثواب ختم و خیرات در آن شده نمی‌تواند.»

مولوی محمدنبی محمدی، رئیس عمومی ارشاد و تنظیم امور مساجد وزارت ارشاد، حج  و اوقاف با شریک نمودن متن‌های خطبۀ زیر عنوان «مفهوم، موارد و فضیلت‌های صدقۀ جاریه»،«آن عده هموطنان که به مشکلات روبرو هستند کمک و همدردی شود» می‌گوید که ملا امامان مساجد را مکلف ساختند تا در خطبه‌های نماز جمعه برای مردم آگاهی دهند.