بی‌جاشده‌گان داخلی در هرات؛ سرگردان میان گذشتۀ از دست رفته و آیندۀ نامعلوم

هرات (پژواک،۲ حمل ۱۴۰۴): برای بی‌جاشده‌گان داخلی در شهرک شیدایی هرات جنگ پایان یافته، اما خشک‌سالی و بی‌کاری همچنان آن‌ها را از خانه و کاشانۀ ‌شان دور نگه‌داشته‌است، این خانواده‌ها با زنده‌گی دشوار دست‌وپنجه نرم می‌کنند، شب‌ها و روزهای‌شان با دغدغۀ نان و کابوس آیندۀ مبهم سپری می‌شود.

در کوچه‌های خاک‌آلود شهرک شیدایی هرات، صدها خانوادۀ بی‌جاشده از مناطق اصلی شان زنده‌گی می‌کنند، کودکانی با لباس‌های کهنه و پاهای برهنه در میان خانه‌های گِلی و نیمه‌ویران بازی می‌کنند، در حالی که مردان با امید کمرنگ به دنبال کار روزمزد اند و زنان با چشمان خسته، سفره‌های خالی را می‌نگرند.

برخی از این خانواده‌ها روزی در زمین‌های زراعتی‌شان خوشه‌های گندم می‌چیدند و حبوبات کشت می‌کردند، اما حالا تنها محصولی که نصیب ‌شان شده، فقر و گرسنگی است و خشکسالی‌های پی‌درپی آن‌ها را به مهاجرانی در سرزمین خودشان تبدیل کرده‌است.

زنده‌گی دشوار در شهرک شیدایی هرات

صدها خانواده از بی‌جاشده‌گان داخلی که به دلیل جنگ‌های گذشته و خشکسالی‌های پیاپی از ولایت‌های همجوار از جمله بادغیس، فراه و فاریاب به شهرک شیدایی ولایت هرات پناه آورده‌اند می‌گویند، دیگر قادر به تامین نیازمندی‌های اولیۀ زنده‌گی شان نیستند.

موسی، پیر مرد ۷۶ ساله عصایش را به زمین می‌کوبد و آرام‌آرام به سمت مسجد می‌رود، او که روزگاری در زمین‌هایش غله و حبوبات می‌کاشت، حالا در گوشه‌یی از شهرک شیدایی هرات برای تأمین آب آشامیدنی و دیگر ضروریات اولیۀ زنده‌گی ناچار است.

او که باشندۀ اصلی ولایت فاریاب است گفت: «ما برای زنده ماندن اینجا آمدیم، اما حتی آب هم پیدا نمی‌شود، باید از همسایه‌ها التماس کنیم که برای نوشیدن آب بدهند.»

عبدالناصر، یک مرد ۴۱ سالۀ دیگر است که در شهرک شیدایی هرات با خانوادۀ نه نفری‌اش شب روزاش را در یک خانۀ گِلی و پوشیده با چوب سپری می‌کند، دست‌های ترک‌خورده و چهره‌ آفتاب‌سوخته‌اش بیانگر سال‌ها کار او در زمین‌های زراعتی دارد، اما حالا زمین‌هایش در ولایت بادغیس بی‌آب و خشک مانده‌اند و او در هرات به دنبال راهی برای ادامه زنده‌گی است.

او آهی می‌کشد و می‌گوید: «وقتی جنگ بود، امید داشتیم که روزی صلح شود و به خانه برگردیم، اما حالا که صلح آمده و جنگ پایان یافته، خشکسالی راه بازگشت ما را بسته است.»

عبدالناصر هفت سال پیش زمانی که در مناطق اصلی شان جنگ بود، با خانواده‌اش از ولایت بادغیس فرار کرد، اما حالا که جنگ پایان یافته، کمبود آب و نابودی زمین‌های زراعتی، بازگشت را برایش دشوار کرده‌ و فعلا در شهرک شیدایی هرات با مشکلات زنده‌گی مبارزه می‌کند.

او گفت: «گاهی یک هفته کار نیست، اگر بچه‌هایم از زباله‌دانی‌ها بوتل‌های پلاستیکی جمع نکنند و آن را به فروش نرسانند، نان یک وقت را هم نداریم.»

در گوشۀ دیگر از شهرک شیدایی الله‌داد، مرد میان‌سال است که در یکی از خانه‌های مخروبه‌ زنده‌گی می‌کند. او باشندۀ اصلی ولایت بادغیس است، می‌گوید که روزگاری در بادغیس زمین‌هایش را سال یک تا دو مرتبه گندم، جو و زیره کشت می‌کرد، اما اکنون نه توان برای برگشت به ولایت‌اش دارد و نه هم امیدی برای زراعت در آن ولایت مانده‌است؛ زیرا به‌گفتۀ وی، سطح آب‌های زیرزمینی نیز به شدت کاهش یافته‌است.

وی می‌گوید:«یک‌زمانی ما به دیگران غله می‌دادیم، حالا خود ما محتاج نان شده‌ایم.»

باران، یکی دیگر از بیجاشده‌گان در شهرک شیدایی با صدای خسته و ناامید می‌گوید: «چند سال می‌شود که به دلیل گرسنگی به اینجا بیجا شدیم. اینجا آمدیم، نه کار است و نه چیز دیگر، حیران مانده‌ایم که چه کنیم. یک لقمه نان پیدا نمی‌شود، نه برای افطاری چیزی داریم و نه برای سحری، اما مجبور هستیم که روزه بگیریم.»

این باشندۀ اصلی ولایت فراه که در تلاش برای تأمین هزینۀ خانواده‌اش است در ادامه گفت که بعضی روزها کاری پیدا می‌شود، سه صد افغانی برایش می‌دهند، اما یک پسر سوءتغذیه و مریض دارد. این سه صد افغانی نه فیس داکتر می‌شود و نه هم خرج خانه را بس می‌کند.

از سوی دیگر، مسؤولان در ریاست زراعت هرات نیز تأیید می‌کنند که میزان بارنده‌گی امسال کمتر از حد انتظار بوده‌است.

احمد عرفان، آمر احصائیه این ریاست می‌گوید که امسال تنها ۸۹.۸۵ میلی‌متر باران در این ولایت باریده که در برخی مناطق، ۵۰ درصد کمتر از میانگین سال‌های گذشته‌است.

عرفان بر حمایت از دهقانان تاکید داشته و می‌گوید که مسؤولین این ریاست در تلاش اند تا از روش‌های مختلف برای جلوگیری از ضایع شدن آب استفاده کرده و دهقانان را در چگونگی کشت درست و مؤثر راهنمایی نمایند.

به گفتۀ وی، مسؤولان این اداره می‌کوشند تا نباتات و محصولات زراعتی را که در برابر کم‌آبی مقاوم و حاصل خوبی دارد، برای دهقانان معرفی نمایند، در شرایط فعلی هینگ یا انغوزه گزینۀ خوبی برای دهقانان می‌باشد؛ زیرا به باور وی، از یک سو حاصل خوب دارد و از طرف دیگر هم در برابر کم‌آبی مقاوم است.

مولوی صابر، معاون ریاست مبارزه با حوادث طبیعی ولایت هرات در گفتگو با پژواک ضمن حمایت از بی‌جاشده‌گان داخلی می‌گوید که در سال جاری ۶۱۰ تن از آسیب‌دیده‌گان و بیجاشده‌گان حوادث طبیعی از سوی این اداره کمک‌های غذایی و غیرغذایی دریافت کرده‌اند.

وی افزود که این ریاست با هماهنگی مؤسسات همکار در تلاش است تا در شرایط اضطراری و مقابله با حوادث طبیعی، آمادگی‌های لازم را از پیش اتخاذ کند.

هرات، بادغیس، فراه و غور از جمله ولایت‌هایی هستند که بیشترین آسیب را از خشکسالی‌های سال‌های اخیر دیده‌اند، در این میان خانواده‌هایی که معیشت‌شان وابسته به زراعت بوده‌است، در برخی مناطق کشور مجبور به ترک مناطق اصلی شان شده و به شهرها پناه برده‌اند.