باغ بابر؛ آرامگاه یک پادشاه و میراثی برای تاریخ افغانستان

کابل (پژواک، ۱۴ ثور ۱۴۰۴): باغ بابر، تنها یک مکان تفریحی در کابل نیست، بلکه آمیزه‌ای از تاریخ و هویت فرهنگی افغانستان نیز می‌باشد و این مکان تفریحی و تاریخی با بیش از ۱۱ میلیون بازدیدکننده طی چندین سال گذشته همچنان نفس می‌کشد و گذشته را به حال پیوند می‌زند.

این باغ که زمانی مکان سلطنتی و مکان خاص تفریحی برای شاهان و مهمانان عالی‌رتبه به شمار می‌رفت،‌ در منطقهٔ  گذرگاه کابل در ساحهٔ ۵۶ جریب زمین احداث گردیده و از طرف غرب به سرک چهلستون و سرک دارالامان، از طرف شرق به کوه شیردروازه و از طرف جنوب به منطقهٔ چهل ستون متصل می‌باشد.

در کنار قصر ملکه، کاروان سرای، مسجد و حوض آببازی، ساحهٔ سبز و درختان بلند تزینی و مثمر به زیبایی این باغ افزوده و هوای گوارای آن به انسان تازه‌گی و طراوت می‌بخشد.

«باغ بابر» صدها سال قبل توسط شاه مغولی اعمار گردید

ضیاءالدین کریمی، مدیر اداری باغ  بابر به آژانس خبری پژواک گفت که این باغ از جمله میراث فرهنگی کشور دانسته می‌شود که در اوایل قرن ۱۶ توسط ظهیرالدین محمدبابر، یکی از پادشاهان هند مغولی احداث گردیده‌است.

وی علاوه کرد، بابرشاه علاقۀ فراوانی به ساختن باغ و باغچه داشت. او در دوران پادشاهی‌اش در افغانستان هفت باغ اعمار نمود که یکی آن باغ بابر می‌‍باشد که در ساحۀ گذرگاه شهرکابل موقعیت دارد، مساحت آن به یازده‌ونیم هکتار و یا ۵۶ جریب زمین می‌رسد.

به گفتهٔ او ، ظهیرالدین محمدبابر در سال ۱۴۸۳میلادی در شهر ادی‌جان درۀ فرغانه اوزبیکستان امروزی تولد شد. پس از وفات پدرش (عمرشیخ) بابر به عمر ۱۲ سالگی به خواست مردم آن محل حاکم فرغانه شد.

موصوف افزود، بابرشاه در سال ۱۵۰۴ میلادی از زادگاهش رانده شد و در قسمت‌های شمالی افغانستان ساکن شد و سپس کابل را فتح نمود. او در مدت ۲۲ سال حکم‌روایی‌اش برای آبادی کابل کارهای زیادی را انجام داد.

وی افزود که بابر در سال ۱۵۲۶میلادی به سوی هندوستان لشکرکشی نمود و تا زمان مرگ خویش آنجا ماند. وی در سال ۱۵۳۰ میلادی در شهر اگرۀ هندوستان  به عمر۴۷ سالگی وفات کرد و بعد از ۹ سال، جسدش را بنابر وصیتش در باغ بابر انتقال داده شد و از آن به بعد این باغ به‌نام «باغ بابر» مسما شد.

قبر بابرشاه

مقبرهٔ بابر، بنیان‌گذار امپراتوری گورگانی در هند که در بلندترین قسمت این باغ موقعیت دارد، با سنگ‌های ساده و سفید تزیین شده‌، گویای روحیه خاکی و بی‌تکلف بابرشاه است. وجود مقبرهٔ شاه در این باغ بیانگر آن است که وی علاقهٔ زیاد به این باغ و این کشور داشت.

اطراف این مقبره با درختان سرو و چنار احاطه گردیده و کتیبه‌هایی از شعر و تاریخ، روایتگر شخصیت این امپراتور شاعر و جنگ‌آور می‌باشد.

کاروان‌سرا؛ یادگار راه‌های دور و کاروان‌های قدیم

در نزدیکی در ورودی باغ، بنای زیبایی به‌نام کاروان‌سرا قرار دارد. این مکان با معماری سنتی و حجره‌های کوچک، اکنون به مکانی برای فروش صنایع دستی، چای‌خانه و خدمات گردش‌گری تبدیل شده‌است.

در این محل،  در چندین دکان‌ انواع صنایع دستی زنان به‌‌فروش می‌رسد، که همه فرهنگ کهن مردمان این کشور را به نمایش می‌گذارد.

به گفتهٔ مدیر اداری این باغ،‌ در کاروان سرای این باغ، دکان‌های عتیقه فروشی، صنایع دستی، صنایع چوبی قرار دارد.

شاه‌محمود، یک ‌تن از دکانداران که از ۱۸سال به این‌سو در این باغ دکان سنگ‌های قیمتی و زینتی دارد  گفت که در دکانش صنایع دستی، سنگ‌های قیمتی و تزئینی که بیانگر فرهنگ کهن مردم این کشور است، به فروش می‌رساند.

محمد آصف‌عزیزی که مصروف خریداری انگشتر بود گفت: «باغ بابر چیزهای قشنگی دارد که طبعیت ادم را باز می‌کند، برای خرید و  تفریح آمدیم واقعا چیزهای جالب است.»

قصر ملکه؛ نمادی از شکوه و ذوق زنانه

در شمال‌شرقی این باغ، بنایی به نام قصر ملکه  قرار دارد. این قصر که در اثر جنگ‌های داخلی در دههٔ هفتاد هجری شمسی متضرر گردیده بود، در سال ۲۰۰۸ میلادی دوباره بازسازی شده‌است.

اکنون این قصر به نمایشگاه فرهنگی و فضای چندمنظوره تبدیل شده و حالا میزبان نشست‌های هنری، گالری‌ها و برنامه‌های فرهنگی است.

مدیر اداری باغ  بابر می‌گوید که این باغ در دوره‌های مختلف به مقاصد مختلف استفاده شده‌است؛ به‌طور مثال، در اوآخر قرن ۱۹ در زمان امیر عبدالرحمان خان از قصر ملکه که دارای سالون‌های زیادی است، برای بودوباش خانوادۀ‌ امیر عبدالرحمان خان استفاده می‌شد و یک دورهٔ دیگر سفارت جرمنی در آن فعالیت داشت.

وی در حالی که می‌گفت که در قصر ملکه در یک دوره ریاست معارف کابل و لیسهٔ خوشحال نیز فعالیت داشت.

به نقل از موصوف،‌ در حال حاضر از قصر ملکه برای برگزاری محافل رسمی استفاده می‌گردد که دارای عاید خوبی نیز می‌باشد.

حوض‌ آببازی

حوض‌های‌ آببازی، که زمانی مکان تفریحی برای شاه بوده،‌ توجهٔ هر بیننده را به خود جلب می‌کند.

در اطراف این حوض‌ها، درختان مثمر، گل‌های موسمی و فضای سبز منظم، جلوه‌ای از باغ‌سازی مغولی را به نمایش گذاشته‌است.

این باغ سلطنتی پس از دورهٔ نادرشاه به‌روی عموم مردم باز شد

به گفتهٔ کریمی، باغ بابر تا زمان محمد نادرشاه یک باغ سلطنتی بود، به جز خانوادهٔ سلطنتی، مقام‌ها و مهمانان خارجی، مردم عام اجازهٔ ورود به آن‌جا را نداشتند.

او اما می‌گوید که در سال ۱۹۳۰ میلادی بعد از حکومت نادرشاه دروازهٔ این باغ برای عموم باز شد و مردم روزهای جمعه و رخصتی برای تفریح به باغ می‌آمدند.

این باغ پس از بازسازی، میلیون‌ها بازدید کننده دارد

به گفتهٔ ضیاءالدین کریمی،‌ ساختمان‌های باغ به‌ویژه قصر ملکه، در دههٔ هفتاد هجری شمسی در اثر جنگ‌های داخلی قسماً ویران گردیده بود.

به اساس معلومات او، کار باسازی این باغ، در سال ۲۰۰۲ میلادی، به کمک مالی بنیاد آغا خان آغاز و در سال ۲۰۰۷ میلادی تکمیل و به بهره‌برداری سپرده شد.

به گفتهٔ وی، پس از بازسازی باغ بابر، بیش از ۱۱میلیون نفر به‌شمول مردم عام، مهمانان داخلی و خارجی طی ۱۸ سال گذشته از این باغ دیدن کرده‌اند.

موصوف گفت که در زمان شیوع بیماری کرونا این باغ هیچ بازدیدکننده نداشت و اکنون زنان اجازهٔ دخول در این باغ را ندارند.

مدیر باغ هرچند در مورد عواید گردآوری‌شده از مدرک توزیع تکت برای بازدیدکننده‌گان، کرایۀ دکاکین و اخذ پول از مدرک برگزای محافل رسمی در این باغ،‌ معلومات ارایه نکرد، اما گفت که در حال حاضر از مراجعین در کتگوری مردم عام، از کودکان ده افغانی و بزرگسالان ۳۰ افغانی،‌ مهمانان خارجی فی نفر ۳۵۰ افغانی و کسانی که کمرۀ فلم می‌‌آورند صد افغانی اخذ می‌گردد.

موصوف می‌گوید که در این باغ ۴۷ نفر کارمند در بخش‌های مدیریت باغداری، اداری، مدیریت حفظ و مراقبت، مدیریت عملیاتی و مدیریت قصر ملکه مصروف کار هستند.

بازدیدکننده‌ها: باغ بابر با دیگر باغ‌ها متفاوت می‌باشد

حاجی وحید طوطاخیل که بعد از ۳۵ سال از کشور اسکاتلند  به افغانستان آمده گفت که نسبت به سابق تغییرات زیادی در این باغ مشاهده می‌کند؛ از نگاه بناهای تاریخی بسیار مقبول ترمیم شده‌است.

به گفتۀ وی، درسال‌های قبل در باغ بابر جشن‌ها و محافل فرهنگی برگزار می‌شد.

وی افزود: «زمانی‌که محصل حربی ښوونځی بودم … یک روز از مکتب همرای همصنفی‌هایم آمدیم و در اینجا آب‌بازی کردیم … در سابق در این باغ خانواده‌ها می‌آمدند، اما حالی او حالت نیست، فضا همو فضا است، باغ و درختان همه چیز از لحاط معنوی خوب است، اما خالی است کسی نیست.»

همچنان، احمدسلیم حبییبی باشندۀ ولایت بغلان که با فرزندانش به این باغ آمده می‌گوید، این باغ جای بسیار خوبی برای گردش و تفریح است، آب و هوای گوارا دارد و یکی از باغ‌های تاریخی می‌باشد.

او از مردم خواست که در رعایت نظافت باغ توجۀ جدی داشته باشند.

در همین حال، عبدالباری احمدی باشندۀ ولایت پروان که با دوستانش برای تفریح به باغ آمده بود گفت، باغ بابر متفاوت تر از سایر باغ‌ها می‌باشد؛ زیرا قبلاً باغ سلطنتی بوده‌است.

وی افزود: «باغ بابر جای تاریخی است، به انسان احساس می‌دهد که باید به ملک خود خدمت کنیم تا آثار از او تا آبد باقی بماند.»

وی از امارت اسلامی می‌خواهد که با در نظرداشت رعایت حجاب اسلامی برای زنان نیز اجازۀ آمدن به این باغ داده شود.