سوءتغذیه در مادران و کودکان؛ تهدید جدی برای سلامت نسل آینده

کابل (پژواک، ۳۱ سرطان ۱۴۰۴): وزارت صحت عامه در حالی از ثبت نزدیک به ۲.۹ میلیون زن و کودک مبتلا به سوءتغذیه در کشور طی یک سال گذشته خبر می‌دهند که داکتران هشدار می‌دهند، سوءتغذیه می‌تواند باعث سقط جنین، سوءاشکال ولادی، کندی رشد جسمی و ذهنی کودکان و حتی شوک و مرگ مادران شود.

ثبت ۲.۹ میلیون کودک و زن مبتلا به سوءتغذیه

داکتر شرافت زمان، سخن‌گوی وزارت صحت عامه به آژانس خبری پژواک گفت که از ماه سرطان سال گذشته تا ماه سرطان سال روان هجری شمسی ۲.۹ میلیون طفل و مادر مبتلا به سوءتغذیه در مراکز صحی دولتی ثبت شده‌اند.

وی افزود، این بیماران به ۳۲۰۰ مرکز درمان سوءتغذیه مراجعه کرده‌اند.

سوءتغذیه چیست؟

پروفیسور داکتر محمدعارف حسن‌زی، مسؤول بخش داخلهٔ انستیتیوت صحت طفل اندراگاندی کابل گفت: «تغذیه به‌معنای دریافت مناسب مواد غذایی توسط طفل است؛ در حالی‌که سوءتغذیه حالتی غیرعادی‌ست که طفل تغذیهٔ کامل و کافی دریافت نکرده‌است.»

به گفتهٔ وی،‌ سوءتغذیه  زمانی رخ می‌دهد که بدن مواد غذایی، انرژی، پروتین، ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی و متوازن دریافت نکند یا بیش از حد دریافت کند؛ به گونه‌ای که منجر به اختلال در سلامت، رشد، و عمل‌کرد طبیعی بدن شود.

موصوف گفت، کاهش وزن شدید، کوتاهی قد نسبت به سن، لاغری زیاد، پندیده‌گی دست و پاها، بی‌حالی، ضعف عمومی، بی‌میلی به ساعتیری یا غذا، ریزش و نازک شدن موها، زخم‌های جلدی، رنگ‌پریده‌گی پوست، از علایم سوءتغذیه در نزد کودکان می‌باشد.

او افزود که یکی از انواع سوءتغذیه، لاغری است که فقط پوست و استخوان باقی می‌ماند و چهرهٔ کودک مبتلا به سوءتغذیه مانند افراد سالخورده می‌شود.‌ نوع دوم چاقی است، اما وجود مریض پر از آب می‌باشد، در نوع سوم، کودک هم دچار لاغری شدید در ناحیه قفسۀ سینه می‌شود و هم در دست‌ها و پاهایش پُف‌کرده‌گی دیده می‌شود.

همچنان، دوکتورس نظیفه صافی، معاون ترینینگ‌سنتر در شفاخانۀ ملالی زيژنتون می‌گوید، سوءتغذیه یکی از چالش‌های جدی در کشورهای در حال توسعه، از جمله افغانستان است که بیشتر کودکان و زنان به آن مصاب می‌شوند.

وی، رنگ پریده‌گی و زرد رنگ، ضعیفی، کم‌خونی و وزن بسیار کم را از علایم سوءتغذیه در نزد زنان باردار خوانده گفت؛ چون که مادر در زمان بارداری غذای کافی گرفته نمی‌تواند.

عوامل سوءتغذیه چیست

داکتر حسن‌زی می‌گوید: «سوءتغذیه در کودکان، مخصوصا در کشورهایی که فقیر هستند، جنگ زده هستن یا با حوادث طبیعی مانند سیلاب، خشک‌سالی و غیره مواجه‌اند، بسیار شایع است؛ زیرا غذای کافی به آن‌ها نمی‌رسد.»

وی که می‌گوید، اکثر کودکان مبتلا به سوءتغذیه زیر سن ۵ سال می‌باشند، افزود: «هر طفل ضرورت دارد که غذا را نظر به سن‌اش بدست بیاورد، به‌طور مثال، نوزادی که به دنیا می‌آید غذای مکملش شیر مادر می‌باشد که الی ۶ ماه از آن استفاده می‌کند که با استفاده آن طفل نمو می‌کند، قد می‌کشد و نمو دماغی را نیز می‌کند، نرسیدن غذا مکفی، منرال‌ها و ویتامین‌ها طفل را به سوءتغذیه سوق می‌دهد.»

همچنان، داکتر نظیفه صافی نیز عدم تغذیۀ درست را عامل عمدهٔ ایجاد سوءتغذیه در نزد مادران حامله خوانده گفت، مشکلات اقتصادی یکی از عوامل سوءتغذیه در نزد مادران حامله می‌گردد؛ زیرا مواد خوراکی کافی دریافت کرده نمی‌توانند.

وی افزود، رسم و رواج‌هایی در بعضی فامیل‌ها وجود دارد که اول مردان غذا می‌خورند و بعد از مردم زنان غذا می‌خورند که ممکن غذای کافی برای شان نرسد.

پیامدهای سوءتغذیه در نزد مادران و کودکان

داکتر حسن‌زی در مورد گفت، قد کوتاهی نسبت به سن، لاغری زیاد، کُند شدن رشد ذهنی و فکری از پیامد‌های منفی سوءتغذیه می‌باشد.

وی افزود: «یکی از پیامد بسیار خراب سوءتغذیه این‌ست که یک طفل وقتی به جوانی می‌رسد، ما می‌بینیم که ذهنش کور است، خوب درس خوانده نمی‌تواند.»

همچنان، به گفتهٔ داکتر نظیفه صافی، کم‌خونی شدید، خستگی و ناتوانی دایمی، احتمال سقط جنین، سو‌ءاشکال ولادی، خون‌ریزی در وقت زایمان و وزن کم نوزاد از پیامدهای سوءتغذیه می‌باشد.

موصوف می‌گوید: «یکی از خطرناک‌ترین پیامد‌های سوءتغذیه در نزد زنان این‌است که مادر با کم‌خونی شدید مواجه باشد، حین ولادت خون‌ریزی نموده و یا با سقط جنین مواجه شود، یا به شاک برود و یاهم مادر جان خود را از دست بدهد.»

توصیهٔ داکتران

داکتر حسن‌زی گفت: «اگر ما بتوانیم برای یک طفل غذای کامل نظر به سنش برسانیم و کفایت وجود آن را بکند، از سوءتغذیه جلوگیری می‌کند.»

وی که تغذیۀ طفل با شیر مادر تا دو ساله‌گی را ضروری می‌داند افزود، برای جلوگیری از این مشکل باید مادر طفل خود را تا ۶ ماه با شیر خودش تغذیه کند، بعد از ۶ ماه در کنار شیر مادر غذای متمم نیز به طفل داده شود.

او در مورد غذای متمم گفت: «بعد از شش ماهه‌گی شوربای ترکاری، سوپ، شیر اضافی، یخنی، سریلاک و آهسته‌آهسته در ۹ یا ۱۰ماهگی به غذای نیمه جامد، جامد و بالأخره بعد از یک‌سالگی از غذاهای که سایر اعضای خانواده می‌خورند، برای طفل نیز داده شود.»

موصوف به رعایت حفظ‌الصحهٔ کودکان نیز تاکید کرده گفت، یکی از عوامل سوءتغذیه کودکان عدم رعایت حفظ‌الصحه می‌باشد.

همچنان، دوکتورس نظیفه صافی برای جلوگیری از سوءتغذیه در میان زنان باردار گفت: «مهم است که در خانواده‌ها ارتباط خوب و درک متقابل وجود داشته باشد و خانم حامله باید در زمان بارداری خود به کلینیک‌ها مراجعه کند و مراقبت‌های قبل از حامله‌گی را داشته باشد. یک مادر باید در دوران حاملگی حداقل سه بار به داکتر مراجعه کند.»

وی افزود، زمانی که خانم حامله خوراک خوب داشته باشد،‌ به کم‌خونی مبتلا نمی‌شود؛ کم‌خونی یکی از علایم سوءتغذیه می‌باشد.

موصوف می‌گوید که ایجاد وقفه میان ولادت‌ها نیز بسیار ضروی است؛ چرا که ولادت‌های پی‌درپی سبب کم‌خونی شدید و منجر به سوءتغذیه می‌شود.

یک مادر مبتلا به کم‌خونی

روگل، باشندهٔ منطقۀ کارتۀ نو شهر کابل، یک تن از مریضان در شفاخانۀ ملالی زیژنتون‌ می‌گوید: «داکترها برایم گفتن که بسیار کم خون استم،‌ دو سال پیش سر طفل اولم که تولد شد، عملیات شده بودم.»

موصوف گفت که در ۹ ماه بارداری تحت مراقبت داکتران قرار داشت و داکتران برایش تابلیت‌های کم‌خونی توصیه کرده بودند، اما هنوز هم به کم‌خونی دچار است.

وی از وضعیت اقتصادی خراب شکایت داشت و گفت که در ایام بارداری کمتر غذاهای مقوی حاوی آهن برایش تهیه شده‌است.

پدرکلان کودک مبتلا به کم‌خونی

محمدظاهر، باشندۀ منطقه کمپنی شهر کابل می‌گوید که نواسه‌اش به سوءتغذیه مبتلا است و در حال حاضر در شفاخانۀ صحت طفل بستری می‌باشد. او اضافه می‌کند که نواسه‌اش تب داشت و دل درد شدید و روز به روز وزن خود را از دست می‌داد.

موصوف می‌گوید: «خواست ما از وزارت صحت عامه این‌است که برای کودکان سوءتغذیه مواد مغذی را بیشتر توزیع کنن.»

خدماتی که در این بخش ارایه می‌گردد

سخنگوی وزارت صحت عامه می‌گوید که قبل از حاکمیت امارت اسلامی ۸۰۰ مرکز صحی در کشور برای بیماران سوءتغذیه فعال بود، ولی حالا این رقم به ۳۲۰۰ رسیده‌است.

موصوف می‌گوید که در این مراکز موجود، ‌برای افراد مبتلا به سوءتغذیه مواد تغذی و دواهای کم‌خونی توزیع می‌گردد.

وی افزود، این وزارت تلاش می‌کند تا مراکز صحی مخصوص برای بیماران سوءتغذیه را بیشتر کرده تا هیچ طفل و مادری مبتلا به این بیماری نشود.