کیفیت یخ‌های تولیدی در شهر کابل؛ نگرانی‌های مردم و بررسی وزارت صحت عامه

کابل (پژواک، ۵ سنبله ۱۴۰۴): در روزهای گرم تابستان، در حالی‌که اکثر خانواده‌ها و دکانداران در کابل از یخ استفاده می‌کنند، نگرانی‌هایی دربارهٔ کیفیت و مصؤنیت آن نیز وجود دارد. مسؤولین می‌گویند در بیشتر کارخانه‌های تولید یخ در پایتخت از قالب‌های زنگ‌زده و تجهیزات غیرمعیاری کار گرفته می‌شود.

متخصصین امور صحی نیز می‌گویند، اگر زنگ از قالب‌ها جدا و با یخ یکجا شود و از طریق خوردن یخ وارد بدن شود، می‌تواند سبب امراض مختلف انتانی و ساری شود.

یخ، یکی از ساده‌ترین اما در عین حال پُرمصرف‌ترین موادی‌ست که روزانه توسط هزاران نفر در نوشیدنی‌ها، نگهداری غذا، مراکز صحی، رستورانت‌ها، فروشگاه‌ها و خانه‌ها استفاده می‌شود.

معیارهای تولید یخ؛ از تصفیۀ آب تا نظافت محیط و کارکنان

یک کارخانهٔ معیاری تولید یخ، به‌منظور تضمین سلامت و کیفیت محصول، باید به تجهیزات مناسب مجهز بوده و اصول صحی، فنی و محیط‌ زیستی مشخصی را رعایت کند؛ از جمله مهم‌ترین موارد، نصب سیستم‌های تصفیه و فیلتراسیون برای پاک‌سازی آب ورودی است. ماشین‌آلات، قالب‌ها، حوضچه‌ها و دیوارهای ساختمان باید از مواد ضد زنگ مانند فولاد استنلس استیل ساخته شده باشد، عایق حرارتی داشته و به‌راحتی قابل شست‌وشو باشند.

کارکنان نیز باید از لباس کار تمیز، دستکش، کلاه بهداشتی و ماسک استفاده کنند و از تماس مستقیم یخ با زمین یا سطوح غیرصحی جلوگیری گردد.

چشم دید خبرنگار

صحن حویلی هر دو کارخانۀ تولید یخ خاک‌آلود بود و نظم وجود نداشت، حوض ذخیرهٔ آب و داخل دیوارهای این کارخانه‌ها سمنتی بود و کمتر تمیز به چشم می‌خورد، لباس کارکنان نیز تمیز نبود و یونیفورم خاصی نداشتند، اما قالب‌های یخ یکی از کارخانه‌ها و حتی لباس کارکنان را زنگ گرفته بود.

انجنیر سیدنعمت حسینیان، کارشناس ارتقای ظرفیت و آگاهی عامۀ علوم مواد غذایی معینیت  دوا و غذای وزارت صحت عامه، حین بازدید از یکی این کارخانه‌های تولید یخ گفت، ریاست تحلیل خطر و سرویلانس مواد غذایی  که تحت اثر ریاست عمومی مصونیت غذایی قرار دارد، در یک‌سال گذشته ۱۵ کارخانۀ‌ فعال تولید یخ در شهر کابل را مورد بررسی قرار داده‌است و یافته‌های خویش را بیرون نویس کردند.

به گفتهٔ او، اکثرا کارخانه‌های تولید یخ که در شهر کابل وجود دارد، ستندردهای لازم را نمی‌داشته باشند، زیادتر از قالب‌های زنگ‌زده استفاده می‌کنند و این قالب‌ها مشکلات صحی را به میان ‌می‌آورد.

وی افزود: «نتایج لابراتواری نزد ما است، موجودیت فلزات سنگین در بعضی آب‌های این‌ها تایید شده و اگر وارد بدن شود، خطرات جدی را به میان آورده می‌تواند.»

خطر زنگ‌زده‌گی در صنعت یخ؛ تهدیدی برای صحت و سلامت عمومی

معینیت دوا و غذای وزارت صحت عامه یک کاپی گزارشی (تحلیل ۱۶ – «اضرار و آسیب‌های احتمالی ناشی از استفادۀ قالب آهنی زنگ‌زده در صنعت یخ‌سازی») را در اختیار آژانس خبری پژواک قرار داد.

در گزارش نوشته شده‌است که زنگ‌زده‌گی در صنایع حساس به ‌ویژۀ کارخانه‌های تولید یخ، سیستم‌های تصفیۀ آب و صنایع غذایی و دوایی، می‌تواند پیامدهای جدی به همراه داشته باشد.

منبع می‌افزاید، زنگ آهن تنها به وسایل و دستگاه‌های صنعتی آسیب نمی‌زند، بلکه ذرات زهرآلود آن وارد هوا و آب شده می‌تواند؛ این مواد خطرناک ممکن است داخل آب نوشیدنی، یخ و مواد غذایی شود و باعث آلوده‌گی گردد. این آلودگی‌ها می‌تواند صحت مردم را تهدید کرده و سبب بیماری‌های هضمی و مکروبی شود.

در بخش دیگر نوشته شده‌است، زنگ آهن در بعضی شرایط ممکن است با مواد خطرناک مانند سرب، آرسنیک یا نیترات‌ها ترکیب شود و مواد زهری و سرطان‌زا بسازد. این مواد اگر از طریق آب یا یخ آلوده وارد بدن شود، می‌تواند باعث مریضی‌های جدی گردد.

منبع نگاشته‌است: «مطالعات نشان می‌دهد که تجمع مزمن اکسایدهای فلزی در بدن  ممکن است منجر به اختلالات عصبی و شناختی، مشکلات کلیوی، آسیب به کبد و دستگاه هاضمه و افزایش خطر ابتلا به سرطان شود.»

در همین حال، داکتر سید‌فرید شاه رفیعی، متخصص امراض داخلۀ عمومی در شفاخانۀ وزیر محمداکبرخان به آژانس خبری پژواک گفت،: «زنگ اگر با دیگر فلزات ثقیله مخصوصا در ظرف‌های که به صورت الیاژ مثل سرب و این‌ها را با خود دارد همراه باشد زیادتر خطرناک است و حیات را تهدید می‌کند ظروفی که زنگ می‌گیرد زنگ سبب تخریب ظروف می‌شود و خلاها باعث رشد مکروب‌ها می‌شود وقتی از ظروف استفاده می‌شود همراه با محتوی ظرف مکروب‌ها به بدن انتقال می‌کند و افرادی که از این پارچه‌های یخ استفاده می‌کنند سبب امراض ساری و انتانی می‌شود.»‌

وی می‌گوید: «ما بعضا با مریضانی در شفاخانه مواجه شدیم که بعد از گرفتن یخ خصوصا یخ‌های که در قالب‌های زنگ‌دار ساخته شده، دچار مشکلات مختلف هضمی و امراض انتانی شده‌اند.»

توصیه‌های وزارت صحت برای بهبود معیارهای صحی در کارخانه‌های یخ‌سازی

صفی‌الله عالم‌یار، کارشناس تحلیل و سرویلانس مواد غذایی معینیت دوا و غذای وزارت صحت عامه، حین بازدید از کارخانه‌های یخ گفت: «ما برای کارخانه‌های یخ توصیه کردیم که ماشین‌های تصفیه آب را نصب کنند، قالب‌های خود را تبدیل کنند، از لباس‌های منظم و پاپوش‌های مخصوص کارخانه استفاده کنند و حفظ الصحه داخل کارخانه را جداً رعایت نمایند.»

او تاکید کرد که باید در میحط‌های مرطوب از تجهیزات فلزی به‌صورت درست بازرسی شود، از کیفیت آب و یخ به‌منظور اطمینان از عاری بودن از ذرات فلزی باید به‌طور منظم آزمایش صورت گیرد.

نظریات استفاده‌کننده‌گان یخ‌های تولیدی

احمدبصیر که در خیرخانۀ شهر کابل آب لیمو می‌فروشد گفت: «از این یخ چندان رضایت ندارم بخاطری که آبش شور است، آب شیرین باشد بهتر است، یخ را در ترموزم می‌اندازم، در آخر بخی خت می‌باشد و قابل فروش نیست.»

موصوف گفت: «از صحی بودن یخ با وجود این‌که استفاده می‌کنم، اطمینان ندارم؛ چون کارخانه‌داران نظافت را درست رعایت نمی‌کنند.»

وی از کارخانه‌داران یخ می‌خواهد که برای تهیۀ یخ از آب صحی و شیرین استفاده کنند و نظافت را جدا رعایت کنند.

همچنان، نذیراحمد یک تن از دکانداران در ساحۀ شهرنو کابل می‌گوید که روزانه چهار کُنده یخ مصرف دارند، یکی از شرکت‌ها برای شان می‌آورد و از صحی بودنش مطمین نیست.

موصوف افزود: «قالب‌های شان را که میبینیم اصلا خوب نیست، نظافت را مراعات نمی‌کنند، قالب‌های شان بسیار زنگ‌زده است پاکاری نمی‌شود و از آب صحی استفاده نمی‌کنند، فعلا پرچوی برق هم زیا است، زیادتر خانواده‌ها ده خانه یخ استفاده می‌کنند و مشکل‌ساز است، مردم مریض می‌شود، غیر صحی بودن یخ در آب خانه زیادتر معلوم می‌شود.»

وی خواستار کنترول جدی کارخانه‌های یخ بوده و از کارخانه‌‌داران تولید یخ خواست که از آب صحی استفاده کنند و در قسمت رعایت نظافت توجۀ جدی داشته باشند.

پاسخ کارخانه‌داران

مسؤول یکی از کارخانه‌های تولید یخ در شهر کابل به پژواک گفت: «به قالب‌ها آب نمک باید زده شود که  بیرون را یخ نزند و داخل قالب را یخ بزند، بخاطر شور نمک هر کاری که کنیم، بیرون قالب را زنگ می‌زند، هیچ امکان ندارد که زنگ نزند، ما در حساب پاکاری زیاد توجه می‌کنیم.»

منبع افزود، اگر قالب‌های شان زنگ بزند، آن را تبدیل می‌کنند و اجازه نمی‌دهند که زنگ به یخ برسد.

وی در ادامه می‌گوید: « وزارت صحت عامه به ما گفتند که در پاکی کارخانه توجه کنیم، فلتر نصب شود، قالب‌ها را زنگ نزند؛ چرا که به صحت مردم ضرر دارد.»

اما یکی از کارخانه‌داران دیگر تولید یخ در شهر کابل گفت که قالب‌های شان زنگ ندارد، اما از فلتر آب که نصب کرده، استفاده نمی‌کردند، ولی منبعد آن را فعال و مورد استفاده قرار خواهند داد.

موصوف افزود که سال گذشته نیز برای آن‌ها از سوی وزارت صحت عامه توصیه‌هایی صورت گرفته بود و آنان قالب‌های زنگ‌زدهٔ شان را تبدیل کردند.