خشونت خانواده‌گی؛ عامل پنهان بیماری‌های روانی در میان برخی زنان در نیمروز

زرنج (پژواک، ۱۷ سنبله ۱۴۰۴): شماری از زنان در نیمروز که در پی خشونت‌های خانواده‌گی با مشکلات روانی مواجه شده‌اند، از کمبود خدمات روان‌درمانی در این ولایت ابراز نگرانی کرده و خواستار توجۀ جدی حکومت در این زمینه شده‌اند.

براساس معلومات ریاست امر باالمعروف و نهی عن‌المنکر ولایت نیمروز، طی سه سال گذشته از سوی این اداره به  ۹۰۰ قضیه ٔخشونت خانواده‌گی علیه زنان رسیده‌گی شده‌است.

خشونت‌های خانواده‌گی علیه زنان پدیده‌ای است که از سالیان متمادی در برخی خانواده‌ها در نقاط مختلف کشور به‌شمول ولایت نیمروز وجود دارد و گاهی آن‌قدر شدید می‌باشد که زنان را با مشکلات روحی و روانی روبه‌رو می‌سازد.

شریفه؛ زن جوان قربانی خشونت خانواده‌گی که با مشکلات روانی دست‌وپنجه نرم می‌کند

شریفۀ ۳۵ ساله (نام مستعار) و باشندهٔ شهر زرنج ولایت نیمروز که مادر سه کودک است و از ازدواجش ۱۰ سال می‌گذرد، در گفتگو با آژانس خبری پژواک گفت شوهرش معتاد به مواد مخدر است و همواره او را مورد خشونت قرار می‌دهد.

او در حالی‌که بغض گلویش را می‌فشرد، گفت: ‹شب و روز در خانۀ ما فقط جنگ، شکستن و ریختن ‌و پاشیدن است، از بس که لت‌وکوب شدم و چیغ زدم، حالا از صدای دروازه هم می‌ترسم، وقتی صدای در را می‌شنوم، لرزه به جانم می‌افتد؛ چون می‌ترسم که شوهرم به خانه بیاید و من و کودکانم را لت‌وکوب کند.»

شریفه که حین صحبت‌هایش خاموش می‌ماند، سخنانش را که باید بیان می‌کرد، فراموشش می‌شد و پس از چند لحظه فکر کردن به یادش می‌آمد.

او گفت: «زنده‌گی خشونت‌بار به حدی مرا رنجور ساخته که حافظه‌ام ضعیف شده، نام‌ها یادم نمی‌ماند،‌ پشت یک‌چیز می‌روم در چند لحظه یادم می‌رود که چی را کار داشتم. گپ‌هایم زود زود یادم میره، حیران استم که چه کنم.»‌

این وضعیت شریفه را نگران نموده و می‌خواهد که تحت درمان قرار بگیرد، اما به دلیل این‌که در شفاخانهٔ ولایتی یک داکتر اعصاب است که به همه مریضان رسیده‌گی کرده نمی‌تواند، تاکنون نتوانسته تحت تداوی قرار بگیرد.

وی مدعی شد که در شفاخانهٔ ولایتی مشاورین صحت روانی افرادی اند که از کورس‌های کوتاه مدت شش ماهه فارغ شده‌اند و آن‌قدر در این بخش ورزیده نیستند و بیشتر مردمی که از لحاظ مالی مشکل ندارند، برای تداوی به ولایت‌های هم‌جوار می‌روند.

وی از ریاست صحت عامهٔ نیمروز می‌خواهد که در قسمت استخدام مشاورین صحت روانی و داکتران مسلکی اعصاب  در این ولایت اقداماتی روی دست گیرد.

اما این تنها شریفه نیست که اعتیاد شوهرش زنده‌گی او را به تلخی کشانده و از خشونت‌های شدید همسرش رنج می‌برد، بلکه زنان دیگری نیز روایت مشابهی از زنده‌گی تلخ خود دارند.

صدیقه: از بس که خشونت می‌بینم و شکنجه می‌شوم، شب‌ها خواب ندارم

صدیقه (نام مستعار)، یکی از باشنده‌گان شهر زرنج می‌گوید که ۴ سال قبل با مردی ازدواج کرد که معتاد به مواد مخدر بود، اما او و خانواده‌اش در مورد اعتیاد این مرد نمی‌دانستند.

صدیقه که هنوز جوان است اما خشونت‌های شوهر معتادش،‌ نه تنها که خوشی، طراوت و تازه‌گی را از او گرفته، بلکه به مشکل روانی نیز دچار شده‌است.

وی گفت: «وقتی پول نداشته باشد که مواد بخره، باز خانه میاید مرا لت‌وکوب می‌کنه، از نزدم پول به زور می‌گیرد، لت‌وکوبم می‌کنه که پول نباشه هرچیز را می‌شکنه و بسیار زیاد سخنان پوچ و هرزه می‌گه که اصلا به زبان آوردنش درست نیست.»

موصوف با یاد کردن تلخی‌های زنده‌گی‌اش اشک می‌ریزد و می‌گوید که مجبور است به خاطر فرزندانش تمام سختی‌ها را تحمل کند و سکوت اختیار نماید.

اما او افزود: «از بس که خشونت می‌بینم و شکنجه می‌شوم شب‌ها خواب ندارم. به محض این‌که صدای ترق می‌شود، از جا می‌پرم که بازهم شوهرم آمده و پول می‌خواهد.»

صدیقه نیز خواستار این است که مورد تداوی داکتران روان‌درمان قرار گیرد اما گفت، در این ولایت روانشناس مسلکی وجود ندارد و او نسبت مشکلات اقتصادی نمی‌تواند که  به ولایت‌های دیگر برود.

موصوف نیز خواستار این شد که در بخش استخدام مشاورین و متخصصین صحت روانی در  شفاخانهٔ ولایتی نیمروز اقدام صورت گیرد.

متخصص اعصاب و روان: خشونت خانواده‌گی می‌تواند باعث اختلالات شدید روانی و تروما شود

یک متخصص اعصاب و روان در ولایت نیمروز هشدار می‌دهد که خشونت‌های خانواده‌گی، مهاجرت اجباری و فقر می‌تواند منجر به اختلالات شدید روانی و «تروما» در زنان شود.

داکتر سید خلیل‌شاه کاظمی، متخصص اعصاب و روان در شفاخانهٔ ولایتی نیمروز به پژواک گفت که خشونت‌های خانواده‌گی علیه زنان می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی روانی و روحی شود و فرد را به انزوا و گوشه‌نشینی بکشاند.

او ‌می‌گوید: «تروما یا ضربهٔ روانی، در نتیجهٔ آسیب‌های جسمی یا روحی شدید به‌وجود می‌آید. مکانیزم‌های دفاعی روان در برابر تجربه‌های تلخ مانند خشونت فزیکی، تجاوز جنسی، حوادث مرگ‌بار، از دست‌دادن عزیزان، مهاجرت، فقر و بی‌پناهی آسیب می‌بینند یا از بین می‌روند.»

به گفتۀ کاظمی، ترومای روانی ممکن است فرد را با احساسات آزاردهنده، خاطرات تلخ، اضطراب‌های شدید و اختلال در ارتباط با دیگران مواجه کند؛ اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به بی‌حسی روانی، قطع رابطه با اطرافیان، بی‌اعتمادی و انزوا شود.

او تأکید می‌کند که شدت علائم روانی تروما به نوع و شدت حادثهٔ تجربه‌شده بستگی دارد و می‌تواند شامل مواردی مانند شوک، گیجی، انکار واقعیت، اختلال در تمرکز، خشم، بی‌ثباتی خلق، اضطراب، ترس، بی‌خوابی، بی‌حالی، افسردگی و حتی گرایش به مصرف مواد مخدر باشد.

کاظمی تصریح کرد: «زنان به دلیل آسیب‌پذیری بیشتر روانی و عاطفی، بیش از مردان در معرض تروما هستند. خشونت خود نوعی تروما است که با ترس و ناامیدی همراه می‌شود.»

کاظمی با وجود برخی پیشرفت‌ها در زمینۀ خدمات صحت روانی، از کمبود نیروی متخصص در کشور ابراز نگرانی می‌کند و می‌گوید: «وزارت صحت عامه خدمات روانی را وارد بسته‌های خدمات صحی اولیه (BPHS) کرده، اما تعداد روان‌شناسان و داکتران متخصص بسیار اندک است. بیشتر کارکنان این حوزه، تنها چند ماه آموزش دیده‌اند و توانایی درمان تروماهای پیشرفته را ندارند.»

او هشدار می‌دهد که اگر تروما به‌موقع درمان نشود، ممکن است به اختلالات روانی جدی‌تر مانند از دست‌دادن کنترول، ناتوانی در شناسایی واقعیت و حتی خودکشی منجر شود.

وی افزود: «افراد باید به سلامت روان خود توجه جدی داشته باشند. شخص بیمار تنها خودش آسیب نمی‌بیند، بلکه اعضای خانواده‌اش نیز در معرض آسیب‌اند. مراجعه فوری به روان‌شناس و بهره‌گیری از مشاوره‌های تخصصی روان‌درمانی، بهترین راه درمان تروماست؛ اما متأسفانه این خدمات در جامعه ما بسیار محدود است.»

او می‌افزاید: «ماهِانه بین ۲۰ تا ۳۰ زن با مشکلات روانی ناشی از خشونت خانوادگی یا رویدادهای تلخ به من مراجعه می‌کنند. اما نبود مراکز مشاوره و روان‌درمانی، روند بهبودی آن‌ها را بسیار دشوار یا حتی ناممکن می‌سازد.»

به گفته‌ٔ وی، درمان این بیماران تنها با دوا امکان‌پذیر نیست و نیاز به حمایت اجتماعی، جلسات منظم مشاوره و دسترسی به متخصصین روان‌درمانی دارد.

عالم دین: دین اسلام به‌طور قاطع هرگونه ظلم و خشونت علیه زنان را ممنوع قرار داده‌است

مولوی گل‌احمد احمدی، از علمای دینی در ولایت نیمروز می‌گوید که دین اسلام به‌طور قاطع هرگونه ظلم و خشونت علیه زنان را ممنوع دانسته و بر احترام، عدالت، مهربانی و رعایت حقوق زنان تأکید فراوان دارد.

او با اشاره به ارشادات روشن دین مبین اسلام افزود که در زمینه حقوق، کرامت و نحوه رفتار با زنان، در آیات قرآن‌کریم و احادیث پیامبر اسلام (ص) راهنمایی‌های روشنی ارایه شده‌است.

وی با نقل ترجمه‌ای از یکی از آیات قرآن مجید، گفت: «با زنان به نیکویی و مدارا رفتار کنید.»

رسیده‌گی به صدها قضیۀ خشونت علیه زنان از سوی ریاست امر بالمعروف نیمروز

مولوی الله‌نور زرقاوی، رئیس امر بالمعروف و نهی عن‌المنکر در ولایت نیمروز گفت، این اداره  در طول سه سال گذشته، مجموعا به حدود ۹۰۰ قضیۀ خشونت خانواده‌گی علیه زنان رسیده‌گی کرد‌ه‌است.

وی افزود: «رسیدگی به این قضایا از طریق ثبت شکایات رسمی،‌ بررسی و تحقیق، ارجاع به نهادهای عدلی و قضایی، مشاوره روانی و اجتماعی برای قربانیان و در برخی موارد، میانجی‌گری خانوادگی انجام شده‌است.»

به گفتۀ او، بیشتر این قضایا شامل خشونت‌های فزیکی (ضرب و شتم)، خشونت روانی و لفظی، ممانعت رفتن به دیدار پدر و مادر و سایر خویشاوندان، نکاح اجباری دختران نابالغ با مردان کهن سال، محرومیت از حق میراث و غیره تشکیل می‌دهد.

خواستیم که در این گزارش پاسخ ریاست صحت عامهٔ ولایت نیمروز را نیز داشته باشیم، اما موفق به آن نشدیم.

بربنیاد گزارش‌ها، وزارت صحت عامۀ افغانستان در سال ۱۳۹۸ اعلام کرد که ۴۷ درصد از جمعیت ۳۲ میلیونی این کشور از مشکلات روانی از جمله افسرده‌گی رنج می‌برند. مقام‌های این وزارت در آن زمان گفته بودند که مشکل ۲۶ درصد این بیماران جدی‌تر از دیگران است، طوری که فعالیت روزانه آنان را مختل می‌کند.

یک مقام سازمان جهانی صحت برای مدیترانۀ شرقی، سال گذشته گفته بود که نیمی از جمعیت افغانستان از مشکلات روانی رنج می‌برند.

داکتر وحیدالله افغان، آمر دیپارتمنت صحت روانی وزارت صحت عامۀ افغانستان قبلا در گفتگوی ویژه با آژانس خبری پژواک گفته بود که با در نظرداشت نیازمندی‌ها، افغانستان به حدود ۳ هزار مشاور صحت روانی نیاز دارد، در حالی‌ که در حال حاضر تنها ۱۱۰۰ مشاور- شامل ۶۰۰ زن و ۵۰۰ مرد – فعالیت دارند.

موصوف گفت، مشاور صحی معمولاً فردی است که دارای مدرک لیسانس یا دیپلوم در زمینۀ صحت روانی است و آموزش‌های تخصصی‌تری دیده‌است.

همچنین، او افزود که ۱۳۰ تا ۱۵۰ متخصص صحت روانی در نظام صحی کشور حضور دارند که بیشتر آن‌ها را مردان تشکیل می‌دهند.

به گفتهٔ وی، به همین تعداد متخصص صحت روانی ضرورت احساس می‌گردد، در حالی که در سراسر کشور همه ساله از شفاخانه‌ها و واردهای کدری و تخصصی صحت روانی حدود ۱۰ تا ۱۲ متخصص صحت روانی فارغ می‌شوند.

او افزود، در حال حاضر تعداد کارکنان صحی آموزش‌دیده در سراسر کشور حدود ۲۱۰۰۰ نفر می‌باشد.