راه‌اندازی کمپاین «آیندۀ سبز»؛ تلاش یک جوان در دایکندی برای احیای جنگلات کوهی و علفچرها

نیلی (پژواک، ۱۹ سنبله ۱۴۰۴): در حالی‌که تغییرات اقلیمی و بی‌توجهی، ساحات کوهستانی دایکندی را از جنگل‌ها و چراگاه‌های بومی خالی ساخته و چهره‌ای خشک و بی‌جان به آن بخشیده‌ است، یک جوان فعال محیط زیست در این ولایت تلاش دارد «آیندۀ سبز» را دوباره به کوه‌ها بازگرداند.

حبیب‌الله نجفی‌زاده، فعال ۳۴ سالۀ محیط زیست از ولسوالی اشترلی دایکندی، فعالیت‌هایش را در زمینۀ حفاظت از محیط زیست از ۱۰ اپریل ۲۰۲۵ آغاز کرده‌است؛ نخستین گام او، اطلاع‌رسانی دربارۀ پیامدهای استفاده از پلاستیک در اماکن عمومی بود.

و از دو ماه به این‌سو با راه‌اندازی کمپاینی زیر نام «آیندۀ سبز» در تپه‌ها و کوه‌های دایکندی، هسته‌های بادام کوهی و دیگر درختان بومی را غرس می‌کند. او می‌گوید این کار تنها یک حرکت شخصی نیست، بلکه طرحی علمی و بومی است که با مشوره متخصصان زراعت و محیط زیست آغاز کرده‌است.

این جوان فعال محیط زیست باور دارد که نابودی جنگلات کوهستانی تنها چهرۀ طبیعت را از بین نمی‌برد، بلکه زنده‌گی مردم را نیز تهدید می‌کند.

وی گفت: «خودم یکی از متضرران ناشی از تخریب محیط زیست هستم. زمین‌های پدرم و همسایه‌ها در قعر دره‌ای قرار داشت که روزگاری پوشیده از جنگل، علفچر و زمین‌های زراعتی بود، اما با قطع جنگلات و نابودی چراگاه‌ها، سیلاب‌های شدید جاری شد، زمین‌ها را تخریب کرد و کوه‌ها را با فرسایش جدی مواجه ساخت؛ این وضعیت را از دوران مکتب به‌خوبی درک می‌کردم.»

موصوف که در رشتۀ علوم سیاسی تحصیل کرده و پس از فراغت و سفر به ولایات مختلف افغانستان از جمله هلمند، کندهار، فاریاب، جوزجان، غور، بامیان، بغلان و هرات، بیشتر به عمق این چالش پی برده می‌گوید:«دیدم که کوه‌ها بدون علف و آب شده، جنگل‌ها نابود گشته و گرد و غبار زنده‌گی مردم را به خطر انداخته است. تغییر اقلیم تأثیرات مخرب بر همه جوانب زنده‌گی گذاشته، اما هرکدام ما جداگانه رنج و فقر و بی‌آبی را تحمل می‌کنیم.»

نجفی‌زاده تأکید می‌کند: «همین عوامل انگیزه داد تا کمپاین آیندۀ سبز و  دیگر برنامه‌ها را برای حفاظت از محیط زیست به منظور ایجاد پوشش سبز و محیط زیست سالم راه‌اندازی کنم.»

او باور دارد که اکنون زمان آن رسیده تا مردم «یکصدا و یکدست» علیه این چالش عمومی ایستاده‌گی کنند. به گفتۀ او، احیای جنگلات کوهی و چراگاه‌ها، مبارزه با انتشار پلاستیک، مدیریت درست آب‌ها و توجه به انرژی سبز و قابل تجدید، وظیفۀ همگانی است.

اکنون نجفی‌زاده با راه‌اندازی این کمپاین، مردم را به کاشت و غرس درخت‌های مثمر و غیرمثمر کوهی تشویق می‌کند.

وی هدف از فعالیت‌هایش را احیای جنگلات کوهی و علفچر، ایجاد پوشش سبز در کشور، جلوگیری از انقراض درختان کوهی محلی و جلوگیری از محو علوفه‌های کوهی عنوان کرده و باور دارد که  این کار می‌تواند از فرسایش خاک جلوگیری نموده و باعث کاهش حوادث طبیعی گردد.

نامبرده می‌گوید خاک دایکندی برای درخت‌های کوهی مانند بادام کوهی، خنجک، انجیر، تاخوم، چاکه، کرکرگ، ارغوان، سلبی، ایرغی، ارچه و.. که نیاز به آبیاری ندارند، مناسب است و برخی از این درخت‌ها هنوزهم در نقاطی از دایکندی به صورت محدود باقی مانده‌اند.

فراتر از دایکندی

این جوان فعال محیط زیست می‌گوید که کمپاین «آینده سبز» را از منطقۀ کیسو در ولسوالی کیتی دایکندی با خرید هسته‌ها و دانه‌های درختان کوهی آغاز کرده و آن‌ را در کوه‌ها غرس نموده‌است.

این کمپاین اما تنها به دایکندی محدود نمانده و اکنون به دلیل مشابهت خاک و اقلیم، به ولایت‌های ارزگان، غزنی، میدان‌وردک، پروان، بامیان و غور نیز گسترش یافته‌است.

وی همچنان گفت:«روش کار ما طوری‌است که من و مجموعه از رضاکاران در مراکز و ولسوالی‌های ولایات دایره سبز هماهنگی کرده، هسته جات را رضاکارانه تبادله کرده و به دسترس مردم قرار می‌دهیم‌. مثلا کسی بادام کوهی خریده بدست ما می‌دهد و ما به نقاط مختلف هفت ولایت توزیع می‌کنیم. یا کسی بها و ترانسپورت هسته‌ها را می‌پردازد و رضاکاران ما در هرجای که به هسته و دانه دسترسی دارد، آن را تهیه و بدون گرفتن مفاد به طرف مقصد روان کرده و در دسترس شان قرار می‌دهیم.»

این جوان تصریح کرد که ابتدا کار را با هزینۀ شخصی و خریداری حدود هشت‌و نیم کیلوگرام تخم و دانه درختان و گیاه‌هان کوهستانی آغاز کرد، اما با استقبال و همکاری گسترده مردم مواجه شد.

نجفی‌زاده فعالیت‌های خود را بیشتر در صفحات اجتماعی منتشر می‌کند و در مورد نحوه جمع‌آوری هسته و کاشت درختان کوهی معلومات می‌دهد.

پیوند محیط زیست و معیشت

احیای جنگلات کوهستانی برای ساکنان دایکندی تنها یک ضرورت محیط زیستی نیست، بلکه با معیشت روزمرۀ آنان گره خورده‌است. این ولایت کوهستانی که اقتصاد مردمش بر زراعت و مالداری استوار است، با نابودی بخش‌های از چراگاه‌ها و علوفۀ کوهی، شاهد کاهش مالداری و مشکلات تأمین خوراک حیوانات شده‌است.

این جوان فعال محیط زیست می‌گوید: «اگر جنگل‌ها و علفچرها دوباره احیا شود، نه تنها اقتصاد خورد محلی تقویت می‌شود، بلکه روستاها باثبات‌تر می‌مانند و فشار مهاجرت به شهرها نیز کاهش می‌یابد.»

نجفی‌زاده همچنان می‌افزاید که نبود جنگل‌ها و چراگاه‌های کوهستانی اقتصاد ضعیف قریه‌ها را بیشتر متاثر می‌کند و مردم توان کافی نگهداری مواشی و به دست آوردن لبنیات را از دست می‌دهند. او همچنان بیان داشت که این پوشش سبز باعث بازگشت حیات وحش نیز می‌شود‌.

کمپاین نجفی‌زاده امروز تنها یک حرکت کوچک محلی نیست، بلکه الهام‌بخش بسیاری شده است. او می‌گوید در کنار بازگرداندن پوشش سبز، هدفش این است که مردم باور کنند تغییر مثبت از دل تلاش‌های کوچک فردی آغاز می‌شود.

او تأکید می‌کند:«اگر امروز درختان بومی را دوباره زنده نکنیم، فردا با بیابان‌زایی و بحران آب روبه‌رو خواهیم شد. سبزسازی کوه‌ها یک کار داوطلبانه نیست، بلکه یک ضرورت حیاتی برای بقای افغانستان است.»

استقبال از کمپاین آیندۀ سبز

میثم حیدری، یکی از دانش‌آموخته‌گان زراعت در دایکندی با استقبال از کمپاین «آینده سبز» می‌گوید که درختان کوهی یگانه راه سبزسازی کوه‌ها به‌شمار می‌روند.

او توضیح می‌دهد که این درختان نه‌تنها از فرسایش خاک و افزایش گرد و غبار جلوگیری می‌کنند، بلکه با تولید میوه‌های با ارزش، می‌توانند به یک منبع اقتصادی مهم برای مردم محل نیز تبدیل شوند.

به باور او، در میان این گونه‌ها، «بادام کوهی» مقاوم‌ترین درخت مناطق خشک است؛ چراکه در خاک فقیر و کم‌آب نیز رشد می‌کند، به آبیاری دوامدار نیاز ندارد و پس از چند سال به بار می‌نشیند.

نامبرده علاوه کرد:«اگر ما امروز درختان بومی را دوباره زنده نکنیم، در آینده با بیابان‌زایی، کاهش حاصل‌خیزی خاک و کمبود آب روبه‌رو خواهیم شد. سبزسازی کوه‌ها تنها یک کار داوطلبانه نیست، بلکه یک نیاز حیاتی برای بقا و توسعهٔ پایدار افغانستان است.»

این دانش‌آموخته زراعت از همه می‌خواهد که با الهام گرفتن از کمپاین آینده سبز، دراحیای جنگل‌های کشورسهم بگیرند.

در همین حال، شماری از رضاکاران کمپاین «آینده سبز» بر این باوراند که احیای جنگلات کوهی و علفچرها یکی از بنیادی‌ترین کارها برای داشتن زنده‌گی سالم و محیط زیست پایدار است.

آرش، یکی از این رضاکاران که بیشتر از طریق صفحات اجتماعی فعالیت‌های کمپاین را بازتاب می‌دهد می‌گوید: «همۀ ما باید سهم بگیریم؛ چون این تلاش نه‌تنها به رشد اقتصاد محلی کمک می‌کند، بلکه آیندۀ محیط زیست ما را نیز تضمین می‌کند.»

ارزش بادام کوهی

یکی از درختانی که در این کمپاین محور توجه قرار گرفته، بادام کوهی است. این درخت مقاوم به خشکی و خاک فقیر، در برخی مناطق مانند قریه «ورس» ولسوالی شهرستان دایکندی هنوز هم به‌صورت محدود باقی مانده است.

آرش که باشنده همین منطقه است می‌گوید که این درخت به دلیل جلوگیری از فرسایش خاک، مبارزه با بیابان‌زایی، تقویت تنوع زیستی، سازگاری با شرایط سخت از اهمیت محیطی بالای برخوردار است و نقش مهم را در احیای منابع طبیعی دارد.

آرش توضیح داد که بادام کوهی در قریه ورس نه تنها به بهبود اقتصاد محلی کمک می‌کند، بلکه یکی از ستون‌های اصلی حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی ولایت دایکندی محسوب می‌شود.

حمایت و امید

مسوولان ادارۀ حفاظت محیط زیست دایکندی نیز از کمپاین «آیندۀ سبز» استقبال کرده‌اند می‌گویند که این یک حرکت خودجوش، رضاکارانه، مفید و مؤثر بوده و برای احیای جنگلات کوهی بسیار امیدوارکننده می‌باشد.

عارف صدیقی، سخنگوی این اداره می‌گوید که جنگلات کوهی و علفچرها به خاطر جذب برف و باران، کنترول سیلاب‌ها و برف کوچ‌ها، تامین علوفه مواشی و محیط سبز بسیار اهمیت دارد و به این دلیل این کمپاین‌ها همیشه مورد حمایت آنان می‌باشد.

او افزود: «این گونه کمپاین‌ها از نظر محیط زیست بسیار مهم است، به این دلیل که محیط زیست یک مسؤولیت جمعی است و هر فرد نقش دارد، آنان هم آگاهی‌دهی می‌کنند و هم عملا تخم که سازگار با محیط است توزیع می‌کنند، اگر این جنگلات دوباره احیا شوند، نقطه عطفی برای محیط زیست دایکندی حساب می شود.»

صدیقی همچنان گفت که بیش از۵۰ درصد جنگلات کوهی و علفچرها در دایکندی به خاطر خشکسالی، بی‌توجهی، عدم آگاهی مردم و استفاده نادرست، نابود شده و احیای جنگلات کوهی یک ضرورت بسیار جدی می‌باشد.

وی تصریح کرد که یکی از برنامه‌های محیط زیست دایکندی نیز حفاظت و بهبود وضعیت محیط زیستی از طریق رضاکاران و مردم می‌باشد.

این در حالی است که دایکندی یکی از ولایت‌های کوهستانی بوده و اکثریت کوه‌ها و تپه های آن به گفتۀ آگاهان، به دلیل تغییرات اقلیمی و عدم همکاری مردم در زمینۀ حفظ محیط زیست، خالی از جنگلات و علفچر می‌باشد.