بازگشت اجباری مهاجرین افغان از ایران؛ روایت درد، بی‌کاری و فشارهای روانی

کابل (پژواک، ۱۹ سنبله ۱۴۰۴): برخی از مهاجرین برگشتۀ افغان از ایران می‌گویند که سرگذشت تلخ مهاجرت، بازگشت جبری با دستان خالی و زنده‌گی بی‌برنامه، آنان را با مشکلات اقتصادی و فشارهای روانی مواجه کرده‌است.

براساس معلومات وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان، طی پنج ماه گذشته،  بیش از یک اعشاریه شش میلیون مهاجر از کشورهای ایران، پاکستان و ترکیه به کشور برگشته‌اند.

چهاردهه جنگ و ناامنی، بی‌کاری و مشکلات اقتصادی از عوامل عمدهٔ مهاجرت میلیون‌ها افغان‌ به کشورهای همسایه، اروپایی و آمریکایی می‌باشد. بیشتر افغان‌های مهاجر در کشورهای مختلف به ویژه پاکستان، ایران و ترکیه می‌گویند، حین مهاجرت در بخش‌های چون یافتن کارآبرومندانه، ناآشنایی با زبان و فرهنگ بیگانه، دسترسی به خدمات تعلیمی و حتی صحی با مشکلات زیادی مواجه شده‌اند. ‌

یکی از عودت‌کننده‌ها: حالا حیران ماندیم که چه کنیم؟

طاهر ۳۵ ساله یکی از مهاجرین افغان است که اخیرا به‌طور اجباری از ایران اخراج شده‌است. او می‌گوید که به دلیل بی‌کاری و مشکلات اقتصادی ۱۲ سال قبل مجبوراً کشور را ترک و با خانواده‌اش به کشور ایران مهاجر گردید.

وی که باشندهٔ اصلی ولایت دایکندی است افزود که او بدون خانواده‌اش تنها از ایران به کشور برگشت و هشت روز را در هرات سپری کرد تا خانواده‌اش نیز برگردند.

او در ادامه می‌گوید: «در تمام این روزها گریه می‌کردم و حتا نزدیک بود که سکته کنم، شب‌ها خوابم نمی‌برد و چشم به راه خانواده‌ام بودم.»

طاهر که  با خانواده‌اش در کمپ پایتخت در منطقهٔ سرای شمالی شهر کابل منتظر بود تا به ولایت دایکندی برود، به آژانس خبری پژواک گفت، اگر با مشکلات اقتصادی و بی‌کاری مواجه نمی‌بود،‌هرگز کشور را ترک نمی‌کرد و مهاجر نمی‌شد.

او آهی سرد کشید و از سرگذشت تلخی که در ایران تجربه کرده بود سخن زد و افزود که او خانواده‌اش را با هزاران دشوار به ایران رساند و تا زمانی که کار یافت، با ده‌ها مشکل مواجه شد و طی دوازده سال، بارها توسط پولیس گرفتار و لت‌کوب شده‌است.

وی که در ایران معاش چندماههٔ خود که از سوی صاحب کارش دریافت نکرده و با دستان خالی به کشور برگشته ‌گفت، بی‌خانگی و بیکاری از ده‌ها چالشی است که با آن مواجه می‌باشد و برای سر و سامان دادن دوبارهٔ زنده‌گی راحت خود را از دست داده و شب‌ها به خواب نمی‌رود.

موصوف می‌گوید: «در کشور کار نیست ورنه مه هیچ‌ وقتی دوست نداشتم که مهاجر شوم؛ مهاجرت جبری، بازگشت جبری، حالا حیران ماندیم که چه کنیم.»

 همسر طاهر: حافظهٔ شوهرم ضعیف شده، پرحرفی می‌کند

فاطمه، همسر طاهر نیز از سختی‌های مهاجرت در ایران حکایت می‌کند و آن را بدترین دورهٔ زنده‌گی خود و خانواده‌اش عنوان کرد.

وی می‌گوید: «آن‌گونه که مردم فکر می‌کنند زنده‌گی در کشور ایران هم آسان نیست و ما در یک فارم گاوداری کار می‌کردیم و باغ یک مرد ایرانی را نگهداری می‌کردیم.  تازه برای خود یک زندگی ساخته بودیم ولی قسمت به برگشتن ما به وطن بود.»

فاطمه نیز مانند همسرش، نگران است که چگونه به زنده‌گی شان سر و سامان بدهند؛ زیرا با دستان خالی به کشور برگشته اند.

او از وضعیت صحی طاهر نگران است و می‌گوید که حافظه‌ٔ شوهرش ضعیف شده و دلیل آن فشار کار و برخورد خشونت‌آمیز پولیس ایران می‌باشد.

وی اضافه کرد: «شوهرم در اول‌ها این‌گونه نبود، اما  فشار کار و لت‌وکوب پولیس‌های ایرانی باعث شده که این قسم شود، بسیار پر حرف شده‌است و حتی گاه گاهی بی علت مه و فرزندانم را مورد لت‌وکوب قرار می‌دهد.»

اما این تنها خانوادۀ طاهر نیست که سرگذشت تلخ مهاجرت را دارد، بلکه بسم‌الله یکی دیگر از مهاجرین عودت‌کننده که با خانم و سه فرزندش به کشور بر گشته از دشواری‌های مهاجرت سخن زده می‌گوید قرار است تا چند روز دیگر به ولایت اصلی شان کندز برگردد.

وی که با دستان خالی از ایران برگشته می‌گوید: «مردم ایران افغان‌ها را مثل دشمن خود فکر می‌کردند، فقط توانستیم اندکی از اسباب خانه خود را بیاوریم و بیشتر از وسایل ما در همان جا ماند، حالی نمی‌فهمم چه کار کنیم تا یک لقمه نان حلال پیدا کنیم.»

او نیز چون طاهر از بی‌خوابی و سردردی شکایت داشته می‌گوید که نگران این‌است که چگونه و از کدام طریق زنده‌گی شان را دوباره بسازند.

یکی از مهاجرین دیگر برگشته: دشوارهای زندگیم پایان ندارد، گاهی می‌اندیشم خودکشی کنم

عبیدالله ۴۲ ساله (نام مستعار) باشندهٔ شهرکابل که حدود یک سال قبل به دلیل بیکاری و مشکلات اقتصادی با خانواده‌اش به ایران رفت و اخیراً‌ جبراً از آن کشور اخراج شده می‌گوید: «پارسال تمام دار و ندار خود را فروختم با خانم، دو پسر و چهار دخترم به ایران رفتم، در مشهد زنده‌گی را از نو شروع کردیم، همه به کار شدیم و تقریبا یک زنده‌گی خوب را شروع کردیم که بدبختانه اخراج مهاجرین شروع شد.»

وی که حدود دو هفته قبل حین برگشت از کار به سوی منزلش توسط پولیس ایران دستگیر و اخراج گردیده می‌گوید: «خانم و اولادهایم همان جا مانده‌اند، خودم را بیرون کردن، نه خودم رفته می‌توانم و نه دلم می‌خواهد که اولادهایم بیایند،‌ در این‌جا هیچ چیزی نداریم، سرپناه نه داریم، کار نیست، پول نداریم که شغل آزاد بسازیم.»

عبیدالله از وضعیت پیش آمده نگران است و می‌افزاید: «دشوارهای زنده‌گیم خلاصی ندارد، گاهی با خود فکر می‌کنم که خودکشی کنم که آرام شوم.»

فرشتهٔ هفت‌ساله: نمی‌دانم اینجا چه کار کنم

فرشته، کودک ۷ ساله‌ای است که در ایران به دنیا آمده و تا صنف اول در همان‌جا درس خوانده است و در کل با فرهنگ آن‌کشور بزرگ شده‌است.

اوکه اکنون همراه خانواده‌اش به کشور بازگشته همه چیز برایش متفاوت است،‌ با نگاه‌های کودکانه‌اش می‌گوید: «…  نمی‌دانم چیکار کنم.»

فرشته می‌گوید که آرزو دارد در کشور به دروس خود ادامه دهد و در آينده داکتر شود.

استاد روانشناسی: مهاجرین عودت‌کننده با فشارهای روحی و روانی دچار اند

ذکریا بارکزی، استاد روانشناسی در دارالمعلمین سیدجمال‌الدین افغان گفت که مهاجرت تنها ترک کشور و رفتن به جای دیگری نیست، بلکه ابعاد پنهانی دارد؛ از دید جامعه‌شناسی، یکی از مهم‌ترین آن‌ها دشواری سازگاری با فرهنگ و هنجارهای جدید است، به‌ویژه برای کسانی که در سنین بالاتر مهاجرت می‌کنند و میان ارزش‌های قدیم و تازه در دو راهی قرار می‌گیرند.

وی افزود که از نظر روان‌شناسی، مهاجرت تأثیرات عمیقی بر روان افراد می‌گذارد؛ مهاجرین معمولاً با اختلالات حافظه، احساس سردرگمی در محیط جدید به‌دلیل دشواری زبان و کاهش تعامل با خانواده مواجه می‌شوند. این وضعیت می‌تواند فرد را از فعالیت ذهنی بازدارد و باعث اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی شود.

بارکزی اظهار داشت، انسان‌ها نیاز به تعاملات اجتماعی دارند، اما در فضای مهاجرت این فرصت‌ها از آن‌ها گرفته می‌شود که در نتیجه، فرد هم سرمایه‌های اجتماعی خود را از دست می‌دهد و هم با چالش‌های تازه‌ای در جامعۀ میزبان روبه‌رو می‌گردد که گاه اثرات جبران‌ناپذیری دارند.

او علاوه کرد: «متأسفانه امروز ما شاهد بازگشت مهاجرینی از ایران و پاکستان هستیم که در کشور خود احساس بیگانگی می‌کنند. برای آن‌ها خانه، کار و تحصیل به چالش‌های بزرگ تبدیل می‌شود، اگر هم بتوانند با جامعه خود هم‌آهنگ شوند، بخشی از زمان و انرژی‌شان از بین می‌رود و فشارهای روانی همچنان با آن‌ها باقی می‌ماند.»

حقانی: علاوه بر کمک‌های فوری به مهاجرین بازگشته، در زمینۀ ایجاد مسکن نیز برنامه‌ها و اقداماتی برای آنان روی دست داریم

عبدالمطلب حقانی، سخنگوی وزارت امور مهاجرین و عودت‌کننده‌گان به آژانس خبریی پژواک گفت که از آغاز سال جاری خورشیدی تا پایان ماه اسد، یک میلیون و ۶۲۶ هزار و  ۵۸ تن از کشورهای پاکستان، ایران و ترکیه به‌طور داوطلبان و  اجباری به کشور برگشته‌اند.

به گفتهٔ وی، برای مهاجرین بازگشته، از سوی حکومت و نهادهای کمک‌رسان، کمک‌های نقدی، غذایی و غیرغذایی صورت گرفته و به ولایت‌های اصلی شان بازگردانده شده‌اند.

او افزود: «برای این مهاجران بازگشته، علاوه بر کمک‌های فوری، امارت اسلامی افغانستان در سطح عالی آمادگی و برنامه‌هایی برای راه‌حل‌های دایمی در زمینه مسکن، آموزش، فرصت‌های کاری، صحت و سایر خدمات ضروری روی دست گرفته است.»

وی علاوه کرد که از تمام سازمان‌های بین‌المللی کمک‌رسان و کشورهای بشر‌دوست می‌خواهیم که در تطبیق این طرح‌ها وزارت امور مهاجرین را حمایت نمایند، تا کمک‌های آنان به‌گونه شفاف و مؤثر به مستحقین رسیده و خدمات بنیادی به مهاجران بازگشته ارائه گردد.