افزایش تانکرهای فروش آب آشامیدنی در شهر کابل و نگرانی از کاهش بیشتر سطح آب‌های زیرزمینی

کابل (پژواک، ۱ میزان ۱۴۰۴): با کاهش بی‌سابقۀ سطح آب‌های زیرزمینی، اکنون بسیاری از باشنده‌گان شهر کابل آب آشامیدنی مورد نیاز خود را از تانکرهای سیار تأمین می‌کنند، اما کارشناسان می‌گویند، هرچند این تانکرها مشکل کمبود آب مردم را برای کوتاه‌مدت حل می‌کند، اما اگر راه‌حل بنیادی پیدا نشود، این امر می‌تواند باعث کاهش بیشتر سطح آب‌های زیرزمینی شود.

از سوی دیگر، وزارت آب و انرژی می‌گوید که روند قانونی‌سازی شرکت‌های تصفیه‌کنندۀ‌ آب را آغاز کرده و تاکنون ۲۰۰ شرکت را قانونی ساخته‌است. این وزارت به همه شرکت‌ها توصیه کرده تا از آب‌های سطحی استفاده کنند یا آب را از منابع بیرون از شهر تهیه نمایند.

نیاز‌های مردم

شماری از باشنده‌گان شهر کابل می‌گویند که به آب نل دسترسی ندارند و مجبور اند آب آشامیدنی مورد نیاز خود را از تانکرها بخرند. به گفتۀ آنان، هرچند قیمت این آب‌ها بلند است، اما چاره‌ای جز خرید آن ندارند.

عبدالله، باشندۀ منطقۀ احمدشاه بابا در ناحیۀ دوازدهم کابل می‌گوید: «آب نعمت خداوند (ج) است، اما آب‌های معدنی و تصفیه‌شده که در شرکت‌ها، به‌ویژه در تانکرها فروخته می‌شود، صحی است و طعم آن نیز بهتر است.»

او افزود که در خانه‌اش آب دارد، اما طعم آن خوب نیست، به همین دلیل آب تصفیه‌شده را از تانکرها می‌خرد.

وی که می‌گفت، روزانه ۲۰ لیتر آب تصفیه‌شده می‌خرد افزود که هرچند این شرکت‌های آب، مفاد خود می‌گیرند، اما  به مردم هم خدمت می‌کنند و آب تصفیه‌شده را به آنان می‌رسانند.»

اکمل، باشندۀ منطقۀ حسین‌خېل شهر کابل می‌گوید: «در خانه‌ ما آب است، اما طعم آن خوب نیست، آلوده است، به این دلیل آب را از تانکرهای زرنج می‌خریم و استفاده می‌کنیم.»

شرکت‌های تصفیه‌کننده، آب را از کدام منابع بدست می‌آورند؟

محمدفهیم عطا، مالک یک شرکت تولید آب معدنی در ناحیۀ دوازدهم کابل و معاون اتحادیۀ شرکت‌های تولید آب معدنی در کابل، به آژانس خبری پژواک گفت که آنان دو نوع تولیدات دارند که آب تانکری و آب بوتلی می‌باشد.

او افزود، آن‌ها آب را در موترها و زرنج‌هایی که ذخیره‌ها در آن نصب می‌باشد، خانه‌به‌خانه می‌برند و یک لیتر آب را به یک افغانی می‌فروشند. به گفتۀ او: «ما روزانه بین ۱۵ تا ۲۰ هزار  لیتر آب تانکری را به بازار عرضه می‌کنیم و آب بوتلی روزانه بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ بسته توزیع می‌شود.»

عطا خاطرنشان کرد که در گذشته آب را از یک جای‌ دیگر می‌آوردند، اما اکنون در محوطۀ ‌شرکت خود برمه دارند و آب را از آن بیرون می‌کشند، تصفیه می‌کنند و سپس به بازار عرضه می‌نمایند.

او گفت: «سال گذشته ما تنها در ناحیۀ دوازدهم ۴۳ شرکت کوچک ثبت کرده بودیم که تنها آب تانکری را توزیع می‌کردند، اکنون همه شرکت‌ها چاه عمیق حفر کرده و آب را از آن بیرون کشیده و تصفیه می‌کنند.»

او افزود که برای تولید آب تانکری، جواز صنفی از ناحیۀ دوازدهم دارد و برای تولید آب بوتلی، جواز رسمی از ریاست ملکیت‌های فکری و وزارت تجارت گرفته‌است.

به گفتۀ موصوف: «زمانی که دو سال پیش اتحادیۀ ما در کابل سروی انجام داده بود که لیست‌های آن نیز با ما موجود بود، از ۲۵۰ تا ۳۰۰ شرکت متوسط تولید آب وجود داشت که به‌صورت سیار آب می‌فروختند، با ما ثبت بودند، از آن زمان تاکنون دو سال گذشت؛ ممکن است این تعداد بیشتر یا کمتر شده باشد.»

سميع‌الله احمدزی که در یک شرکت تصفیه‌کنندۀ آب به عنوان راننده کار می‌کند می‌گوید، با موتر سوزوکی آب را به خانه‌ها انتقال می‌دهد و به مردم می‌فروشد. او افزود که آب را به کوچه‌ها می‌برند و هر لیتر را به قیمت یک افغانی می‌فروشد.

او می‌گوید که فروش آب خوب است؛ زیرا در برخی مناطق آب طعم خوب ندارد، به همین دلیل مردم مجبور هستند آب تصفیه‌شده را بخرند.

تحلیل‌گران: ممکن است برای مدت کوتاهی از آب‌های تانکری استفاده شود اما در درازمدت باعث کاهش آب‌های زیرزمینی می‌گردد

محمد داوود شیرزاد، رئیس پوهنځی محیط زیست پوهنتون کابل می‌گوید که شرکت‌های یادشده آب‌های زیرزمینی شهر کابل را استخراج می‌کنند و نه ‌تنها در شهر به فروش می‌رسانند، بلکه به مناطق دیگر نیز انتقال می‌دهند که این یک موضوع بسیار نگران‌کننده است؛ زیرا آب‌های زیرزمینی در شهر کابل روز‌ به ‌روز در حال کاهش می‌باشد.

او گفت: «با در نظر گرفتن مصرف فعلی کابل می‌توان گفت که حتی اگر یک سال عادی هم باشد، خشکسالی از بین رفته باشد، زمستان خوبی و بهاری بارانی داشته باشیم، باز هم بیلانس مصرف آب‌های زیرزمینی کابل منفی خواهد بود؛ زیرا شهر کابل وسعت یافته و مناطقی که در گذشته آب باران و برف در آن جذب می‌شد و آب زیرزمینی را تغذیه می‌کرد، اکنون به مناطق شهری تبدیل شده‌اند.»

او افزود، شرکت‌های تصفیه‌کنندۀ آب باید به ‌جای شهر در مناطقی ساخته شوند که در آن‌جا دریا وجود دارد و آب‌های سطحی فراوان‌اند و در کنار دریا برای آن‌ها چاه‌ها حفر شود، تا به آب‌های زیرزمینی آسیب نرسد.

به گفتۀ شیرزاد: «بدبختانه در این‌جا از آب‌های زیرزمینی داخل شهر استفاده می‌شود و در اطراف و سایر مناطق به فروش می‌رسد، که این یک اقدام بسیار خطرناک است که آب‌های زیرزمینی شهر کابل را با تهدیدات فوق‌العادۀ رو به‌رو کرده‌است.»

همچنان، نظیم سمون، کارشناس امور آب می‌گوید، در حال حاضر چاه‌های آب برخی از خانه‌ها در شهر کابل خشک شده‌است و مردم مجبور هستند آب مورد نیاز خود را از تانکرهای سیار تهیه کنند.

به گفتۀ وی، این راه‌حل پایدار نیست؛ زیرا فروشنده‌گان آب نیز آب‌های زیرزمینی را استخراج می‌کنند، بالاخره این منابع آب نیز خشک خواهند شد، راه دیگر نخواهد بود و فروشنده‌گان آب مجبور اند به سایر کارها رو آوردند.

سمون می‌گوید که این وضعیت بحرانی برای بسیاری از افراد و تاجران به یک فرصت تبدیل شده‌است و ممکن است در چنین شرایطی برخی افراد به مردم آبی را بفروشند که از نظر صحی قابل استفاده نباشد.

به گفتۀ وی، این یک وضعیت عرضی است، تا زمانی که این مشکل به‌‌صورت اساسی حل نشود و به کابل از طریق پایپ‌لاین، از منابعی که قبلاً مطالعه شده و منابع بالقوه شناخته می‌شود، آب انتقال داده نشود، این مشکل حل نمی‌شود و عمیق‌تر خواهد شد.

همچنان نجیب‌الله سدید، کارشناس امور آب و محیط زیست می‌گوید، شرکت‌های خصوصی تولید آب به دلیل خلای گذشته موجود در سیستم آب‌رسانی کابل به‌وجود آمده‌اند، که در کوتاه‌مدت ظاهراً مفید به نظر می‌رسند و به مردم آب می‌رسانند؛ اما اگر به آینده دیده شود، در واقع برای مردم کابل ضررهای بزرگی در پی خواهد داشت.

او می‌گوید، بیشتر این شرکت‌ها آب را از چاه‌های عمیق استخراج می‌کنند، در حالی‌که مردم توانایی حفر چنین چاه‌های عمیق را ندارند، به همین دلیل این منبع عمومی آب توسط چند شرکت انحصار شده‌است.

وی گفت، این شرکت‌ها در درازمدت نمی‌توانند تمام نیازمندی‌های مردم کابل را برآورده سازند؛ پس لازم است در زمینه تأمین آب آشامیدنی پاک و باکیفیت برای باشندگان شهر کابل تدابیر جدی اتخاذ شود تا مردم واقعاً از سرگردانی و مشکلات ناشی از بحران آب در امان بمانند.

اقدامات حکومت و نگرانی‌های جهانی

قاری مطیع‌الله عابد، سخنگوی وزارت آب و انرژی می‌گوید که پس از روی‌کارآمدن امارت اسلامی، این وزارت روند قانونی‌‌سازی شرکت‌هایی را که در بخش آب‌رسانی فعالیت دارند، آغاز کرده و تا کنون موفق شده‌است که حدود ۲۰۰ شرکت تولید آب را قانونی سازد و این روند همچنان ادامه دارد.

وی افزود، به شرکت‌های قانونی هدایت داده شده که تا حد امکان آب را از بیرون شهر کابل تأمین کنند، سپس آن را تصفیه کرده و در اختیار شهروندان قرار دهند؛ اما برخی شرکت‌ها هنوز هم از آب‌های زیرزمینی در داخل شهر استفاده می‌کنند. در این زمینه معاونیت اقتصادی ریاست‌الوزراء نیز یک مسوده را آماده کرده‌ و امیدوار هستیم که همه شرکت‌های آب‌رسانی مطابق اصول فعالیت کنند.»

سخنگوی وزارت آب و انرژی اضافه کرد که تیم‌های این وزارت از شرکت‌های ثبت و راجسترشده نظارت می‌کنند تا فعالیت آن‌ها مطابق مقررات باشد.

به گفتۀ وی، وزارت آب و انرژی تلاش دارد که میان مصرف و تغذیۀ آب‌های زیرزمینی در شهر کابل توازن ایجاد کند؛ به همین دلیل، برای مصرف‌ کنندگان بزرگ آب محدودیت‌هایی را وضع کرده‌است؛ به طور مثال، به کارخانه‌ها، ساختمان‌های بلندمنزل و موترشویی‌ها هدایت داده شده‌ تا سیستم‌های مدیریت، ریسایکل و تصفیۀ آب را نصب کنند.

موصوف می‌گوید، استفاده بیش از حد از آب‌های زیرزمینی بدون شک می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند و از مردم خواست تا بیشتر از آب‌های سطحی استفاده نمایند و در مصرف آب احتیاط کنند.

سخنگوی وزارت آب و انرژی گفت که بر اساس مسودۀ معاونیت اقتصادی، تمام شرکت‌ها باید از منابع آبی بیرون شهر کابل استفاده کنند.

وزارت آب و انرژی پیش از این نیز اعلام کرده بود که سطح آب در برخی حوزه‌های دریایی کشور تا ۹۰ درصد کاهش یافته و در مناطق مرکزی نیز خشک‌سالی حاکم است و سطح آب‌های زیرزمینی پایین آمده‌است، اما وزارت برای حل این چالش‌ها برنامه‌های کوتاه‌مدت و درازمدت روی دست گرفته و برخی اقدامات عملی را نیز انجام داده‌است.

این در حالی است که دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) به‌تاریخ ۲۵ جوزا اعلام کرده بود که نزدیک به یک‌ سوم مردم افغانستان به آب آشامیدنی صحی دسترسی ندارند و بیش از ۱۰ میلیون تن از آب ناپاک استفاده می‌کنند.

این نهاد افزوده بود که باوجود برخی پیشرفت‌ها، این بحران به‌ ویژه بر زنان و کودکان در مناطق روستایی فشار زیادی وارد می‌کند و ملل متحد متعهد به انجام برخی اقدامات برای کاهش بحران آب در افغانستان است.

همچنان، دفتر اتحادیۀ اروپا در افغانستان نسبت به کاهش منابع آبی در افغانستان، به‌ ویژه کابل ابراز نگرانی کرده و گفته‌است که این مشکل بر تمام عرصه‌های زندگی تأثیر می‌گذارد و اتحادیۀ اروپا با همکاران افغان خود در زمینۀ حل این مشکل همکاری خواهد کرد.