چرا بهای تیل در افغانستان افزایش یافته‌است؟

کابل (پژواک، ۱۵ میزان ۱۴۰۴): یافته‌های پژواک نشان می‌دهد که بهای تیل در بازار جهانی نسبت به اوایل سال روان ۱۴۰۴ پنج درصد کاهش یافته‌است، اما در افغانستان در حالی قیمت آن ۲۲ درصد افزایش پیدا کرده که ارزش افغانی در برابر دالر نیز ۴.۶ درصد افزایش یافته‌است.

برخی آگاهان امور می‌گویند که قیمت تیل در افغانستان به این دلیل افزایش یافته که اکنون تنها تیل با کیفیت بالا – که در بازارهای جهانی نیز قیمت آن بلند است – وارد می‌شود. طبق نورم جدید، واردات تیل با کیفیت پایین مجاز نیست و به دلیل بازسازی شاهراه سالنگ، موترهای تریلری از پنج ماه به این‌سو از این مسیر عبور و مرور نمی‌کنند.

معاون اتحادیۀ نفت و گاز هرات نیز اظهارات مشابه را ارایه می‌کند، اما اضافه می‌کند که تیل با کیفیت بالا از روسیه در حال ورود به افغانستان است و به‌‍زودی با رسیدن آن، بازارها به حالت عادی بازخواهد گشت.

گزارش کامل:

آژانس خبری پژواک از تاریخ اول ماه سنبلۀ سال روان (۳ مارچ میلادی) تا ۸ میزان همین سال (۲۹ سپتمبر) قیمت یک بیرل تیل خام برنت در بازار جهانی به دالر، قیمت هر لیتر پترول و دیزل در افغانستان به افغانی و همچنین نرخ ارز افغانی در برابر دالر را مقایسه کرده‌است.

پژواک، قیمت تیل و ارزش افغانی در افغانستان را از گزارش‌های منتشرشدۀ هفته‌وار خود به دست آورده و قیمت‌های جهانی تیل را از ادارۀ معلومات انرژی ایالات متحده (EIA) دریافت کرده‌است.

جدول قیمت‌ها:

 در شش ماه گذشته قیمت تیل در افغانستان افزایش و کاهش را تجربه کرده‌است.

براساس جدول، از تاریخ ۲۱ مارچ سال روان تا ۲ می قیمت‌ها در بازار جهانی روز به روز کاهش یافته‌است، اما قیمت میانگین پترول و دیزل در افغانستان تغییر نکرده‌است.

از ۹ می تا ۲۳ همین ماه در بازار جهانی قیمت‌ها کمی افزایش یافت، اما در افغانستان قیمت‌ها کاهش داشته‌است.

همچنان، از ۱۱ جولای تا ۱۲ سپتمبر، در بازار جهانی قیمت تیل بیشتر رو به کاهش بوده‌است، اما در افغانستان روز به روز افزایش داشته‌است. در همین مدت، قیمت پترول و دیزل در افغانستان به‌طور میانگین بیش از ۱۶ درصد افزایش یافته، در حالی که در بازار جهانی حدود ۶ درصد کاهش داشت.

در ۲۶ سپتمبر، قیمت‌ها در بازار جهانی افزایش یافت و در ۲۹ سپتمبر دوباره کاهش پیدا کرده‌است، اما در افغانستان همچنان رو به افزایش بود.

یافته‌ها نشان می‌دهد که از ششم سرطان تا اول سنبله ارزش افغانی در برابر دالر بین ۶۹ تا ۷۳ افغانی بوده‌است، اما بعد از آن روند افزایشی داشته و تا ۸ میزان به حدود ۶۷ افغانی رسید.

اما آمار درج‌شده در جدول فوق نشان می‌دهد که در مقایسه با آغاز سال ۱۴۰۴ هجری شمسی، قیمت تیل در بازار جهانی پنج درصد کاهش یافته‌‎است، اما در افغانستان در حالی که ارزش افغانی ۴.۶ درصد افزایش یافته، قیمت‌ها ۲۲ درصد بلند رفته‌است.

«اکنون تیل با کیفیت بالا وارد می‌شود که قیمت‌ آن در بازار جهانی نیز بلند است»

خان‌جان الکوزی، آگاه امور اقتصادی و عضو هیأت مدیرۀ اتاق صنعت و تجارت می‌گوید: «واقعیت این است که قیمت‌های تیل در بازار افزایش یافته، اما تا حدی که ما از اتحادیۀ تیل و مسؤولین تیل می‌پرسیم، آن‌ها می‌گویند، تیلی که در افغانستان ستندرد است و اجازۀ ورود به افغانستان را دارد، آن تیل جدید است و در جهان نیز قیمت آن بلند شده‌است.»

وی افزود: «مسلۀ مهم این است، ستندردی که از سوی امارت اسلامی تعیین شده، یک ستندرد بسیار خوب و بهتر است؛ یعنی این تیل سوپر، پاک و صحیح است و در دنیا نیز قیمت آن بالا است، این تیل نسبت به تیل‌ دیگر حدود ده روپیه در لیتر بلند است؛ به همین دلیل این امر بالای قیمت آن تاثیر زیادی گذاشته‌است.»

به گفتۀ او، در گذشته در افغانستان قیمت تیل به این خاطر پایین بود که تیل بی‌کیفیت وارد می‌شد و سپس با تیل پاک ‌مخلوط می‌شد، اما اکنون واردات این تیل بی‌کیفیت متوقف شده‌است.

الکوزی گفت: «اکنون به همین خاطر تنها به تیل ۹۲ که کیفیت‌ بسیار خوب دارد، اجازه است و به واردات تیل دیگر اجازه نیست، یعنی تیل ۹۳ و ۰۵ که است، واردات آن به‌گونۀ کامل متوقف شده‌است، بسیاری از تانکرها متوقف اند، پس به همین دلیل قیمت تیل در بازار افزایش یافته‌است.»

وزارت مالیه روز گذشته گفت که ریاست کیفیت و نظارت مواد نفتی طی سه ماه گذشته ۴۲۴ تانکر تیل بی‌کیفیت را از گمرکات مختلف کشور مسترد کرده‌است.

همچنین، به گفتۀ الکوزی، کارهای بازسازی مسیر سالنگ ادامه دارد و به همین دلیل از مدتی به این‌سو رفت‌وآمد تانکرهای بزرگ از این مسیر ممنوع شده‌است که باعث افزایش کرایه‌ها شده و بر قیمت تیل نیز اثر گذاشته‌ است.

بربنیاد معلومات قاری محمدعمر فاروق، ولسوال سالنگ ولایت پروان، از حدود پنج ماه به این‌سو به دلیل بازسازی مسیر سالنگ، به رفت‌وآمد تانکرهای بزرگ از این مسیر اجازه داده نمی‌شود.

عبدالودود عزیزی، معاون اتحادیۀ نفت و گاز هرات نیز در مورد افزایش قیمت تیل گفت: «این که قبلاً تیل به فغانستان می‌آمد، آن بسیار بی‌کیفیت بود، اما اکنون امارت اسلامی یک نورم جدید تعیین کرده که تیل باید دیزل صفر دو و صفر یک و پترول ۹۲، ۹۵ و ۹۸  وارد شود؛ این تیل در ایران کم است، فعلاً آنقدر نیست که ما آن را به افغانستان وارد کنیم.»

او افزود که این نورم جدید از حدود یک ماه به این‌سو تطبیق شده‌است.

وی گفت که روسیه و ترکمنستان این نوع تیل (دارای نورم بلند) زیاد دارند و تاجران افغان تیل را از آنجا وارد می‌کنند، اینکه در این روزها جنگ میان اوکراین و روسیه ادامه دارد و اوکراین کارخانه‌های تیل در روسیه را مور هدف قرار داده‌ و بارگیری را متوقف کرده‌است، به همین دلیل قیمت تیل در افغانستان افزایش و مقدار تیل کاهش یافته‌است؛ «در غیر آن ان‌شاءالله مشکل دیگری وجود ندارد.»

او افزود: «قیمت تیل به دلیلی افزایش یافته، زمانی که نورم جدید آمد، تا که تاجران خود را با نورم جدید عیار می‌کنند، به همین دلیل تیل یک اندازه بلند شده‌است؛ در آینده فکر می‌کنم، ان‌شاءالله کدام تشویش از این ناحیه وجود نخواهد داشت؛ دولت نیز در این زمینه پلانی دارد و پلان این است که آن‌ها هم در چند ولایت تیل را در تانکرها توزیع کنند، این‌جا در هرات نیز توزیع کرده‌اند، در حال حاضر هم این پروسه جریان دارد و هم در این تلاش اند که قیمت‌ها را کاهش دهند؛ ما نیز کوشش می‌کنیم که قیمت‌ها را پایین بیاوریم و تاجران ما نیز در حال وارد کردن تیل زیادی از کشور روسیه هستند و ان‌شاءالله در چند روز آینده بازارها به حالت نوزمال برمی‌گردد.»

برخی شهروندان کابل از افزایش قیمت تیل شکایت دارند

شمس‌الله، منشی تانک تیل در وزیرآباد کابل می‌گوید که قیمت تیل در افغانستان به دلیل واردات کم‌تر آن از ایران، افزایش یافته‌است و از سوی دیگر، به دلیل بازسازی شاهراه سالنگ، موترهای تریلری نمی‌توانند از این مسیر عبور کنند و هزینه‌های حمل و نقل افزایش یافته‌است.

شمس‌الله گفت: «کرایه یک تن تیل تانکرهای کوچک به ۱۰۰ یا ۱۰۵ دالر رسیده‌است، مشکلات عمدۀ ما به دلیل همین مسیرها است.» وی می‌گوید که قبلاً کرایۀ یک تن تیل ۳۵ دالر بوده‌است.

وی از حکومت خواست که هر چه زودتر شاهراه سالنگ را بازسازی و به‌روی موترهای تریلری باز کند، همچنان با کشورهای خارجی روی واردات تیل توافق کند و مسیرهای جایگزین برای واردات تیل جستجو نماید.

یک رانندۀ تکسی در کابل به‌نام انیل نیز شکایت دارد و می‌گوید که با وجود کاهش قیمت‌ها در بازار جهانی و افزایش ارزش افغانی در برابر دالر، در افغانستان قیمت‌ تیل همچنان در حال افزایش است.

عبدالفغار، یک رانندۀ دیگر می‌گوید که بهای تیل و گاز بلند است، تکسی‌رانان هر چقدر هم که کار کنند، بیشتر درآمدشان را صرف خرید تیل می‌کنند. وی همچنان افزود: «از حکومت خواست ما این است که بالاری تاجران فشار وارد کند.»

وی می‌گوید، اگر از ایران تیل وارد نمی‌شود، باید از کشورهای دیگر وارد گردد تا «ما هم از تیل ارزان‌تری مستفید شویم.»

پژواک با وزارت صنعت و تجارت در مورد افزایش قیمت تیل در افغانستان تماس گرفت، اما گفت که این موضوع مربوط به ادارۀ ملی ستندرد می‌شود، اما ادارۀ ملی ستندرد نیز اظهار داشت که این مسئله به وزارت مالیه مربوط است.

عبدالقیوم نصیر، سخنگوی وزارت مالیه گفت که هیچ تغییری در تعرفه‌ها و محصولات در سال جاری ایجاد نشده‌‍است.

وی گفت، طبق نورم جدید که توسط رهبری امارت اسلامی منظور شده، معیار تیل وارداتی به‌منظور منافع ملت افزایش یافته‌است و براساس همین نورم، واردات تیل از کشورهای مختلف به افغانستان ادامه دارد.

وی افزود: «افزایش قیمت تیل در افغانستان ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد و برای اطلاعات بیشتر در این مورد، می‌توانید از ریاست نفت و گاز و دیگر نهادهای مربوطه معلومات بدست آورید.»

پژواک تلاش کرد که در این مورد نظر شرکت‌های امارتی را نیز با خود داشته باشد، اما تاکنون پاسخی دریافت نکرده‌است.

نعمت‌الله بارکزی، نمایندۀ شاروالی کابل گفت که شاروالی کابل از چهار سال به این‌سو نرخ‌نامه‌های تیل و دیگر مواد اولیه را منتشر می‌کند.

بارکزی در مورد افزایش قیمت تیل گفت: «یکی از فکتورهای اساسی در بحث نرخنامه که نقش زیادی دارد و در وضعیت ثبات قرار دارد، ارزش افغانی در برابر دالر است که در حال حاضر در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد. اما طبق تصمیمات خاصی که در سطح دولت گرفته شده‌است، اکنون ما در کابل تیل ۸۰ نداریم، فقط تیل ۹۲ موجود است و در نرخنامه‌های جدید شاروالی نیز فقط تیل ۹۲ موجود است، قبلا که تیل ۸۰ موجود بود، قیمت تیل ۹۰ نسبت به تیل ۸۰ نزدیک به پنج تا شش افغانی بلند بود، اکنون به دلیل نظارت دقیق ادارۀ ملی ستندرد، تیلی که کیفیت پایین دارد، مسترد می‌شود. بنابراین، تیل در کابل طبق نرخنامه فروخته می‌شود و در حال حاضر تیل ۸۰ در کابل موجود نیست.»

وی می‌گوید، اگر کسی در این مورد شکایتی داشته باشد و یا هم کسی تیل را بالاتر از قیمت تعیین‌شده بفروشد، باید برای جلوگیری از این امر با شماره ۱۵۵ شاروالی کابل تماس بگیرد.