بررسی‌های تازۀ وزارت صحت عامه دربارۀ استفادۀ ترکیبات زیان‌بار در برخی مواد غذایی

کابل (پژواک، ۲۹ میزان ۱۴۰۴):بررسی‌های تازۀ کارشناسان وزارت صحت عامه نشان می‌دهد که در برخی از مواد غذایی تولیدی و وارداتی، ترکیبات زیان‌بار از جمله رنگ‌های کیمیاوی و اسیدهای صنعتی استفاده شده‌است و وزارت در مورد اقداماتی نیز انجام داده‌است.

انجنیر سیدنعمت حسینیان، کارشناس ارتقای ظرفیت و آگاهی عامۀ علوم مواد غذایی معینت دوا و غذای وزارت صحت عامه می‌گوید که یک سال قبل ۳۹ قلم مواد خوراکی را مورد تحلیل قرارداده‌است.

او در مورد نتایج تحلیل کارشناسان این وزارت در پیوند به برخی خوراکی‌ها چون چای، ترشی باب، مساله‌جات، کیک و کلچه، نوشابه باب، گوشت برگر، نمک، یخ و شرینی‌های اطفال و روغن‌های سرخ شده معلومات داد.

استفاده از استیک اسید صنعتی در تولید ترشی‌باب

انجنیر حسینیان گفت، استیک اسید صنعتی، ماده‌ای کیمیاوی که در صنایع رنگ‌سازی، پلاستیک‌سازی، نساجی و سایر بخش‌ها کاربرد دارد، متأسفانه پیش از شناسایی خطرات آن، توسط حدود ۶۵ درصد از تولیدکننده‌گان ترشی‌باب و آچار‌ در تولید محصولات شان مورد استفاده قرار می‌گرفت.

وی می‌گوید که پس از انجام سروی جامع و تحلیل خطر توسط کارشناسان ریاست تحلیل خطر، سرویلانس مواد غذایی و تدوین ستندردها، مشخص شد که مصرف این ماده در محصولات غذایی می‌تواند منجر به تخریب سیستم هاضمه، مسمومیت، آسیب به جگر و کلیه‌ها و در موارد استفاده طولانی، بروز سرطان گردد.

به گفتهٔ وی، بیش از ۵ تُن ترشی و آچار آلوده به اسیداستیک صنعتی از بین برده شده و برنامه‌های ارتقای ظرفیت برای تولیدکنندگان ترشی‌باب راه‌اندازی گردیده و فعالیت شرکت‌های متخلف متوقف شده‌است.

کاربرد رنگ‌های غیرمجاز (غیرخوراکی) در صنعت غذا

به گفتهٔ حسینیان، پیش از انجام تحلیل خطر، حدود ۷۰ درصد از تولیدکننده‌گان محصولات غذایی (مصاله جات) از رنگ‌های غیرمجاز استفاده می‌کردند، رنگ‌هایی با خاصیت سرطان‌زایی شدید که علاوه بر آسیب به کلیه و جگر، موجب حساسیت، اختلال رشد و تهدید سلامت مصرف‌کننده می‌گردند.

وی گفت که پس از تحلیل کارشناسان آمریت تحلیل و سرویلانس، رنگ‌های خوراکی مجاز به عنوان جایگزین معرفی شدند.

به گفتهٔ موصوف، نابودی ۲۷ اعشاریه ۴۴ تُن مواد غذایی آلوده به رنگ‌های غیرمجاز، معرفی متخلفین به نهادهای عدلی و قضایی، تأثیرات نور خورشید بر مشروبات غیرالکولی و محصولات غذایی که تحت شعاع آفتاب قرار می‌گیرند، از اقدامات این معینیت می‌باشد.

در بخش نوشیدنی‌ها

انجنیر حسینیان می‌گوید، براساس بررسی‌های کارشناسان وزارت صحت، قرار گرفتن نوشیدنی‌های غیرالکولی در معرض مستقیم شعاع آفتاب، به‌ویژه در ظروف پلاستیکی، موجب آزادسازی ترکیبات  سمی نظیر انتی مونی و بیسفنول A (BPA)  می‌گردد؛ ماده‌ای که ورود آن به بدن می‌تواند کیفیت محصول را کاهش داده و پیامدهایی چون اختلالات هورمونی، افزایش احتمال ابتلا به سرطان، و آسیب به عملکرد دستگاه هاضمه در پی داشته باشد.

موصوف گفت که در اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌های جمعی، صدور تذکرات جدی به تولیدکنندگان و فروشنده‌گان جهت کاهش این رویه، بررسی غذاهای ناسالم در کانتین‌های مکاتب از اقدامات وزارت صحت عامه می‌باشد.

خوراکی‌های اطفال

به گفتهٔ حسینیان، در سروی مقدماتی که طی ماه‌های اخیر توسط کارشناسان وزارت صحت با همکاری وزارت معارف که در حدود ۱۵۰ مکتب انجام شد، مشخص گردید که در حدود ۹۵ درصد مکاتب، غذاهایی عرضه می‌شود که به هیچ‌وجه برای کودکان توصیه نمی‌گردد؛ این محصولات خوراکی (نوشابه‌های انرژی‌زا، تناقلات غذایی، فست فودها…) می‌باشد که  منجر به بروز بیماری‌هایی چون حساسیت، اختلالات هاضمه، بلوغ زودرس، اختلالات هورمونی، کاهش تمرکز، افت تحصیلی و سایر آسیب‌های جدی در کودکان شوند.

وی گفت، برگزاری برنامه‌های ارتقای ظرفیت برای مدیران و آموزگاران مکاتب جهت افزایش سطح آگاهی، معرفی غذاهای بدیل و کمک در تنظیم تقسیم اوقات غذایی صحی برای مکاتب، خطر استفاده از گوشت‌های فاسدشده و دیگر مواد غیرصحی در تولید ساسچ‌ها و گوشت از اقدامات انجام‌شدۀ این وزارت می‌باشد.

کارخانه‌های تولید ساسچ و برگر

به گفتهٔ حسینیان، بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد که حدود ۶۳ درصد کارخانه‌های تولید ساسچ و گوشت برگر، از گوشت‌های فاسد و منابع آب ناسالم ــ حتی برف جمع‌آوری‌شده از بام‌ها ــ در ترکیب محصولات خود استفاده می‌کردند.

او گفت که این مواد می‌تواند موجب اختلالات هاضمه، حساسیت و آسیب جدی به کلیه و جگر شود. به گفتۀ او، مواد بی‌کیفیت هدر شده و متخلفین به نهادهای عدلی و قضایی معرفی گردیدند.

به گفتهٔ وی، برای شرکت‌های کم‌تخلف برنامه‌های ارتقای ظرفیت و آگاهی‌دهی اجرا شد و برای افراد جامعه آگاهی‌دهی گسترده در این قسمت از طریق رسانه‌های جمعی صورت گرفت تا در قسمت استفاده این محصولات دقت نمایند.

استفاده از رنگ‌های میتالیک (فلزی) در تزیین کیک‌های محفلی

حسینیان می‌گوید، در پی بررسی‌های کارشناسان آمریت تحلیل و سرویلانس وزارت صحت، مشخص شد که حدود ۷۰ اعشاریه ۶۵ درصد از تولیدکننده‌گان کیک‌های محفلی از رنگ‌های غیرخوراکی نظیر رنگ‌های ساختمانی (تغییر رنگ)، رنگ‌های میتالیک (فلزی) و جنشن ویلویت در تزئین محصولات خود استفاده می‌کردند.

موصوف در ادامه گفت، ترکیباتی که با تأثیرات منفی بر سیستم عصبی، تنفسی، هاضمه و ایمنی بدن، سلامت مصرف‌کننده را به‌طور جدی تهدید می‌نماید.

به گفتهٔ او، پس از شناسایی این موارد، رنگ‌های خوراکی بدیل معرفی گردید، برنامه‌های ارتقای ظرفیت برای تولیدکنندگان برگزار شد، شرکت‌های متخلف مهرلاک شدند و آگاهی‌دهی عمومی از طریق رسانه‌ها صورت گرفت تا مردم از مصرف کیک‌های تزئین‌شده با این مواد پرهیز نمایند.

کیفیت یخ‌های تولیدی

به گفتهٔ حسینیان، در پی تحلیل‌های کارشناسان وزارت صحت و نتایج لابراتواری مرکزی غذا، مشخص شد که ۹۰ درصد کارخانه‌های تولید یخ تنها در شهر کابل، از آب‌های آلوده به مواد فزیکی، کیمیاوی و مکروبی استفاده می‌کردند که مصرف آن می‌تواند منجر به امراض چون اسهال، آسیب‌های کلیوی، عصبی و جگر گردد.

او گفت که در نتیجه، شرکت‌ها مکلف به نصب سیستم‌های تصفیه، تعویض قالب‌های زنگ‌زده و رعایت اصول صحی شدند. همچنین، آگاهی‌دهی عمومی از طریق رسانه‌ها صورت گرفت تا مردم در استفاده از یخ‌های خوراکی دقت بیشتری به خرج دهند.

خطر استفاده از روغن‌هایی که مکرراً حرارت داده می‌شود

انجنیر حسینیان گفت که سروی و تحلیل‌های انجام‌شده از حدود ۲۰۰۰ تولیدکنندۀ غذا نشان می‌دهد، استفادهٔ مکرر از روغن‌های سوخته، به‌ویژه پس از رسیدن به نقطه دود و ایجاد کف، باعث تولید رادیکال‌های آزاد و ترکیبات سمی می‌شود؛ موادی که می‌توانند خطراتی مانند بیماری‌های قلبی‌عروقی، آسیب به دستگاه گوارش، تضعیف سیستم ایمنی بدن و افزایش احتمال ابتلا به اختلالات هورمونی و سرطان را به همراه داشته باشند.

به گفتهٔ وی، در واکنش به این یافته‌ها، برای تولیدکننده‌گانی که از روغن‌های سوخته استفاده می‌کردند، سیمینارهای ارتقای ظرفیت برگزار شد و آنان به استفاده از روغن‌های سالم و پرهیز از حرارت‌دهی مفرط تشویق گردیدند.

استفاده از نمک‌های تصفیه ناشده در صنعت غذایی 

به گفتهٔ حسینیان، بر اساس تحلیل آنان، مشخص شد که نمک‌های تصفیه‌نشده موجود در بازار حاوی منرال‌های اضافی نظیر مگنیزیم، پوتاشیم و آهن، همراه با ناخالصی‌هایی چون سنگ‌ریزه، خاک و فلزات سنگین بوده و کمبود آیودین در این نمک‌ها نیز دریافت گردیده‌اند، که خطراتی چون اختلالات هاضمه، سیستم عصبی، افسردگی و بیماری جاغور را در پی دارد.

موصوف می‌گوید که پس از ارزیابی دقیق، تنها در شهر کابل بیش از ۸۶ تُن نمک غیرخوراکی از چرخهٔ مصرف غذایی خارج و به‌عنوان مواد خام در صنایع دیگر معرفی شده‌است.

او گفت که شرکت‌ها به نصب سیستم‌های تصفیه توصیه شدند و آن دسته از تولیدکننده‌گانی که توان تولید نمک خوراکی را ندارند، موظف به توقف عرضهٔ آن در بازار شده‌اند.

شیرنی‌های اطفال که ارزش غذایی ندارد   

حسینیان می‌گوید که بر اساس تحلیل انجام‌شده، برخی شیرینی‌ها و تنقلات کودکانه مانند تابلیت‌های کاکاوی، شیرخشک، چوشکی و شیرینی‌های حاوی اسباب‌بازی، فاقد ارزش غذایی و حاوی مواد بی‌کیفیت و ارزان‌قیمت‌اند؛ محصولاتی که می‌تواند سلامت کودکان را با خطراتی چون بلوغ زودرس، مسمومیت، پوسیده‌گی دندان، زمینه‌سازی برای ابتلا به مرض شکر و حتی خطر خفگی تهدید کنند.

وی در ادامه می‌گوید، به همکاری وزارت صنعت و تجارت، واردات ۲۲ قلم از این محصولات ممنوع گردید، فروش محصولات داخلی بدون تأیید لابراتوار مرکزی غذا مجاز نیست و برای کاهش خطرات ناشی از محصولات قاچاق، آگاهی‌دهی عمومی از طریق رسانه‌ها صورت گرفته‌است.

موجودیت رنگ‌های کیمیاوی در چای خشک

تحلیل کارشناسان نشان می‌دهد که استفاده از رنگ‌های کیمیاوی در چای، به‌ویژه رنگ‌های غیرخوراکی و صنعتی، می‌تواند سلامت مصرف‌کننده را به‌طور جدی تهدید کند. این رنگ‌ها اغلب برای بهبود ظاهر چای‌های بی‌کیفیت به‌کار می‌رود، اما با ورود به بدن، ممکن است موجب اختلال در سیستم‌های عصبی، تنفسی، هاضمه و ایمنی شوند.

به نقل از منبع، همچنین تجمع تدریجی فلزات سنگین یا ترکیبات سمی در بدن می‌تواند زمینه‌ساز امراض مزمن و خطرناک گردد.

حسینیان گفت که از واردات چای نظارت دقیق صورت می‌گیرد. همچنان آگاهی‌دهی عمومی برای شناسایی چای‌های رنگ‌شده افزایش یافته تا از مصرف این محصولات جلوگیری شود.

مولوی عبدالله حامد، رئیس عمومی مصئونیت غذای وزارت صحت عامه گفت: «از این که افغانستان کشور وارداتی است و بازار آن متکی به  محصولات وارداتی است، لازم است در بخش مواد خوراکی وارداتی و تولیدی از کیفیت ومصونیت آن باید اطمینان حاصل گردد.»