اهمیت نقش زنان و تأثیرگذاری آن بر جامعه

کابل (پژواک، ۱۰ عقرب ۱۴۰۴): شماری از زنان افغان با بیان تجربه‌ها و فعالیت‌های خود در عرصه‌های خانواده، آموزش، اقتصاد، صحت و محیط زیست می‌گویند که باوجود چالش‌ها، تلاش دارند سهمی در بهبود جامعه ادا کنند. در همین حال، آگاهان و علمای دین نیز نقش زنان را در رشد و پویایی جامعه مهم و اثرگذار می‌دانند.

در این گزارش نمونه‌هایی از تلاش‌های زنان افغان در بخش‌های مختلف – که سبب پیشرفت و پویایی جامعه می‌شود- ارایه شده‌است.

زنان؛ ستون آرامش و تربیت نسل‌ها

زنان در خانواده ستون اصلی آرامش و رشد نسل‌ها به شمار می‌روند؛ آنان با مدیریت امور خانه، آموزش فرزندان و حمایت از اعضای خانواده، نه‌تنها بنیان زنده‌گی خانواده‌گی را تقویت می‌کنند، بلکه نقش کلیدی در انتقال ارزش‌ها و فرهنگ به نسل آینده نیز دارند.

قدسیه عزیزی، باشندهٔ شهر کابل که مادر سه دختر و دو پسر می‌باشد، می‌گوید: «همیشه تلاشم بر این بود تا فرزندانم تحصیل کنند و به درجه‌های عالی برسند؛ الحمدالله همۀ شان به درجه‌های عالی رسیده‌اند، دو دخترم داکتر استند، پسرم از رشتهٔ کمپیوترساینس فارغ شده و یک پسرم در صنف یازدهم درس می‌خواند.»

خانم عزیزی فرزندانش را برعلاوه یادگیری علوم عصری به آموزش علوم دینی نیز تشویق نموده و همه فرزندانش قاری قرآن نیز می‌باشند و در حال حاضر یکی از دختران او مصروف حفظ قرآن مجید است.

این خانم که در یکی از مکاتب شهر کابل به صفت معلم ایفای وظیفه می‌کند، گفت که در آموزش شاگردانش نیز سهل‌انگاری نکرده‌است.

نجیبه کاکر، خواهر شوهر خانم عزیزی در مورد او می‌گوید: «خانم برادرم برای من و خواهرم مادری کرده، برای برادر متوفای ما همسر خوب و حمایت‌گر عالی و برای فرزندان خود یک مادر، دوست و رهنمای بسیار خوب است، اخلاقی نیک که در خانواده دارد، باعث اتحاد و اتفاق برادرانم شده‌است.»

زنان؛ محرک اقتصاد خانواده و جامعه

زنان در اقتصاد خانواده و جامعه نیز نقش ایفا می‌کنند.

ماریا امیری، مسؤول شرکت صنایع دستی «بانو امیری» خانمی‌ که نه‌تنها در اقتصاد خانوادۀ خودش نقش مثبت دارد، بلکه برای ده زن دیگر نیز زمینهٔ کار را فراهم کرده‌است.

امیری ۴۸ ساله، مادر چهار فرزند است و ‌در حال حاضر با پسرش زنده‌گی می‌کند. شوهرش ۱۱ ماه پیش بر اثر بیماری سرطان فوت کرده و نفقۀ خانواده را او برعهده دارد.

او می‌گوید که به دلیل مشکلات اقتصادی، حدود هفت سال پیش کار خیاطی را با خریداری دو پایه ماشین خیاطی دستی آغاز کرد تا بتواند در اقتصاد خانواده در کنار شوهرش بی‌ایستد.

به گفتۀ او، به تدریج کاروبارش رونق یافت و موفق به ایجاد یک کارگاه خیاطی در منطقهٔ خیرخانهٔ شهر کابل گردید و اکنون در این کارگاه برای ده خانم زمینهٔ کار را مساعد کرده و آنان در بخش‌های لباس و موره‌دوزی، اوتو و برش مشغول کار هستند.

وی در این مدت هفت سال برای یک‌صد زن و دختر زمینهٔ آموزش خیاطی را نیز فراهم کرده و برای کارمندان فعال خود ماهانه از دو تا پنج هزار افغانی معاش می‌دهد.

او افزود: «باوجود مشکلات اقتصادی و کاهش فروشاتش ماهانه پنج هزار افغانی به استادکار و دو تا چهار هزار افغانی به سایر کارمندان خود معاش می‌پردازم، از این‌که توانسته‌ام خدمت‌گزار جامعه و زنان باشم، خوشحالم.»

خانم‌های که برای شان در این کارگاه زمینهٔ کار فراهم شده، خرسند اند.

صدف کریمی، کارمند بخش خیاطی کارگاه «بانو امیری» می‌گوید، سه سال پیش بدون هیچ تجربه‌ای کار را آغاز کرد و اکنون همه مراحل خیاطی را آموخته‌است.

او ماهانه حدود سه هزار افغانی معاش دارد که در تأمین مصارف خانواده و کرایۀ خانه کمک می‌کند. کریمی از استاد خود سپاس‌گزاری کرده و افزود: «به جز این‌که معاش ماهانه داریم، روازنه هم می‌توانیم کار کنیم، از بخش موره‌دوزی، پیراهن‌های که قیمت‌هایش بلند باشد از او هم به ما فیصدی داده می‌شود.»

حضور اثرگذار زنان در خدمات صحی کشور

حبیبه، خانم ۷۰ ساله‌ و باشندۀ شهر زرنج ولایت نمیروز می‌گوید، بیش از ۴۵ سال می‌شود که به‌حیث قابله کار می‌کند و در این مدت شمار زیادی مادران را از مرگ نجات داده‌است.

او افزود، بیشتر به مناطق دوردست شهر زرنج برای ولادت خانم‌ها می‌رود.

او افزود: «هم در خانه و هم در شفاخانه مادران را کمک کرده‌ام و هرچند حالا پیر و ناتوان و پنج سال پیش تقاعد شده‌ام، باز هم در خانه به مادران کمک می‌کنم و مردم هنوز هم اعتماد کامل به من دارند.»

از سویی هم، شمسیه، یکی از مراجعین قابله حبیبه می‌گوید که هنگام تولد فرزندش در ماه هشتم بارداری با مشکلات جدی روبه‌رو بود و هیچ داکتری علت را تشخیص نداد، جز قابله حبیبه که با تجربه و مهارت خود، مشکل پردۀ ناف و وضعیت نوزاد را بدون دستگاه سونوگرافی شناسایی کرد.

وی افزود: ‌«در ماه هشتم بارداری، از شکم مه خون بیرون می‌شد، تمام روز خارش داشت، هنگامی به خانۀ قابله صاحب حبیبه رفتم، از بس که فهمیده و با تجربه‌است، با دست معاینه کرد و تشخیص داد که پردۀ ناف در اثر چاقی طفل پاره شده و همچنان سر طفل بالا است … بدون هیچ دستگاه سونوگرافی همه چیز را تشخیص داد.»

او تأکید می‌کند که حضور این قابله برای شفاخانۀ ولایتی بسیار ارزشمند است و خانواده‌اش همچنان برای ولادت نزد او مراجعه می‌کنند.

مبلغ صحی: خدمت به مردم رسالت زنده‌گی من است

مارینا بارکزی، مبلغ صحی در ولایت جوزجان می‌گوید، پنج سال است که در ولسوالی‌ها و قریه‌جات به آگاهی‌دهی در زمینۀ تغذیه، شیر‌دهی و تعلیم و تربیه پرداخته و باور دارد که هر تلاش کوچک برای بهبود زنده‌گی مردم، ارزشمند و امیدبخش است.

وی گفت: «مدت پنج سال در ولسوالی‌ها و قریه‌جات مصروف آگاهی‌دهی در مورد تغذیه، شیر‌دهی، شست‌وشو و تعلیم و تربیه بودم، همیشه باور داشتم که خدمت به مردم رسالت واقعی یک انسان است، هرگاه می‌دیدم که یک مادر از تغذیۀ سالم آگاه می‌شود، احساس می‌کردم که تمام زحماتم ارزش دارد، آرزو و هدف من همیشه این بوده و هست که برای بهبود زنده‌گی مردم سهم کوچکی ادا کنم.»

آموزش زنان، روشنی نسل‌ها

در سطح کشور، شمار زیادی از زنان در نهادهای تعلیمی دولتی و خصوصی به‌عنوان معلم مصروف خدمت‌ اند و نقش برجسته‌ای در ارتقای کیفیت تعلیم و تربیه دارند.

نازنین کوهستانی، خانمی‌که از مدت ۳۳ سال است که به صفت معلم ایفای وظیفه می‌کند می‌گوید، علاقۀ شدیدش به آموزش باعث شد از صنف نهم مکتب به تدریس سوادآموزی برای خانم‌ها بپردازد.

او که از رشتهٔ تعلیم و تربیه فارغ شده و اکنون در کنار این‌که در یکی از مکاتب خصوصی مصروف تدریس می‌باشد، در خانه‌اش نیز کورسی را ایجاد کرده و برای دختران در کنار علوم عصری علوم دینی را نیز آموزش می‌دهد.

وی اظهار داشت: «احساسات زنان نسبت به مردان متفاوت و ظریف‌تر است؛ همانطوری که یک خانم نسبت به فرزند خود احساس محبت و علاقه دارد، همان حس را هم می‌تواند نسبت به شاگردانش داشته باشد.»

نقش خانم‌ها در حفاظت از محیط زیست

زنان در نگهداری از محیط‌ زیست نقش برجسته دارند؛ آنان افزون بر مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی چون آگاهی‌دهی و پاک‌سازی محیط، در پاک‌نگهداشتن خانه و خانواده نیز سهم چشم‌گیری دارند.

زرغونه باشندهٔ شهر زرنج ولایت نیمروز، خانمی‌که سال‌هاست در حفظ محیط زیست و آموزش فرهنگ پاکیزه‌گی فعال است.

او ۵۰ سال عمر دارد و از زمان ازدواج تاکنون فعالیت‌های متعددی در حوزۀ محیط زیست داشته و علاقۀ ویژه‌ای به باغبانی و تزئین خانه دارد.

او می‌گوید: «وقتی عروس شدم، شوهرم زیاد سفر می‌رفت، یک جریب زمین داشتیم که انواع گل و گیاه در آن کشت می‌کردم، آبیاری و رسیده‌گی می‌کردم و اطراف خانه باغچه‌های کوچک ایجاد می‌کردم.»

او اکنون در یکی از مکاتب شهر زرنج تدریس می‌کند و شاگردانش را به رعایت پاکیزه‌گی و مدیریت زباله‌ها تشویق می‌کند: «نظافت جزء از ایمان است؛ اگر خانۀ خود را پاک نگه می‌داریم، باید شهر را هم تمیز نگه داریم.»

زرغونه عقب حویلی خود یک باغچۀ بزرگ ساخته و به‌صورت شخصی مدیریت آبیاری و شاخه‌چینی آن را برعهده دارد. او از ده سال به این سو عضو کمیتۀ تنظیف شاروالی زرنج است و به‌صورت داوطلبانه در کمپاین‌های پاکیزه‌گی و آموزش جوانان نقش فعال دارد.

وی می‌افزاید: «در روزهای حشر عمومی، از طریق فضای مجازی اطلاع‌رسانی می‌کنم و جوانان را تشویق می‌کنم تا در پاکیزه‌گی شهر سهیم شوند.»

اگاهان: زنان در پیشرفت اجتماعی و اقتصادی نقش مؤثر دارند

قاضی محمدحسن حقیار، یک تن از علمای دین می‌گوید: «دین مبین اسلام زنان را نیمی از پیکر جامعه می‌شناسد و در تمام ابعاد زنده‌گی به زنان ارزش قایل است، در هیچ میدانی نیست که برای مردان نقش داده شده و در آن زنان مطرح نباشند.»

وی گفت که زنان در تمام حوزه‌ها چه خانواده، تربیه فرزندان، تعلیم، صحت و بخش‌های دیگر نقش به سزای دارند.

وی افزود: «ما در تاریخ صحابه و سیرت دیدیم که حضرت بی‌بی عایشه بهترین شیخ وقت بود؛ مرد و زن نزدش رجوع می‌کردند، ازش فتوا می‌خواسند. مسایل دینی را می‌آموختند.»

وی افزود: «در عصر خلفای راشدین حضرت عمر بن خطاب زنی را بنام ام شفا قوماندان امنیه انتخاب کرده بود. زنان در غزوه‌ها مردان را تداوی می‌کردند… یعنی زن در تمام ابعاد مطرح استند.»

او که می‌گفت، زنان در تعلیم و تربیه نقش بیشتر را نسبت به مردان دارند، افزود: «در جنگ‌ جمل حضرت بی‌بی عایشه رهبری لشکر را به دوش داشت و زنان بهترین سیاست‌مدار عصر صحابه ثابت شدند. در قرآن کریم از حضرت بلقیس روایت است که او خانمی بود که در یمن پادشاهی می‌کرد و به حیث یک سیاست‌مدار و دانشمند معرفی‌اش‌ کرده‌است؛ یعنی دین در تمام ابعاد زنده‌گی برای زنان ارزش داده‌است.»

در همین حال، مفتی شمس‌الرحمان فروتن از علمای دین گفت، زنان مانند مردان در عرصه‌های اجتماعی، صحی و اقتصادی نقش بسیار مهم دارند.

او افزود: «نقش زنان در بخش صحت و طبابت از زمان رسول‌الله (ص) مشهود است؛ به عنوان نمونه، خانم ام سلیمه در میدان جنگ مجروحین را تداوی می‌کرد. این امر نشان می‌دهد که زنان می‌توانند حتی در شفاخانه‌ها و میدان‌های جنگ حضور داشته و به درمان مصدومان بپردازند.»

وی افزود: «در جامعۀ افغانستان، زمانی‌که زن داکتر باشد، خانواده‌ها می‌توانند با آرامش خانم‌های خود را به نزد داکتر زن ببرند. در بسیاری از موارد، علت وفات برخی زنان این بوده که به نزد داکتر مرد نرفته‌اند؛ زیرا خانواده‌ها تمایلی به مراجعه به داکتر مرد نداشتند، از این‌رو ضرورت به وجود داکتران زن در جامعه بیشتر احساس می‌شود.»

فروتن همچنین به نقش زنان در سیاست اشاره کرد و گفت: «در جامعه، زنان همانند مردان نقش دارند؛ خداوند متعال می‌فرماید، زمانی‌که زنان مومن به نزد پیامبر (ص) می‌آمدند و با او بیعت می‌کردند، این بیعت‌دارای جنبه‌های سیاسی و اجتماعی بود و نشان‌دهندۀ مشارکت زنان در امور جامعه است.»

وی دربارۀ نقش اقتصادی زنان گفت: «خداوند در سورۀ نسا می‌فرماید که هم برای مردان و هم برای زنان، سهمی از مال وجود دارد که خودشان کسب کرده‌اند. این نشان می‌دهد که زنان می‌توانند تاجر باشند، کار کنند، درآمد کسب کنند و نقش اقتصادی فعال در جامعه داشته باشند.»

در پایان، فروتن به اهمیت تعلیم و تربیۀ زنان اشاره کرد و گفت: «رسول‌الله (ص) می‌فرماید که طلب علم بر زن و مرد فرض است؛ بنابراین زنان باید در عرصۀ تعلیم و تربیه نیز فعال باشند.»

از سویی هم، مشعل ستانکزی، آگاه مسایل اجتماعی به پژواک گفت، نقش زنان در تمام بخش‌های جامعه حیاتی است. وی به اهمیت حضور زنان در عرصۀ طبابت اشاره کرد و افزود که در برخی شرایط شرعی، مردان نمی‌توانند به مشکلات صحی زنان رسیده‌گی کنند و نیاز به داکتر زن احساس می‌شود.

وی به نقش معلمان در آموزش و توسعۀ جامعه اشاره کرد و گفت: «زنان معلم زمینه‌ساز سوادآموزی جامعه هستند و در نبود آنان جامعه بی‌سواد خواهد بود.»

ستانکزی تأکید کرد که زنان باسواد می‌توانند نقش موثری در پیشرفت و توسعۀ جامعه داشته باشند.

همچنان، تفسیر سیاه‌پوش، یکتن از آگاهان حقوق زن می‌گوید که در دین مبین اسلام همواره برای زنان و مردان در تمام عرصه‌های اجتماعی فرصت خدمت و فعالیت داده شده‌است، اسلام دینی است که زن و مرد را در بسیاری از مسؤولیت‌های انسانی و اجتماعی شریک می‌داند و هر دو را به فراگیری علم و خدمت به جامعه تشویق می‌کند.

او گفت، موقفی که به زن در دین اسلام داده شده در ادیان دیگر داده نشده‌است.