طبابت یونانی در افغانستان؛ دیدگاه مردم، هشدار داکتران و اقدامات وزارت صحت

هرات (پژواک، ۳ قوس ۱۴۰۴): استفاده از دواهای گیاهی در افغانستان سابقۀ طولانی دارد، اما داکتران می‌گویند، تجویز و عرضهٔ غیرمعیاری این دواها توسط افراد بدون مهارت طبی می‌تواند برای بیماران مشکل‌آفرین باشد. همزمان، وزارت صحت عامه با ایجاد آمریت عمومی طب یونانی و آغاز ارزیابی طبیبان، تلاش دارد این بخش را معیاری و مطمئن سازد.

 طب یونانی – عمدتاً مبتنی بر استفاده از گیاهان طبی – یک نظام درمانی سنتی با ریشه در طب یونان باستان است که در دوران اسلامی و توسط دانشمندانی چون ابن‌سینا توسعه یافته‌است.

 چرا مردم به طبیبان یونانی مراجعه می‌کنند؟

شماری از مردم می‌گویند که برای تداوی برخی امراض خود از داروهای گیاهی استفاده و به طبیبان یونانی مراجعه می‌کنند.

میلاد، یک تن از باشنده‌گان شهر هرات که برای خرید دوا به یکی از فروشگاه‌های داروهای یونانی مراجعه کرده می‌گوید، به دلیل بی‌کیفیت بودن دواهای کیمیاوی و تشخیص نشدن بیماری‌‌اش و از سوی دیگر وضعیت بد اقتصادی خانواده‌اش ناچار شده تا از دواهای گیاهی استفاده کند.

به باور او، استفاده از داروی‌های گیاهی بدون تاثیر نبوده‌است و یکی از مزایای ترکیب این دارو را خالص بودن مواد گیاهی آن عنوان می‌کند که به گفتۀ او، عاری از هر نوع مواد کیمیاوی و ترکیب تجاری است و برای بدن زیان‌آور نمی‌باشد.

عبدالرازق زرگر، یک تن دیگر از باشنده‌گان هرات دلیل استفاده از دواهای گیاهی را پایین بودن قیمت و اعتماد بیشتر مردم به آن می‌داند.

او می‌گوید که داروهای کیمیاوی کیفیت لازم را ندارد و قیمت آن نیز بالا است و برای بیماری‌های عادی از دواهای گیاهی استفاده می‌کند، اما اگر به مشکل جدی‌تر مبتلا شود به شفاخانه مراجعه می‌‌نماید.

در همین حال، شاه‌محمد چرخی، باشندۀ ناحیهٔ تایمنی شهر کابل نیز می‌گوید: «برای بعضی مریضی‌هایی که به اعضای خانواده ما پیش می‌شود، از دواهای یونانی استفاده می‌کنیم؛ چون که عوارض جانبی ندارد، مفید و اقتصادی است.»

اما او نیز می‌افزاید که برای تداوی بیماری‌های جدی به داکتر مراجعه می‌کند.

مردم در سایر ولایت‌های کشور نیز به طبیبان یونانی مراجعه می‌کنند.

داروهای گیاهی؛ درمان یا تهدید؟

داکتران نسبت به مصرف خودسرانه داروهای گیاهی و مراجعه به افراد غیرمسلکی هشدار می‌دهند. آنان می‌گویند، هرچند استفاده از دواهای گیاهی در فرهنگ مردم سابقۀ طولانی دارد، اما تأثیر داروهای کیمیاوی در درمان بیماری‌ها بیشتر و علمی‌تر است.

داکتر غیاث حکیمی، یک تن از داکتران در هرات گفت:«استفادۀ خودسرانه از دواهای گیاهی نه تنها ممکن است هیچ دردی را دوا ندهد، بلکه در مواردی باعث بروز مشکلات جدید برای بیمار می‌شود. هر بیماری نیاز به تشخیص دقیق و درمان علمی دارد.»

به گفتۀ او، در بسیاری از موارد، بیماران پس از مصرف نادرست دواهای گیاهی، با وضعیت وخیم‌تر به شفاخانه مراجعه می‌کنند.

طب یونانی در افغانستان؛ تجربۀ سنتی بدون آموزش رسمی

تولید و استفاده از داروهای گیاهی و طب یونانی در افغانستان سابقه‌ای طولانی دارد، اما نبود آموزش رسمی، چالشی در ارایۀ خدمات مطمئن برای مردم ایجاد کرده‌است.

وحیدالله همدرد، یکی از طبیبان یونانی در تایمنی شهر کابل می‌گوید که جواز رسمی از وزارت صحت عامه ندارد، اما جواز فعالیت از ریاست اتحادیۀ طب سنتی را دارد و روزانه تا ۱۵ بیمار برای تداوی به او مراجعه می‌کنند.

وی می‌گوید که گیاه‌ درمانی در درمان بسیاری از بیماری‌ها مؤثر است.

او خاطرنشان کرد که طب یونانی در افغانستان رشتهٔ رسمی آموزشی ندارد و بیشتر طبیبان این حرفه را از پدران و نیاکان خود به‌گونهٔ تجربی آموخته‌اند.

همدرد می‌گوید: «وزارت صحت باید برای ما جواز بدهد؛ اما تا وقتی رشتهٔ رسمی تدریس نشود و پوهنتون وجود نداشته باشد، گرفتن جواز هم دشوار است. یکی از مشکلات عمدهٔ ما همین است که باید حل شود تا عطاران از مصاله‌فروشان تفکیک شوند.»

او از امارت اسلامی خواست که از طبیبان یونانی حمایت کند و می‌گوید: «سال‌های زیادی را در این حرفه سپری کرده‌ایم، اما هنوز هیچ سند رسمی نداریم. حداقل باید از عطاران امتحان گرفته شود و برای آنان اسناد قانونی صادر گردد.»

قریش نبی‌زاده، یکی از زنان تولیدکننده داروهای گیاهی در هرات می‌گوید که بیش از پنج سال است در بخش تولید دواهای گیاهی  فعالیت دارد.  او گفت که جواز صنفی از اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری زنان را دارد.

به گفتۀ وی، داروهای گیاهی «عوارض خاص» ندارد و برای مردم مفید واقع می‌شود.

از بررسی تا معیاری‌سازی؛ اقدام وزارت صحت عامه برای طبیبان یونانی

داکتر شرافت زمان، سخنگوی وزارت صحت عامۀ کشور، به آژانس خبری پژواک گفت که این وزارت تلاش می‌کند، برای مردم خدمات معیاری و عادلانه عرضه گردد و برای خدمات معیاری نیاز است که تمام مقررات و اصول وزارت صحت عامه عملی شود.

وی افزود: «به همین دلیل اخیراً در چوکات وزارت صحت عامه آمریت عمومی طبابت یونانی تاسیس شده تا ما بتوانیم طبابت یونانی و سنتی را معیاری بسازیم.»

او می‌گوید: «بدبختانه برخی مراکز طبابت یونانی در کشور در دست یک‌عده اشخاص و افرادی افتاده که مسلکی نیستند، آموزش ندیده‌اند و جواز وزارت صحت عامه را ندارند. در این بخش نظارت جدی ما در مرکز و ولایت‌ها جریان دارد تا بتوانیم که فعالیت آنان را معیاری بسازیم.»

داکتر شرافت زمان بدون ارایۀ آمار گفت که بعضی از طبیبان یونانی جواز دارند.

وی اضافه کرد: «چیزی که برای مردم ما باید واضح باشد این است که وزارت صحت عامه تلاش می‌کند که معیارات عملی شود، کیفیت خدمات بلند برود و خدمات معیاری برای مردم عرضه گردد، هدف ما معیاری‌سازی طبیبان است نه این که ما مانع کار آنان می‌شویم.»

وی گفت که به دلیل ثبت شکایت مردم، تیم‌های بررسی وزارت از مراکز تداوی طبابت یونانی در مرکز و ولایت‌های کشور بررسی‌هایی را داشته‌اند.

او افزود: «اکثریت این ادویه‌ها که در طبابت یونانی استفاده می‌شود، از سوی افراد غیرمسلکی ساخته می‌شود، اکثریت ادویه‌های مشهورشان که زیاد مراجعین داشت، بدبختانه زمانی‌که ما آن را در لابراتوار معاینه کردیم، معیاری نبود و ننتیجۀ آن منفی بود، از مردم هم خواست ما این است که به مراکزی که راجستر شده باشد و معیارات را عملی کرده باشد، مراجعه کنند، برخی از مراکز قسمی می‌باشد که راجستر نمی‌باشد و معیارات را عملی نمی‌کنند.»

به گفتهٔ وی، وزارت صحت عامه برای کسانی که هنوز معیارها را رعایت نکرده‌اند، زمان مشخصی تعیین کرده تا خود را با استانداردها هماهنگ کنند.

کاظمی: اقدام وزارت صحت، گامی بزرگ برای مسلکی‌شدن طب سنتی است

محمدرفیع کاظمی، مشاور پیشین اتحادیهٔ طب سنتی یونانی در افغانستان می‌گوید که احتمالاً بیش از ده‌هزار طبیب در سراسر کشور فعالیت دارند.

او نیز گفت که وزارت صحت عامه روند ارزیابی طبیبان را آغاز کرده و براساس طرزالعمل جدید، تنها افرادی که دارای اسناد تحصیلی صنف دوازده، چهارده یا شانزده باشند و پس از سپری‌کردن امتحان و ارزیابی موفق شوند، جواز طبابت یونانی را دریافت خواهند کرد.

او گفت که دستاوردهای اخیر وزارت صحت عامه در این بخش در دو دههٔ گذشته بی‌سابقه بوده و این‌که از این پس هیچ فرد بدون اسناد نمی‌تواند دربارهٔ سلامت مردم تصمیم بگیرد، یک پیشرفت بزرگ به شمار می‌رود.

او همچنان گفت که قرار است در ماه‌های آینده یک پوهنتون ویژهٔ طب سنتی ایجاد شود.

کاظمی تأکید کرد که استفاده از داروهای گیاهی زمانی مفید است که مردم آن را مطابق نسخهٔ طبیب مسلکی یا داکتر مصرف کنند؛ در غیر آن، استفادهٔ خودسرانه «کاملاً نادرست و همراه با عوارض» است.