راه‌های صعب‌العبور و کمبود خدمات صحی؛ چالش زنده‌گی باشنده‌گان بندر و لولاش فاریاب

میمنه (پژواک، ۴ جدی ۱۴۰۴): شماری از باشنده‌گان مناطق دورافتادۀ ولسوالی‌های بندر و لولاش فاریاب از کمبود مراکز صحی و صعب‌العبور بودن راه‌ها شکایت داشته می‌گویند، برای انتقال مریضان‌شان به کلینیک‌ها در مراکز این ولسوالی‌ها ناگزیر اند ساعت‌ها مسیر دشوار را با اسپ یا مرکب طی کنند؛ وضعیتی که در برخی موارد به جان‌باختن بیماران نیز انجامیده است.
خبرنگار آژانس خبری پژواک برای تهیهٔ این گزارش با شماری از باشنده‌گان مناطق کوهستانی ولسوالی‌های لولاش و بندر فاریاب مصاحبه‌هایی را انجام داده‌است.
رئیس صحت عامهٔ فاریاب، با تایید مشکلات باشده‌گان این دو لسوالی گفت، بندر و لولاش از سالیان دور از کاروان انکشاف بازمانده، راه‌های آن صعب‌العبور است و نظر به وسعت منطقه و نفوس، مراکز صحی موجود کافی نمی‌باشد، اما طبق پلان وزارت صحت عامه، چهار شفاخانۀ ۳۰ تا ۵۰ بستر نیز از سوی امارت اسلامی برای پوشش بهتر خدمات صحی در این ولسوالی‌ها منظور شده‌است.
ولسوالی بندر ولایت فاریاب
بندر که دو سال پیش از بدنۀ ولسوالی لولاش جدا و رسماً به عنوان ولسوالی در تشکیلات ولایت فاریاب ثبت شده، در فاصلۀ یک‌صد کیلومتری جنوب شهر میمنه، مرکز این ولایت موقعیت دارد.
سید تاج‌الدین، یکی از متنفذین ولسوالی بندر می‌گوید که بسیاری از مناطق این ولسوالی، از جمله ملغی، لفرایی و کوه‌طور، در فاصلۀ ۷۰ تا ۸۰ کیلومتری مرکز ولسوالی و در میان دره‌ها و سلسله‌کوه‌ها موقعیت دارند و هنوز هم از راه مناسب برای موتر و موترسایکل محروم‌اند و یا کلینیک صحی ندارند و یا با کمبود داکتر روبه‌رو هستند.
وی افزود: «منطقه ملغی یک کلینیک فرعی با یک داکتر و یک قابله فعالیت دارد، اما خدمات این کلینیک نا کافیست‌، ادویه لازم ندارد و بیش از ده قریۀ ملغی در بین دره‌ها واقع شده ۶ تا ۷ ساعت راه از کلینیک محل، ۱۰ تا ۱۲ ساعت راه  از کلینیک مرکز ولسوالی فاصله دارد، برخی اوقات مریضان و زنان زایمانی که مشکلات جدی دارند، به دلیل عدم دسترسی به خدمات صحی لازم، در مسیر راه جان سپرده‌ا‌ند. مناطق کوه‌طور و لفرایی نیز عین مشکل را دارند.»
همچنان، مولوی غوث‌الدین باشندهٔ منطقه لفرایی بندر می‌گوید، این منطقه بیش از ۲۰ قریه خورد و بزرگ و چهار هزار خانواده دارد، اما یک کلینیک فرعی وجود دارد که به نیازهای اساسی مردم پاسخ‌گو نمی‌باشد.
او با ذکر از نام بیمارانی که در مسیر راه جان باخته‌اند، می‌گوید که مردم برای انتقال بیمارانی که مشکلات جدی دارند، ناگزیر اند مسیر ۱۵ ساعته را با اسپ و مرکب تا کلینیک مرکز ولسوالی طی کنند؛ مسیری که به گفتۀ او، سالانه دست‌کم جان ده تن را می‌گیرد.
او علاوه کرد، در تمام لفرایی یک کلینیک فرعی دو داکتر و قابله وجود دارد که صرف نیازمندی‌های ابتدایی قریه‌جات اطراف کلینیک را مرفوع می‌سازد، اما بقیه قریه‌ها به دلیل دوری راه، از کلینیک محروم اند.
در همین حال، مولوی محمدموسی باشندهٔ منطقه کوه‌ طور ولسوالی یادشده گفت، بیش از یک هزار خانه در منطقۀ ساکن هستند، آن‌ها از ابتدایی‌ترین خدمات صحی محروم هستند.
او افزود: «از کلینیک و آشیانه‌ صحی خبری نیست، راه ارتباطی با بندر صعب‌العبور است، موتر و موترسایکل نمی‌رود، فاصله بین کوه طور و مرکز ولسوالی را به مرکب در  ۸ ساعت می‌پیماییم.»
موصوف می‌گوید، بارها از مسوولین حکومتی‌ گذشته درخواست کرده‌اند که سرک، کلینیک و مکتب ساخته شود؛ اما توجه نشد.
همچنان، محمدعارف باشندهٔ منطقه ملغی می‌گوید، تقریباً ۲۰ قریه و پنج هزار خانواده در ملغی سکونت دارند، اما یک مرکز صحی که حداقل بتواند نیازمندی‌های آنان را مرفوع سازد، وجود ندارد.
او افزود: «ملغی با بندر ۷۰ کیلومتر مسافت دارد، قریه‌ها بین دره‌ها واقع شده، راه موتر ندارد، دو آشیانه‌ای که فعالیت می‌کنند، داکتر مجرب و دوای لازم را ندارند، برای مریضان خود را اسپ و مرکب را به ۲۰۰۰ افغانی کرایه گرفته تا به مرکز صحی  بندر انتقال بدهیم.»
از سویی‌هم، قاری عبدالناصر ولسوال بندر با تایید شکایات مردم گفت: « بندر ۶۷ قریه و ۹۹ هزار نفر نفوس دارد، اما در این جغرافیای وسیع و جمعیت زیاد، سه کلینیک فرعی با امکاناتی‌که جوابگوی نیازمندی صحی مردم نمی‌باشد، فعالیت دارد»
وی در ادامه گفت که این سه کلینیک در سه قریه در مرکز ولسوالی و مناطق ملغی و لفرایی موقعیت دارند، اما فاصله میان کلینیک‌ها و قریه‌ها ۵۰ تا ۷۰ کیلومتر است، راه‌ها صعب‌العبور اند و موتر و موترسایکل رفت‌وآمد کرده نمی‌توانند. به گفتۀ او، مردم ناگزیر اند مریضان را با اسپ و مرکب و گاه هم بر شانه‌های خود، در مدت ۱۰ تا ۱۲ ساعت به کلینیک‌ها انتقال دهند.
او به ارتباط مناطق ملغی و لفرایی گفت: «هر کدام این مناطق ۱۸ الی ۲۰ قریه، تا ۶۰۰۰ خانواده در آن زنده‌گی می‌کنند … کلینیک‌های موجود در آن مناطق نیازمندی‌های اساسی را برآورده کرده نمی‌تواند مردم مجبور می‌شوند با قبول مشکلات راه، رنج و تکالیف پیاده یا به مرکب به بندر یا ولایات هم‌جوار بروند.»
به گفتهٔ وی، شماری از مریضان و زنان حامله مردم مناطق ملغی، لفرایی و کوه‌طور در مسیر انتقال به کلینیک بندر یا به ولسوالی‌های هم‌جوار و شهر میمنه، جان باخته‌اند.
موصوف در ادامه گفت، با آن‌که موتر در مناطق متذکره رفت و آمد کرده نمی‌تواند، مردم مجبور می‌شوند اسپ و مرکب کرایه کنند‌ از ملغی و لفرایی تا  بندر ۱۵۰۰ الی ۲۰۰۰  افغانی بپردازند.
وی از ریاست صحت عامه و مؤسسات همکار خواست برای حل مشکلات موجود توجۀ جدی نموده، ظرفیت کلینیک‌ها را ارتقا و در مناطق محروم از خدمات صحی مراکز جدید ایجاد گردد.
ولسوالی لولاش
برخی از باشنده‌گان و مسؤولین ولسوالی لولاش نیز از کمبود مراکز و خدمات صحی شکایت دارند.
ملا داوود، باشندهٔ قریهٔ «علین» ولسوالی لولاش گفت، قریه‌های «علین»، «قدوغ»،«نادر»، «خواجه»، «چاه آته»، «ملمنجک» و «خازن» واقع در منطقه موسم به «پس ارچه» این ولسوالی، از تمام خدمات اجتماعی و رفاهی چون، سرک، کلینیک، و مکتب محروم اند.
وی افزود، ۲۰ روز پیش یک مرد ۶۵ ساله به نام عبدالباقی که فشار خون بلند داشت و چند ماه قبل یک زن حامله حین انتقال به مرکز صحی در مسیر راه به کلینیک جان باختند.
او که می‌گفت، مردم منطقۀ «پس ارچه» از همه امکانات رفاهی چون، سرک، کلینیک، مکتب، مخابرات و سایر خدمات محروم اند، افزود: «پیش از هر منطقه در پس ارچه برف به زمین می‌شنید، راه‌ها مسدود می‌گردد، ساعت پنج صبح از منطقه با مرکب حرکت می‌کنیم، با مرکب به ۹ ساعت و به موتر به ۵ ساعت به مرکز ولسوالی لولاش می‌رسیم، کرایه یک‌نفر ۷۰۰ افغانی است، زنده‌گی بر ما سخت می‌گذرد.»
از سویی‌هم، مولوی امیرمحمد حقانی ولسوال لولاش گفت، در این ولسوالی که دارای ۶۴ قریه و ۱۲۰هزار نفوس می‌باشد، صرف در سه منطقۀ آن، سه کلینیک با خدمات ضعیف فعالیت دارند.
موصوف با اشاره به نبود سرک گفت: «مردم اکثر قریه‌جات لولاش تا به مرکز ولسوالی از ۶ تا ۷ ساعت راه را با موترسایکل می‌شود بیایند؛ درحالی‌که راه لولاش – میمنه با موترسایکل سه ساعت است.»
پاسخ صحت عامهٔ فاریاب
قاری محمداسماعیل ذبیح، رئیس صحت عامۀ فاریاب شکایات مردم ولسوالی‌های بندر و لولاش از کمبود مراکز صحی، داکتر و ادویه تایید نمود.
وی افزود، بندر و لولاش از سالیان دور از کاروان انکشاف بازمانده راه‌هایش صعب‌العبور است و نظر به وسعت منطقه و نفوس، مراکز صحی موجود کافی نمی‌باشد.
او می‌گوید: «در بندر یک مرکز صحی اساسی، دو مرکز فرعی و دو آشیانه صحی وجود دارد. در لولاش یک مرکز صحی جامع تقویتی که خدمات عاجل جراحی شامل عملیات‌های سزارین و آپاندیسیت را انجام می‌دهد، سه مرکز صحی فرعی در مناطق سنگین، هشتمین دیوالک، همچنان  آشیانه‌ها در چشمه سنگین، قدوغک، هشتمین، دیوالک، سنگین و صیاد پس ارچه فعالیت دارند.»
موصوف اما ایجاد مراکز صحی اساسی را در مناطق ملغی و لفرایی را ضروری پنداشته گفت، قریه و قشلاق‌های مناطق متذکره از مراکز صحی موجوده فاصله زیاد دارد، راه‌های شان صعب‌العبور است، آنان مشکلات و درخواست‌های باشنده‌گان را در جلسات سکتور صحی مطرح کرده، مصوبات جلسات را طی مکتوب رسمی با وزارت صحت عامه شریک ساختند، منتظر تصمیم مقامات می‌باشند.
او می‌افزاید، منظوری چهار شفاخانه ۳۰ تا ۵۰ بستر با تشکیلات و تعمیر معیاری و مجهز از سوی رهبر امارت اسلامی در چهار ولسوالی منظور شده که ولسوالی‌های بندر و لولاش نیز شامل می‌باشد.
رئیس صحت عامه فاریاب می‌گوید، در حال حاضر در سطح ولایت فاریاب یک شفاخانه ۱۰۰ بستر ولایتی، دو شفاخانه ولسوالی، ۶۳ مرکز مختلف صحی و ۲۵ آشیانه با ۲۵۳ داکتر  فعالیت دارند.