روایت تلخ بازگشت؛ مهاجرین برگشتۀ افغان نگران دارایی‌ها و اموال جامانده‌شان در ایران هستند

 هرات(پژواک،۲۳سرطان ۱۴۰۴): در گذرگاه پُررفت‌وآمد اسلام‌قلعۀ هرات، جایی که غبار مرز با صدای قدم‌های خستۀ مهاجرین درهم می‌آمیزد، چهره‌های نگران و نگاه‌های بی‌قرار، روایتگر سرنوشت‌هایی است که نه از روی اختیار، بلکه به اجبار شکل گرفته‌است.

با شدت گرفتن روند اخراج مهاجرین افغان از ایران، اسلام‌قلعۀ هرات به توقف‌گاه هزاران مهاجر بی‌سرپناه تبدیل شده؛ کسانی که غالباً بی‌خبر، بدون فرصت جمع‌آوری دارایی یا تسویه حساب، از خانه و کارشان رانده شده‌اند.

مهاجرینی که سال‌های جوانی‌شان را در کارگاه‌ها و کوچه‌های ایران گذراندند، اکنون زیر آفتاب سوزان هرات، در کمپ‌های موقت، زیر خیمه‌های ناپایدار، سرگردان نشسته‌اند. نگاه‌های‌شان پر از خسته‌گی، تحقیر، ترس و چشم‌انتظاری است.

نذیراحمد، یک‌ تن از این افراد برگشت داده شده از ایران در صحبت با پژواک با صدای بغض‌آلود می‌گوید که حدود دوصد میلیون تومان دسترنجش نزد مردم ایران مانده و نه تنها بازگردانده نشده، بلکه خودش هم با لت‌وکوب به افغانستان برگشت داده  شده‌است.

به‌گفتۀ وی، در هنگام بازداشت‌اش با وجود عذر و زاری، نیروهای انتظامی ایران علاوه بر اینکه صدای شان‌را نمی‌شنوید با نهایت بی‌رحمی و سبک‌وضعیتی آنان را اخراج کرده‌ که حالا با برگشت به افغانستان یک افغانی در جیب ندارند.

قربان، مردی که تنها با یک بکس کوچک لباس از ایران آمده‌است می‌گوید:«پنجاه میلیون تومانم آنجا ماند. مرا بدون مهلت بیرون کردند، حتی فرصت نقد کردن پول‌هایم را ندادند.»

اما این تنها قصۀ پول‌های مانده در خانه‌ها و حساب‌های ایرانی نیست، بلکه قصۀ خانه‌های از دست رفته، خاطرات تلخ و آیندۀ مبهمی است که مهاجرین را در تنگنای این سوی مرز می‌فشارد.

نوروز علی، مهاجر دیگری می‌گوید: «با افغان‌ها در ایران، چه کودک چه بزرگسال، بد برخورد می‌شود، من خواهان بسته شدن سفارت ایران در افغانستان هستم، تا شاید این دردها کمتر شود.»

در این گرداب پراضطراب، قصه‌های مشترکی وجود دارد؛ از پدرانی که با بغض به دست‌های ترک‌خورده‌شان نگاه می‌کنند، مادرانی که کودکانشان را در آغوش گرفته‌اند تا از ترس و گرسنه‌گی به پناه‌شان بیاورند و جوانانی که با چشم‌های مات از خود می‌پرسند: حالا کجا برویم؟

کمپ سازمان ملل در اسلام‌قلعه، با آن صف‌های طولانی، سایبان‌های پارچه‌ای و میزهای ثبت‌نام، تنها پناه لحظه‌ای این مهاجرین است.

مولوی عبدالسلام هجرت، رئیس کمیتۀ خدمات در بندر اسلام‌قلعه می‌گوید که هر شب تا ساعت ۲ صبح برای مهاجرین توزیع آب آشامیدنی و غذا را ادامه می‌دهند که به‌گفتۀ وی، این یک روند دوامدار است.

در همین‌ حال، رئیس اطلاعات و فرهنگ هرات که رئیس کمیتۀ اطلاعات و آگاهی عامۀ کمیسیون مهاجرین نیز است، از برنامه‌های اسکان موقت سخن زده می‌گوید که همه مهاجرین اخراج‌شده پس از ثبت و بایومتریک، به نیازهای فوری‌شان رسیده‌گی می‌شود و سپس به ولایات اصلی‌شان منتقل می‌گردند و به هر نفر نیز دو هزار افغانی پول نقد پرداخت می‌شود.

اما باز هم در این دایرۀ‌ تلخ، اندوه به نقطهٔ آغاز بازمی‌گردد. نگاه‌ها همچنان پر از ترس فرداست؛ فردایی که شاید در آن نه خانه‌ای باشد، نه کاری و نه اطمینانی که این دردها در پشت مرزی دیگر تکرار نشود.

این در حالی‌است که معاون اداری ریاست‌الوزرا از برگشت نیم میلیون مهاجر افغان از ایران در ماه جون سال روان میلادی به کشور خبر داده گفته، در حال حاضر روزانه تا ۳۰ هزار مهاجر افغان از طریق اسلام‌قلعۀ هرات و تا ۱۰ هزار تن از طریق پل ابریشم نیمروز به‌گونۀ اجباری از ایران به افغانستان عودت می‌کنند.