با حاکم شدن حکومت فعلی، حضور کارمندان رسانه‌یی زن در رسانه‌ها کمرنگ شده‌است

کابل (پژواک، ۱۰ دلو ۱۴۰۰): داده‌های گردآوری‌شدۀ آژانس خبری پژواک از ۱۵ رسانۀ مختلف نشان می‌دهد که حضور کارمندان رسانه‌یی زن‌ در این رسانه‌ها بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته‌است.

خبرنگار پژواک در بیست روز اخیر از ۱۵ رسانۀ مختلفی که به صورت تصادفی انتخاب شده، این داده‌ها جمع‌آوری کرده‌است.

این داده‌ها از رسانه‌های تصویری، صوتی و چاپی چون تلویزیون‌ آریانا، ژوندون، تمدن، آریانانیوز، آیینه، آرزو، نور، مرکزی چین، راه‌فردا، رادیو تلویزیون غزل؛ رادیوهای آریانا، سرآهنگ، غزل؛ روزنامۀ انیس و خبرگزاری پیک آفتاب از طریق مصاحبه با مسؤولان این رسانه‌ها و یا کارمندان رسانه‌یی ‌شان، جمع‌‌آوری شده‌است.

مسؤولان این رسانه‌ها می‌گویند، دلایلی چون مشکلات اقتصادی رسانه‌ها، اجازه ندادن فامیل‌های‌ شان برای حضور دوباره، رفتن تعدادی از این خبرنگاران به خارج از کشور و همچنان وضع بعضی محدودیت‌ها باعث شده که این زنان خبرنگار دیگر بر سر کارشان حاضر نشوند.

رسانه‌یی که بیشترین کاهش را دارند

به اساس این داده‌ها، تلویزیون پیشگام و راه‌فردا با بیشترین کاهش، در صدر این داده‌ها قرار دارد.

تلویزیون پیشگام که قبلاً ۱۵ تن از زنان و دخترخانم‌ها در بخش‌های مختلف این رسانه کار می‌کردند، حالا هیچ کارمند زنی ندارد.

وحید نویسا، معاون و مدیر بخش خبرهای این تلویزیون می‌گوید، دلایلی چون اجازه ندادن فامیل‌های آن‌ها، محدودیت فضای ایجاد شده بعد از تحول و مشکلات اقتصادی رسانه‌ها باعث شده که این خانم‌ها دیگر به سر کار شان حاضر نشوند.

نویسا، مشکلات اقتصادی را چالش جدی فعلی رسانۀ ‌شان خوانده و گفت: «در حال حاضر، به دلیل مشکلات اقتصادی هیچ برنامه‌‌یی تولیدی نداریم به همین خاطر برنامه‌هایی از قبل تهیه‌شده را نشر می‌کنیم.»

رسانه‌یی که کمترین کاهش را دارد

در میان این داده‌ها تنها رسانه‌یی که هیچگونه تفاوت نداشته و همانند قبل حالا هم دو کارمند زن دارد، روزنامۀ انیس است.

احمد شاکر ضربی، مدیر مسؤول این روزنامه اما می‌گوید: «آن دو خانم هم فقط هفته‌یی یک بار برای امضا کردن حاضری‌های خود می‌آیند.»

از سوی دیگر، ضربی با نگرانی از وضعیت اقتصادی‌ روزنامۀ ‌شان می‌گوید، حالا نشرات روزنامۀ انیس از روزنامه به هفته‌نامه تبدیل شده و فقد هفته‌یی یک بار به چاپ می‌رسد.

موصوف با تاکید بر نیاز حضور خانم‌ها در رسانه‌ها می‌گوید: «زمانی که رسانه‌‌یی بخواهد از یک مکتب دخترانه‌ و یا بخش اناث ‌یک شفاخانه گزارشی بسازد، با توجه به شریعت اسلامی نیاز است، تا یک زن آن گزارش را بسازد.»

زهره نوا، خبرنگار خبرگزاری «پیک آفتاب» است می‌گوید، کار رسانه‌یی برای همه به‌خصوص خبرنگاران زن نسبت به هر زمان دیگر دشوار شده و خبرنگاران زن با ‌شرایط بسیار دشوار و سخت رو‌به‌‌رو اند.

از دید او، این خود نابرابری و بی‌عدالتی آشکار در حق خبرنگاران زن است که از سوی مسؤولان فعلی صورت می‌گیرد.

به گفتۀ او، این خبرگزاری بعد از حاکم‌شدن «امارت‌اسلامی» شروع به فعالیت کرده است. او می‌گوید که در شروع به تعداد ۱۱ تن زن در این رسانه‌ حضور داشتند، اما به مرور زمان به دلیل وضع محدودیت‌ها و نداشتن امنیت جانی، به وظیفۀ ‌شان نیامدند و در حال حاضر ۴ تن زن در این خبرگزاری فعالیت دارد.

به باور او: «حق آزادی بیان از مردم گرفته شده و آن گونه که مردم در گذشته می‌توانستد، علیه بی‌عدالتی‌ها، نابرابری‌ها، ظلم و ستم صدا بلند بکنند و دادخواهی کنند، حالا نمی‌توانند.»

موصوف با اشاره به قضیۀ گرفتاری استاد جلال افزود: «حالا اگر کسی بر ضد نظام حرفی بزند، گرفتار می‌شود.»

نوا، از مسؤولان حکومت فعلی می‌خواهد که به آزادی بیان احترام بگذارند؛ حق فعالیت و دسترسی به اطلاعات را از خبرنگاران زن نگیرند، اجازه بدهند که خبرنگاران زن مانند قبل فعالیت داشته باشند و با گفتن حقایق، اطلاع‌رسانی بکنند.

مریم هوتک از هفت سال به اینسو با رسانه‌های مختلف کار کرده و در حال حاضر با تلویزیون مرکزی چین کار می‌کند.

از او در مورد دسترسی به اطلاعات در این روزها پرسیدم، او اما می‌گوید: «در حال حاضر رسانه‌ها تحت سانسور استند و دسترسی به اطلاعات بسیار محدود شده است.»

چندی پیش در یک نشست خبری که در وزارت معدن و پترولیم برگزار شده بود، مسؤولان آن وزارت برای او و دو تن از خبرنگاران زن دیگر اجازه نداده بودند، تا آن نشست خبری را پوشش بدهند.

هوتک با اشاره به این واقعه، می‌گوید: «وقتی برایت اجازۀ اشتراک در یک نشست خبری داده نشود، چگونه می‌شود، از حق دسترستی به اطلاعات صحبت کرد.»

به باور او، عدم دسترسی به اطلاعات، محدویت‌ها بالای خبرنگاران زن و دید دوگانۀ مسؤولان فعلی نسبت به زن‌ها، از مشکلات جدی فراراه کار خبررسانی خبرنگاران زن است.

علینا رسا که خبرنگار رادیو تلویزیون غزل بود، می‌گوید: «برای رسانه‌یی که من به صفت خبرنگار در آن مصروف کار بودم، توسط یک زن مدیریت می‌شد که حالا غیرفعال است؛ به همین دلیل وظیفه‌ام را به عنوان یک بانوی خبرنگار از دست داده و اکنون بیکارم.»

به گفتۀ او، در ولایت جوزجان قبلاً شش تن از بانوان در بخش‌های تولیدی و گزارش‌های خبری در رسانۀ ‌شان مصروف کار بودند؛ اما بعد از حاکم شدن حکومت فعلی، آن‌ها ترک وظیفه کردند؛ برخی به بیرون از کشور رفتند و عده‌یی هم از جانب مسؤولان فعلی برای اجرای کار به صفت خبرنگار در رسانه‌ها، منع شدند.

فریده امینی که به صفت خبرنگار در مرکز رسانه‌یی باور کار می‌کرد، اکنون در آلمان بسر می‌برد و می‌گوید: «اکنون خبرنگاران طبقۀ ذکور در افغانستان مصئونیت ندارند؛ چه رسد به خبرنگاران زن.»

او با آنکه از وطن دور است، اما می‌گوید: «همواره به خاطر هم‌مسلکانم نگرانم؛ چون می‌دانم که آن‌ها در چه وضعیتی قرار دارند و از کدام حالت‌ها گذر می‌کنند.»

در همین حال، بنفشه نعیمی، آمر اطلاعات ریاست اطلاعات و فرهنگ بدخشان می‌گوید که قبلا ۱۸ تن از بانوان در رسانه‌های مختلف ملی و محلی در این ولایت مشغول کارهای رسانه‌یی و اطلاع‌رسانی بودند؛ اما با رویکارآمدن حکومت فعلی، این رقم به اندک‌ترین حد خود رسیده‌است.

به گفتۀ او: «یک تعداد بانوان از بیم آنکه مبادا از طرف افراد امارت‌اسلامی به آن‌ها آسیبی برسد؛ اکنون خانه‌نشین‌اند و نمی‌خواهند دیگر به کارهای رسانه‌یی‌شان در این ولایت ادامه دهند.»

نهادهای حامی خبرنگاران

حجت‌‌الله مجددی، رئیس اجرایی انجمن ژورنالیستان آزاد افغانستان می‌گوید، داده‌های گردآوری‌شده به دست گزارشگران بدون مرز (RSF)  و انجمن ژورنالیستان آزاد افغانستان (AJIA) نشان می‌دهد که با حاکم شدن حکومت فعلی در افغانستان، بیش از ۴۰٪ رسانه‌ها تعطیل شده‌ و ۸۰٪ زنان خبرنگار و همکار رسانه‌ها بیکار شده‌اند.

در این گزارش آمده، تعطیل رسانه‌ها و کم شدن فعالیت آن‌ها، تأثیری مهمی بر کار  زنان خبرنگار در رسانه‌ها گذاشته و از ۲۴۹۰ کارمند رسانه‌یی زن در افغانستان تا پیش از تشدید جنگ و به ویژه پس از۲۴ اسد، تنها ۴۱۰ زن در حال حاضر فعالیت دارند. (یعنی از هر پنج زن چهار زن بیکار شده‌اند).

به اساس این گزارش، در ۱۵ ولایت از ۳۴ ولایات افغانستان هیچ خبرنگار و کارمند زنی به کار مشغول نیست.

در همین حال، دل‌آغا قاسمی، رئیس اجرایی نهاد رسانه‌یی افغانستان می‌گوید، بدون شک در این اواخر حضور خبرنگاران زن کاهش یافته‌است.

او دلایلی چون، امنیت جانی خبرنگاران به‌خصوص خبرنگاران زن، بسته‌شدن رسانه‌ها به دلیل نبود بودجه و در عین حال، روند تخلیه را از عواملی می‌داند که باعث کمرنگ‌ شدن حضور خانم‌ها در رسانه‌ها شده‌است.

قاسمی با ابراز نگرانی از این ناحیه می‌گوید، مسؤولان حکومت فعلی و مسؤولان رسانه‌ها باید در قسمت تشویق خانم‌ها و تامین امنیت و امتیازات ‌شان توجه کنند، تا آن‌ها دوباره به کار شان برگردند.

موصوف همچنان از نهادهای حامی خبرنگاران و رسانه‌‌ها می‌خواهد که در قسمت مسلکی‌سازی خبرنگاران زن تلاش کنند، تا رسانه‌ها به کمبود نیروی بشری از طبقۀ اناث، مواجه نشوند.

از سوی دیگر، امان‌الله نصرت، مسؤول مرکز هماهنگی رادیو و ‌تلویزیون‌های آزاد افغانستان می‌گوید، تحولات اخیر بالای تمام نهادها به شمول رسانه‌ها تاثیر داشته‌است؛ به همین دلیل، تعداد زیاد خبرنگاران‌ کار خود را از دست داده‌اند.

به باور او: «کم‌شدن خبرنگاران زن، تاثیرات منفی را در جامعه خواهد داشت.»

نصرت هم‌چنان می‌افزاید: «این امیدواری وجود دارد تا با تفاهم با مسؤولان حکومت سرپرست، آزادی رسانه‌ها تضمین و مشکلاتی را که فعلا خبرنگاران دارند، از میان برداشته شود.»

بلال کریمی، معاون سخنگوی حکومت سرپرست اما می‌گوید، امارت اسلامی هیچ نقشی در مسدود شدن رسانه‌ها ندارد و رسانه‌هایی که امروز فعال نیستند، دلیل آن این است که آن‌ها «متکی به منافع خارجی» بودند.

او در مورد اتفاق وزارت معدن و پترولیم که برای خبرنگاران زن اجازۀ پوشش خبری داده نشد، می‌گوید: «موارد استثنایی وجود دارد، اما در کل هیچ مشکلی با کار رسانه‌یی وجود ندارد و تمام خبرنگاران، چه زن چه مرد می‌توانند، با رعایت اصول اسلامی به کار خبررسانی خود ادامه بدهند.»

بازدیدها: 139