سوم حوت سال ۱۳۵۸؛ روزی که نخستین قیام مردمی علیه اشغال اتحاد جماهیر شوروی در کابل صورت گرفت

کابل (پژواک، ٣ حوت ۱۴۰۱): چهل ‌و‌ سه سال قبل در همین روز، شهروندان کابل با بلند کردن صدای نعرۀ تکبیر، قیام‌‌شان را علیه اشغال اتحاد جماهیر شوروی وقت آغاز کردند؛ برخی افغان‌ها قیام سوم حوت را سرآغاز قیام اسلامی و ملی علیه تجاوز قشون سرخ اتحاد جماهیر شوروی وقت خوانده‌اند.

امروز مصادف است با سوم حوت، چهل ‌و ‌سومین سالرزو قيام مردم شهر کابل در برابر تجاوز اتحاد جماهیر شوروی سابق بر افغانستان. بسیاری‌ها این روز را به يک روز تاريخى و فراموش‌ناشدنى در تقویم معاصر افغانستان مبدل کردند.

در سوم حوت سال ١٣٥٨ هجرى‌ شمسى، کمتر از دو ماه از تجاوز قشون سرخ شوروى بر افغانستان گذشته بود که شب‌هنگام، هزاران شهروند کابل بر بام‌هاى‌شان برآمده و بر ضد متجاوزين، شعار و نعرۀ تکبير سر دادند و بعداً اين قيام به بخش‌هاى ديگر شهر، توسعه يافت.

مردم کابل، صبح سوم حوت با دست‌خالى بر ضد نيروهاى خارجى و حکومت به جاده‌ها ريختند و تانک‌هاى سربازان شوروى و حکومت وقت را سنگ باران کردند. در اين روز تاريخى، حتا دختران مکاتب در مظاهره اشتراک کردند، که بعضى از آن‌ها جان‌های‌شان را نيز از دست دادند.

ارقام دقيق در مورد تلفات اين قيام وجود ندارد؛ اما گزارش‌هاى منتشره حاکى از شهادت حدود ۴هزار مظاهره‌کننده در اثر تیراندازی نيروهاى شوروى و حکومت وقت در اين روز مى‌باشد.

توماس روتیگ یکی از بنیانگذاران «شبکۀ تحلیلگران افغانستان»، به نقل از یکی از شاهدان عینی در مورد این روز نگاشته‌است: «در شب سوم حوت، تمام مردم بر بام‌های خانه‌های‌شان برآمده و نعره‌های الله اکبر را سر دادند. یکی از خاطره‌هایم از آن زمان این است که فردای آن شب مردم به دلیل سر دادن نعره‌های الله اکبر گلو درد شده بودند.»

او در ادامه نگاشته‌است، «‌در صبح آن روز، مردم به جاده‌ها ریختند و بر علیه اتحاد جماهیر شوروی تظاهرات کردند. در بعضی از مناطق، بر ساختمان‌های دولتی یورش بردند و اختیار بعضی از حوزه‌های پولیس را بدست گرفته و خود را مسلح کردند. شاهدان عینی می‌گویند که پولیس سلاح‌های‌شان را به مردم تسلیم دادند و با آن‌ها یکجا شدند. سربازان داخلی از تیراندازی بر مظاهره کننده‌گان خودداری کردند.»

عبدالجبار اکبری، آگاه مسایل سیاسی در مورد قیام سوم حوت می‌گوید، ۴۳ سال قبل در این روز مردم کابل حماسه آفریدند و در مقابل قشون سرخ شوروی که تا به دندان مسلح بود از خود پایمردی و استقامت نشان دادند.

به گفتۀ او، اتحاد جماهیر شوروی وقت در آن زمان می‌خواست تا با اشغال افغانستان به دیگر کشور‌های منطقه دست یابد، دین و ایدیولوژی مردم افغانستان را تغییر دهد و کمونیزم را حاکم بسازد.

او اما در ادامه گفت، روس‌ها خیالی که در سر داشتند به آن نرسیدند و مردم افغانستان ثابت ساخت که از دین و فرهنگ خود در مقابل هیچ ابرقدرتی نمی‌گذرند.

اکبری تصریح کرد که قیام سوم حوت به ‌صورت خودجوش از طرف مردم کابل به راه انداخته شد و یک قیام مردمی و ملی بخاطر حراست و صیانت از خاک، نوامیس ملی و تمامیت ارضی افغانستان بود.

او از حکومت سرپرست خواست تا از این روز تاریخی طوری که در حکومت‌های گذشته‌ بزرگداشت می‌شد، تجلیل نماید.

در همین حال، ولی فروزان آگاه مسایل سیاسی که خودش نیز در قیام سوم حوت شرکت داشت و پدرش به همین دلیل یک ماه زندانی شده بود، می‌گوید واقعات قبل از قیام، مثل کودتای هفت ثور و ظلمی که حکومت‌های حفیظ ‌الله امین و نورمحمد ترکی بالای مردم انجام می‌دادند، باعث این قیام شد.

به گفتۀ او، با وجودی که این قیام از سوی حکومت وقت و نیرو‌های شوروی سرکوب شد، اما اولین قیام مردمی خودجوش به صورت دسته‌جمعی در مقابل اشغال قشون سرخ شوروی بر افغانستان بود.

فروزان که خودش در این قیام اشتراک داشت اما می‌گوید: «اگر من‌ می‌فهمیدم که همان مبارزۀ ‌ما در همان وقت، باعث همین نابسامانی‌های ۴۳ ساله، قتل این قدر نفر، ویرانی، تباهی و مداخله ‌بیگانه‌ها در کشور‌ می‌شود، هرگز در این قیام اشتراک نمی‌کردم.»

فروزان تصریح کرد که قبول کردن، همان شرایط در همان وقت بهتر از جنگ‌های ۴۳ ساله و تباهی مردم افغانستان بود که تا امروز دامن‌گیر‌شان است.

با این حال،  انعام‌الله سمنگانی رئیس مرکز رسانه‌های حکومت سرپرست با نشر تویتی، آن قیام را سرآغاز قیام اسلامی و ملی علیه تجاوز قشون سرخ اتحاد جماهیر شوروی وقت خوانده‌است.

او در ادامۀ این تویت نگاشته است: «قیام مردم کابل سرآغاز قیام اسلامی و ملی علیه تجاوز قشون سرخ شوروی، گرامی باد. مردم با ایمان، با شهامت و با غیرت کابل برای عزت اسلام و وطن‌شان قیام نمودند و به دنیا نشان دادند که استکبار ستیز اند و به زندگی ذلت‌آمیز زیر سایۀ اشغالگران تن نمی‌دهند. »