یک استاد افغان در پوهنتون کالیفرنیا طرح اقتصادی برای افغانستان ساخته‌است

کابل (پژواک، ۲۰ حوت ۱۴۰۲): یک استاد افغان در پوهنتون کالیفرنیا تلاش‌های جاری اقتصادی در افغانستان را ستایش می‌کند، اما می‌گوید، در شرایط کنونی - که کشور از انفلاسیون به سوی دیفلاسیون رفته - لازم است طبق یک برنامۀ منظم برای توسعۀ اقتصادی «بل اوت» صورت گیرد.

محمدعلم احمدزی، استاد افغان در پوهنتون کالیفرنیا در مصاحبۀ ویژه با آژانس پژواک گفت، بل اوت به همکاری مالی دولت و وضعیتی گفته می‌شود که دولت پول چاپ کند و آن را به شرکت‌ها، تولیدکنندگان، بانک‌ها و مؤسسات دهد تا آنان کار کنند و در کل منجر به توسعۀ اقتصادی کشور شود.

احمدزی می‌گوید که در زمان حکومت گذشته بالای بازار آزاد در افغانستان فشار وارد می‌شد، اما وی به این دلیل با آن موافق نبود که رفتن به بازار آزاد نیازمند یک مرحلۀ عبوری است و در شرایط کنونی برای افغانستان مناسب نیست.

وی می‌افزاید، اگر به تاریخ اقتصاد امریکا نگاه شود، این کشور آهسته - آهسته به سمت بازار آزاد رفته‌است.

احمدزی می‌گوید که افغانستان در حال حاضر یک سیستم اقتصادی مختلط در افغانستان جریان دارد؛ زیرا حکومت نیز در بازار دخالت دارد.

وی می‌افزاید: «در حال حاضر که رشد اقتصادی را می‌بینید ... اقتصاد برپایۀ عواید داخلی می‌چرخد، اگرچه مشکلاتی وجود دارد، اما به هر حال قابل قدر است، خبر خوب این است که امانت‌داری و صداقت بیشتر است، بنابراین، پول به‌گونۀ خوب جمع‌آوری و مصرف می‌شود. در دورۀ گذشته هم همین درآمد بود اما فساد وجود داشت؛ به همین دلیل نتوانستیم پول را به‌صورت کامل جمع‌آوری کنیم. برای بازسازی افغانستان هزینۀ کنیم، این وضعیت فعلی برای آینده خوب نیست، ما به آن کنترکشن اقتصادی (اختصار) می‌گوییم؛ چون فشار بر اقتصاد زیاد است و با این وضع اقتصاد رو به انقباض است، در حالی که نیاز داریم اقتصاد ما رشد کند، تولید داخلی توسعه پیدا کند و برنامه چشم‌اندازی داشته باشیم، با این اقتصاد نمی‌توانیم به خودکفایی برسیم، افرادی که پالیسی‌ساز هستند، امیدوارم تا آنان برای بیرون رفت  از این وضعیت تلاش کنند و به وضعیت بهتری برسیم برود تا آینده افغانستان نیز ساخته شود و امارت اسلامی که هر چشم اندازی در مورد اقتصاد دارد، به آن نیز برسد.»

او می‌گوید که افغانستان در شرایط کنونی باید بازار مختلط داشته باشد؛ چون سکتور خصوصی قوی نیست.

او می‌افزاید: «ما نمی‌توانیم از طرح‌های امریکا و اروپا در افغانستان استفاده کنیم، افغانستان یک کشور جداگانه است، حالا بر همین اساس برای ما لازم است که تا اندازه‌یی دخالت حکومت [در بازار] موجود باشد؛ چون بدون حکومت نمی‌توانیم چرخ اقتصاد را پیش ببریم، اکنون که اقداماتی صورت گرفت؛ مانند تصدی‌های دولتی که دوباره به وجود آمد، بودجه برای آن تعیین شد، این اقدام خوبی است، اما نباید در بلندمدت باشد، این موضوع دوباره مطرح می‌شود که حرکت از بازار مختلط به سوی بازار آزاد زمان می‌برد.»

احمدزی در مورد نظام اقتصادي حکومت پيشین می‌گوید: «نخست باید این حالت مختلط را رها می‌کردیم، بعد آهسته آهسته قوانین را می‌ساختیم، حال باید ما به سوی بازار آزاد می‌رفتیم، تصمیمی که آن زمان گرفته شد نتیجۀ خوبی در پی نداشت، دیگر این‌که فساد کار را خراب کرد و فساد در جایی صورت می‌گیرد که در آنجان قوانین موجود نباشد، بازار آزاد به یک بازار چور و چپاول تبدیل شد، مافیای تیل و گاز پیدا شد، دلیل این بود که آن زمان قوانین وجود نداشت، مثلا شهرک‌های زیادی ساخته شد، پول آن گم بود، در کشورهای دیگر که شهرک ساخته می‌شود، پول آن به حساب دولت می‌رود، بعدا کم کم پرداخت می‌شود، اما در افغانستان این قانون معلوم نبود، مافیا و فساد بود، ارادۀ نیک هم وجود نداشت؛ به همین دلیل افغانستان همچنان فقیر و بی‌چاره ماند.»

او می‌گوید که یک طرح را بر نظام اقتصادی افغانستان ساخته‌است.

احمدزی در این مورد می‌گوید: «چنانچکه که قبلا گفتم افغانستان در حالت کنترکشن قرار دارد؛ یعنی در حالت فشار قرار دارد، این باید زیاد دوام نکند، باید از این حالت بیرون شویم، دو ونیم سال روی سیاست پولی کار کردیم، و دست‌آورد نیز داشت، که من مبارکباد می‌گویم، اما حال باید پیش برویم، اصطلاحی به نام بل‌اوت است، آن را روی دست گیریم، در این شرایط که تمام سکتورهای دولتی، خصوصی، تولیدی تمام ادرات زیر فشار است، پول ندارند، تمام موارد ضروری برای تولید مانند سرمایه، زمین، کاروبار، مزدورکار همه تحت فشار است و حتی در بعضی موارد وجود هم ندارد، مثلا به بانک‌ها می‌روی برایت قرض نمی‌دهند، به ادارات مراجعه می‌کنی برایت قرض نمی‌دهد، خوب در این حالت که سرمایه وجود ندارد و مردم پس‌انداز ندارد، مردم فقط پول مصرف روزانه خود را پیدا می‌کنند، در این وضعیت کشور پیشرفت کرده نمی‌تواند، این بهترین حالت است که از انفلانسیون به طرف دیفلاسیون رفتیم، انفلاسیون پایین آمده و در این حالت نیاز است تا حکومت [بیل‌اوت کند]؛ پول چاپ کند و برای شرکت‌ها، بانک‌ها، تولید‌کنند‌ها و ادارات توزیع کند تا آن‌ها خود شان کار کنند.»

او افزود که «بل اوت» یک اصطلاح انگلیسی بوده و  به معنای «ضمانت» است و این پول نیز ضمانت است، مثل که روی بانکنوت‌ها نوشته‌ شده‌است که در زمان درخواست این مقدار پول را بدهید و «اوت» توزیع این پول به مردم است.

به گفتۀ او، بل اوت برای همین است، زمانی‌که اقتصاد تحت فشار قرار دارد، نزد سکتور خصوصی پول موجود نباشد و چرخ اقتصادی به کندی در حرکت باشد، در این زمان باید حکومت پول چاپ کند و آن را از روی یک پلان بل اوت کند.

به گفتۀ او، اکنون هزاران جوان به ‌دلیل نبود کار از کشور به خارج می‌روند و این مشکل زمانی حل می‌شود که سکتور خصوصی تقویه گردد.

احمدزی در این مورد اگر حکومت پول جدید را چاپ کند، انفلاسیون به‌میان نخواهد آمد؟ گفت: «بلی ما اکنون از حالت انفلاسیون به حالت دیفلاسیون در حرکت هستیم و تقربیاً۱۵ درصد شانس داریم، به اساس گزارش‌ها تولید سالانۀ اقتصاد خود ما ۱۵ میلیارد است، ۱۵ درصد از این مقدار پول سالانه را که چاپ کنیم و آن ‌را به‌بازار عرضه نماییم، هیچ تاثری منفی نمی‌کند، ممکن انفلاسیون ۵ فیصد افزایش یابد، اما از حالت قبلی ۱۰ درصد بهتر خواهد بود، علاوه بر این حکومت یک برنامۀ دیگری نیز داشته باشد این پول دوباره به‌چرخش می‌اید، مانند امریکا که یک دالر از بانک خارج می‌شود صد مرتبه چرخش دارد و سپس دوباره به بانک می‌رود، متاسفانه که در افغانستان این پول پنج یا هشت بار چرخش می‌کند و مردم نیز به همین دلیل فقیر مانده‌اند، من در آن زمان به اشرف غنی این طرح را دادم که به اساس آن ما می‌توانیم در یک ماه ۵ میلیارد پول را از بازار جمع‌اوری کنیم و دوباره آن را روی پروژه‌های عمرانی مصرف کنیم، پس به‌همین اساس بل اوت کنیم تا همچو پول‌ها برای مردم و شرکت‌ها برود.»

او گفت که بل اوت به مردم عام منفعت بیشتر مفید واقع می‌شود؛ زیرا همین مردم به کمپنی‌ها مراجعه می‌کنند، در آنجا کار می‌کنند و پول ‌دست می‌آورند.

احمدزی می‌گوید که حکومت باید در مشورت با سکتور خصوصی و همکاری افراد تخنیکی و مسلکی یک پلان منظم را برای بل اوت روی دست‌ گیرد و بالای قوانین در این زمینه کار کند.

او گفت که اکنون یک مقدار پول امارت اسلامی به مردم فقیر و نیازمند می‌رسد، هزاران تن نزد آنان ثبت هستند، پول نقد برای شان می‌دهند و با بل اوت در کنار پیشرفت کار‌های اقتصادی، عواید حکومت نیز افزایش می‌یابد.

او می‌گوید که از اثر ویروس کرونا در سال‌های۲۰۲۰ و۲۰۲۱ اقتصاد امریکا بسیار متأثر شد، اما رئیس جمهور وقت بل اوت انجام داد، سپس رئیس جمهور کنونی نیز بل اوت نمود و نتیجۀ آن این شد که اقتصاد آن‌ها دوباره قوی و به حالت قبلی برگشت.

احمدزی درمورد این‌که آیا طرح بل اوت را با حکومت کنونی شریک ساخته یا خیر گفت: «نه ‌خیر، من این طرح را با آنان شریک نساخته‌ام و امیدوارم که از طریق شما به ‌آنان برسد.»

او می‌افزاید که حکومت باید به ‌این طرح توجه کند، در این مورد با افراد تخنیکی و مسلکی مشورت نماید و آن را عملی سازد.

به گفتۀ وی، با این طرح به‌زودی وضعیت بهتر اقتصادی در افغانستان به میان خواهد آمد، اما اگر در دو سال اینده چنین نشود، ممکن افغانستان دوباره به سوی انفلاسیون برود.