راه‌های صعب‌العبور و کمبود امکانات صحی؛ چالش جدی در برابر زنان باردار در کران و منجان بدخشان

فیض‌آباد (پژواک، ۲۰ حمل ۱۴۰۴): برای شماری از زنان در ولسوالی دورافتادۀ کران و منجان ولایت بدخشان، زایمان با خطر جدی مرگ همراه است، در بعضی موارد نبود مراکز صحی مجهز، داکتران ورزیده و راه‌های مناسب، جان زنان باردار را می‌گیرد.

عبدالله، مرد ۳۵ ساله از ولسوالی کران و منجان، هنوز هم نمی‌تواند باور کند که همسرش دیگر در کنارش نیست. دستانش می‌لرزد، بغض گلویش را می‌فشارد و اشک در چشمانش حلقه می‌زند. او با صدای لرزان می‌گوید: «اگر داکتر و دوا می‌بود، اگر شفاخانه‌یی در ولسوالی ما وجود می‌داشت، حالا او (همسرش) زنده بود و طفلم هم به دنیا می‌امد.»

در ولسوالی کران و منجان ولایت بدخشان، در برخی موارد زایمان برای زنان به معنای قمار با مرگ است، نبود داکتران، نبود امکانات و راه‌های صعب‌العبور، زنده‌گی را برای باشنده‌های این ولسوالی سخت‌تر از همیشه ساخته‌است. عبدالله یکی از این افراد است که به تازه‌گی همسر جوانش را در مسیر راه شفاخانه از دست داده‌است.

همسرعبدالله پس از سه روز درد شدید زایمان به کلینیک ولسوالی برده شد، اما نبود امکانات درمانی باعث شد که او را به فیض‌آباد، مرکز ولایت بدخشان منتقل کنند، این انتقال هرگز به مقصد نرسید و او در مسیر راه  در منطقۀ آب جوخان ولسوالی یمگان بدخشان جان باخت.

وی که به دلیل درد فراق از همسر جوانش اشک در چشمانش حلقه بسته‌است می‌گوید: «یک‌سال از زنده‌گی مشترک ما می‌گذشت، اولاد اول خانمم بود، سه روز پی‌هم درد زایمان را کشید، به کلینیک مرکز ولسوالی کران ومنجان بردیمش، از دست داکتران چیزی نیامد، می‌خواستیم به شفاخانۀ ولایتی فیض‌آباد انتقالش دهیم که نرسیده در منطقۀ آب جوخان در مسیر راه جان باخت، اگر شفاخانۀ درست و معیاری و داکتران ورزیده در ولسوالی ما می‌بود، اکنون خانم و فرزندم زنده می‌بودند.»

مشکلات صحی که در برخی موارد جان انسان‌ها را می‌گیرد

عبدالرووف، خسربرۀ عبدالله در مراسم خاکسپاری خواهرش با اندوه می‌گوید: «خواهرم نسبت نبود داکتران ورزیده سه روز درد زایمان را تحمل کرد، با وجود تلاش نتوانستیم مریض خود را به شفاخانه ولسوالی بهارک یا فیض‌آباد برسانیم، در منطقۀ آب جوخان ولسوالی یمگان فوت کرد و جسد بی‌روح او را دوباره با کوله بار غم به خانه در قریۀ اسکاسپک برگردانیدیم.»

به‌گفتۀ او، نبود مراکز صحی مجهز، فاصلۀ طولانی تا مرکز ولایت و جاده‌های نامناسب از عوامل اصلی جان باختن خواهرش است. او از امارت اسلامی می‌خواهد که برای مردم ولسوالی کران و منجان یک شفاخانۀ پیشرفته بسازد تا دیگر شاهد چنین مرگ‌های دردناکی نباشند.

مهسا، باشندۀ ولایت بدخشان که مادر سه طفل است، در صحبت با پژواک ‌گفت که زنان در این ولایت، به ‌ویژه در زمینۀ زایمان، با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند که از جمله این چالش‌ها می‌توان به کمبود یا نبود قابله‌های مجرب در بسیاری از مناطق و مشکلات ترانسپورتی اشاره کرد.

موصوف افزود، بسیاری از زنان در ولسوالی‌های دوردست نمی‌توانند به‌‌موقع خود را به شفاخانۀ ولایتی و دیگر مراکز صحی برسانند، همین موضوع باعث می‌شود که در برخی موارد یا مادر جانش را از دست بدهد یا طفل‌اش.

به گفتۀ وی: «ایجاد شفاخانه‌ها و کلینیک‌های مجهز همراه با استخدام قابله‌ها و داکتران متخصص در ولسوالی‌ها، می‌تواند نقش مهمی در کاهش مرگ‌ومیر مادران ایفا کند؛ در حال حاضر تنها در چند ولسوالی محدود کلینیک‌های نسبتاً مجهز وجود دارد، اما در ولسوالی‌های دوردست یا هیچ خدمات صحی وجود ندارد و یا اگر هم باشد، پاسخگوی نیازهای مردم نیست.»

مهسا تأکید کرد که زنان در این مناطق حتی از آگاهی‌های ابتدایی در مورد زایمان و تغذیۀ دوران بارداری بی‌بهره‌اند؛ او به‌ عنوان یک مادر از حکومت و نهادهای بین‌المللی خواست که حداقل در هر ولسوالی یک مرکز صحی مجهز ایجاد شود تا زنان بتوانند زایمان مصؤن و صحی داشته باشند و زیر نظارت قابله‌های آموزش‌دیده از کمک‌های لازم برخوردار گردند.

او هشدار داد: «اگر به این چالش‌ها رسیده‌گی نشود، زنان در ولسوالی‌های دوردست همچنان قربانی می‌شوند و هر روز شاهد از دست رفتن جان مادران، به‌ویژه هنگام بارداری خواهیم بود.»

مرگ ۲۹ زن در اثر زایمان در سال گذشته (۱۴۰۳) در قریه‌جات ولسوالی کران و منجان

بازمحمد، آمر مرکز صحی اساسی اسکازر مرکز ولسوالی کران و منجان می‌گوید که نسبت مسیر طولانی و دوردست بودن این ولسوالی، مشکلات در بخش صحت موجود است.

موصوف افزود، امکانات جراحی و عملیات در این مرکز صحی وجود ندارد، مریضانی که نیاز به ریفر دارند، در برخی موارد از اثر خون‌ریزی و بعضی مشکلات دیگر در مسیر راه به شفاخانه‌های بهارک و فیض‌آباد جان خود را از دست می‌دهند.

اوعمده‌ترین چالش‌های بخش صحت را در این ولسوالی دوری فاصلۀ راه به مرکز ولایت بیان کرده می‌افزاید که نیاز مهم آنان نبود شفاخانۀ(+ CHC)  در این ولسوالی است که از خدمات پیشرفتۀ آن مریضان مستفید شوند و نیاز به ریفر نداشته باشند.

موصوف می‌پذیرد که آمار مرگ‌ومیر طی سال ۱۴۰۳ هجری شمسی  در این مرکز صحی ۳ نفر است، اما ۲۹ مادر دیگر قبل از رسیدن به مرکز صحی اسکازر در قریه‌جات این ولسوالی در اثر زایمان فوت شده‌اند.

مسیرهای طولانی و مراکز نامجهز

امرالله که از قریۀ یمک بالای کران ولسوالی کران و منجان که در یک مراسم جنازه شرکت کرده می‌گوید:«ما در سطح شش قریۀ بالای کران از جمله یمک، آب یمک، کلت، اسکاسپک، روباغان و میان شهر که بیش از ۴ ساعت پیاده راه به اسکازر مرکز ولسوالی کران و منجان فاصله دارد، به یک مرکز صحی پیشرفته نیاز داریم، همیشه بیماران ما را که به سایر شفاخانه‌ها انتقال می‌دهیم، در مسیر راه جان می بازند.»

او می‌افزاید، در مرکز ولسوالی کلینیک پیشرفته و داکتر ورزیده نیست که مشکلات مریضان را رفع کند، انتقال مریضان به کابل و فیض‌آباد دشوار است، بخصوص در فصل زمستان.

او از امارت اسلامی می‌خواهد که یک شفاخانۀ مجهز و پیشرفته که بتواند ضرورت مردم دوردست این ولسوالی را رفع کند، برای آنان اعمار نماید.

سیداکبر، باشندۀ ولسوالی کران و منجان که به گفتۀ خودش یک ماه قبل پسر جوانش را به دلیل نبود امکانات درمانی از دست داده، از نبود داکتران معالج و ادویه در این ولسوالی شکایت دارد. او می‌گوید: «در تمام ولسوالی فقط یک آمبولانس داریم. حتی برای بیماری‌های ساده هم امکانات کافی نیست، یک ماه قبل فرزند جوانم در این جا مریض شد و به فیض‌آباد انتقالش می‌دادیم، در مسیر راه جان باخت.»

او می‌افزاید که همه چیز در کلینیک اینجا کمبود است، از نگاه ادویه اگر سه ماه دوا دارد  و سه ماه دیگر ممکن نداشته باشد، یک مرکز صحی BHC در سطح یک ولسوالی کلان و دورافتاده بسنده نیست، به داکتران معالج و متخصص ضرورت است.

بازمحمد ۴۵ ساله که خود را نمایندۀ قریه اسکاسپک ولسوالی کران و منجان معرفی می‌کند، به خبرنگار آژانس خبری پژواک گفت، نبود مراکز صحی پیشرفته در این ولسوالی که در آن مریضان معالجه شود، یک شکل جدی است.

موصوف افزود: «بیماران ما باید ۱۰ تا ۱۱ ساعت در مسیر باشند تا به فیض‌آباد برسند. برخی از زنان باردار به دلیل خون‌ریزی و شدت درد در نیمه راه جان می‌دهند و برخی خانواده‌ها نسبت نبود امکانات مالی نمی‌توانند بیماران شان را با هزینۀ گزاف به مرکز ولایت یا ولایت پنجشیر انتقال دهند، امارت اسلامی و مؤسسات بین‌المللی اگر به مشکلات نبود شفاخانۀ پیشرفته در این ولسوالی توجه کنند خوب، اگر نکنند بغیر نیاز با خداوند چارۀ دیگری نداریم.»

همچنان، عبدالوکیل باشندۀ قریۀ یمک ولسوالی کران و منجان می‌گوید:«مشکلات ما در بخش صحت زیاد است، مرکز صحی ولسوالی از قریۀ ما فاصلۀ زیاد دارد، ۲۱ ساعت راه با موتر سفر می‌کنیم که به فیض‌آباد برسیم، یک موتر کرایۀ مریض ما را تا مرکز ولسوالی ۵ هزار و تا مرکز ولایت ۱۲ هزار افغانی می‌گیرد و حداقل در سال گذشته ۲۰ خانم حامله هنگام ولادت در اینجا جان باخته‌اند.»

او از امارت اسلامی می‌خواهد که مرکز صحی پیشرفته برای آنان اعمار کند و داکتران ورزیده نیز برایشان استخدام نماید تا از مرگ‌ومیر جلوگیری شود.

وعده‌های مسؤولین برای رسیده‌گی به چالش‌های صحی

قاری عتیق‌الله فیضی، رئیس صحت عامۀ بدخشان آمار مرگ‌ومیر مادران را در ولسوالی کران ومنجان تایید و یا رد نمی‌کند و می‌گوید که چالش‌ها در آن ولسوالی وجود دارد و ارتقای مرکز صحی BHC  به مرکز صحی CHC  در آنجا نیز منظور شده، اما بنابر نبود بودجه نتوانسته‌اند خدمات را فعال سازند.

او گفت که وزارت صحت عامه تصمیم دارد طی سال جاری ۳۱۸ شفاخانۀ ولسوالی GH (جنرال هاسپتال) که ظرفیت ۴۵ بستر را دارد، در سطح کشور بسازد که اگر برای بدخشان ۲۷ شفاخانه در نظر گرفته شود، یکی آن‌ در ولسوالی کران و منجان فعال خواهد شد، اما اگر کمتر از آن هم برای بدخشان در نظر گرفتند، در ولسوالی‌های یمگان و یا کران ومنجان شفاخانۀ GH همراه با تعمیر و خدمات آن ساخته خواهد شد که با این کار مشکلات صحی به‌گونۀ کلی مرفوع خواهد شد.

این در حالی‌است که براساس معلوماتی که منابع مردمی و کارشناسان صحی در اختیار آژانس خبری پژواک قرار داده‌اند، از میان ۲۸ واحد اداری بدخشان، در ده ولسوالی مراکز صحی اساسی (BHC) فعالیت دارند و به استثنای  فیض‌آباد، در سه ولسوالی مراکز صحی به سطح ولسوالی وجود دارد و در ولسوالی‌های باقی‌مانده مراکز صحی جامع «CHC» فعال می‌باشد.