شهرکابل (پژواک،٢٧جوزا ٩١): هرچند اتن، به عنوان رقص ملی در بین اقوم مختلف به ویژه ساکنان جنوب کشور شناخته میشود؛ اما اين رقص عنعنوى درچند سال اخير، همه گیرشده تا جايی که کمترمحافل خوشی را میتوان سراغ گرفت که درآن، اتن به طوردسته جمعی اجرا نگردد.
محققانی که درزمینۀ اتن ملی در بين اقوام مختلف افغانستان تحقيق نموده اند، میگویند که پیشینۀ اتن به دوره های یونانی ها و باخترى ها (قرن دوم قبل از ميلاد) در افغانستان برمیگردد.
در يک روايت ديگر گفته شده که این رقص عنعنوی که از محبوبیت خاصی در میان افغانها برخوردار است، یکی از یادگارهاى دورۀ آریایی ها در افغانستان بوده و کلمۀ “اتن” از زبان پارتی که زبان آریایی ها بوده، گرفته شده است.
اتن، ازهمان گذشته ها میان افغانها به شکل دسته جمعى رایج بوده و مردم جهت اظهار خوشی و تبارز احساسات درونی شان، این رقص ملی را اجرا میکنند.
اما اتن، پس از پیروزی احمد شاه درانی، میان اقوام مختلف شکل رسمی را به خود گرفت.
تحقیقات انجام شده نشان میدهد که پیشینۀ اتن ملی، بیشتربه باشندگان ولایات پکتیا، خوست، کندهار، زابل، غزنی و ميدان وردگ، برمیگردد.
چنانچه این رقص ملی، در بین اقوام مختلف با اندک تفاوت در طرز پوشیدن لباس و حرکات اجرا میشود.
اما در سالهای اخیر، سبک جدید اتن با ترکیب موسیقی شرقی وغربی، با جوش و شور اجرامیشود و طرفداران زیادی را به خود جلب نموده است.
بسیاری ازجوانان، چندین روز را برای یادگیری حرکات مخصوص آن، صرف میکنند و آنرا بیشتر در محافل خوشی اجرا مى نمايند. جوانان میگویند که با اجرای اتن ملی، میخواهند برای حفظ فرهنگ نیاکان شان تلاش نمایند.
برخى مردم ميگويند که این طرز، به واسطۀ جوانانی رایج گردیده که در چند سال اخير از شهر پشاور پاکستان به کشور برگشته اند.
نجیب الله باشنده مکروریان سوم شهر کابل ميگويد که اتن را در شهرپشاور، از دوستانش هنگامی آموخت که در یکی از محافل عروسی شرکت کرده بود و تعدادی از جوانان در میدان اتن میکردند.
به گفتۀ این نوجوان، سه روز متواتر موسیقی اتن را در خانه با لودسپیکر بلند میشنید و حرکات مخصوص آنرا بارها با خودش تمرین میکرد.
وی به آژانس خبری پژواک گفت: “اول سه چرخ را تمرین کردم، بعداً سرشوردادن ها را وسپس نفسم را پُخته کردم.”
نجیب الله افزود که اکنون درهرمحفل خوشی، دوستانش یکجا با دیگران چندین بار اتن میکند و از این کار، لذت میبرد.
شمارى از کسانى که اتن را درمحافل تماشا ميکنند، بخاطر تشويق و هنرنمايى جوانان، پول بر سرآنها مى اندازند.
عبدالله باشندۀ ديگرکابل ميگويد که هفت سال قبل، برای اولین بار که درمحفل عروسی ماما خسرش درهوتل انترکانتینينتال کابل، اتن جوانان را دید، از بس که هیجانی شده بود، دوهزارافغانی را برسرشان ریخت.
وی افزود: “خسربره ها و پسران خاله خشویم، برای نیم ساعت متواتر چنان اتن میکردن و مجلسه گرم کده بودن که درپوره محفل زن و مرد حیران مانده بود.”
عبدالله علاوه کردکه قبلاً فکرمیکرد که اتن را تنها پشتونها میتوانند انجام بدهند؛ اما اکنون ازاینکه دربین اقوام مختلف رایج گردیده، یکپارچگی و اتحاد ملت افغانستان را بيشتر ثابت ميسازد.
اتن ملی، نه تنها میان مردان بلکه توسط برخی اززنان و دختران جوان درمجالس خوشی نیزانجام میشود. اتن به نام “اتن کابلی” در میان زنان مروج شده و به دو دسته تقسیم شده است.
در اول، موزیک اتن ملی نواخته می شود، زنان یا مردان با چکچک و رقص میچرخند؛ پس از۲-۴دقیقه موزیک اتن ملی ايستاد شده، موزیک تیز شروع می شود. همه می نشینند و یکنفر داخل میدان تنها رقص می نماید که مربوط به موزیک است که چقدر وقت را در بر میگیرد. بعداً دوباره موزیک اتن و بعداً موزیک تیز میشود.
زهرا که خودش را باشنده کابل معرفی کرد، به پژواک گفت: دختران و پسران جوان، درخانواده و دوستان شان همه اتن را آموخته اند و درمناسبت های خوشی، یکجا اتن انجام میدهند.
این دختر که ٢٧ سال دارد گفت: “نام خدا دختر و بچه درفامیل های ما اتن را به شکل درستش یاد دارن و درمحفل های خوشی، دختران ما گند افغانی و بچه ها پیراهن و تنبان سفید با واسکت وکلاه های چرمه دوزی افغانی میپوشند و یکجا درمیدان اتن میکنند.”
وى افزود: وقتى که به محافل خوشى دوستان ميرود، از اينکه اتن ملى را دوست دارد، با تعدادى از دختران ديگر، به شکل دسته جمعى اتن مينمايند.
زهرا ميگويد که اگرچه اتن را با اصول و حرکاتش ياد ندارد؛ اما بخاطرى که اتن يک رقص عنعنوى و ملى است، به شکلى ميخواهند که احساسات ملى و وطندوستى خود را تبارز بدهند.
اتن درخارج ازافغانستان نيز میان افغانها رونق یافته و هويت تاريخ و فرهنگ افغانها را بيان ميکند.
شایسته دخترافغانی که در شهرلندن مقیم است گفت: اجرای اتن ملی به واسطه جوانان افغان، دیدگاه خارجی ها را دررابطه با مسایل فرهنگی افغانستان بیش ازپیش با اهمیت جلوه میدهد.
شایسته که ازده سال به اینسو درلندن زندگی میکند، در تماس تیليفونی با خبرنگار پژواک گفت: “مه ازسالها پیش زمانی که درشهرپشاورمهاجربودیم، آرزو داشتم که در محفل یکی از نزدیکانم، گند افغانی بپوشم و اتن را درجمعى ازهم سن و سالهایم انجام بتم.”
وی که ٢٤ سال دارد گفت که یکماه قبل ازعروسی برادرش، همراه با دختران کاکایش اتن را تمرین کرده و برای اجرای آن، گند افغانی با زیورات نقره یی تزئین شده با سنگ های لاجورد ازکابل خواسته بود.
این دختر گفت که دو روز بعد ازختم محفل، زمانی که فلم ثبت شده را درجمع دوستان خارجی اش تماشا میکرد، با کف زدن ها و تشویق ازسوی آنان روبروشده و برایش میگفتند: “ما انتظارنداشتیم که دختران افغان، اینچنین زیبا رقص ملی شان را انجام بدهند.”
اما انجام حرکات مخصوص اتن ملی، میان اقوام مختلف با اندک تفاوت در طرز اجرا، آنقدرساده هم نیست.
چنانچه برای برخی دیگر از جوانان، یادگیری واجرای این رقص، به دلیل حرکات سر وچرخ زدن های پی درپی، گیچ کننده و دشوار میباشد.
میرویس ٢٥ ساله يکى از آنها گفت: با آنکه برای آموختن اتن، روزها با دوستانش تمرین کرد؛ اما موفق نشد.
وى گفت: “مه دیوانه وارعلاقمند یاد گرفتن اتن هستم؛ اما نمیدانم چه مشکل دارم که نمیتوانم حرکات سر و دور خوردن هایشه انجام بتم.”
اتن مراحل مختلف و مشکل را در بر ميگيرد.
اول: اتن خوستی که با زیباترین و منظمترین رقص سر ادا میشود و به شاخه هاى مختلف تقسیم شده است؛ طوریکه بار اول، سه بار میدان را با دوردادن بدن و مو دور میزنند. بعداً سه بار دور با یک چکچک، سپس دوقدم به عقب، بعداً دو چکچک سه بار دورمیدان با شوردادن سر و بدن طرف راست و چپ ادا میشود. بعداً سه چکچک و دور میدان با سرعت تیزتر ادا میشود.
در اتن خوستی، دستمالهای رنگه به دست نیز استعمال دارد.
دوم: اتن وردکی که با شوردادن و چرخ دادن زیاد بدن، بدون چکچک ادا میشود.
سوم: اتن لوگری با چکچک و دورخوردن های مکمل ادا میشود و چهارم: اتن کوچیاین با بالاکردن دو دست دورخوردن با بدن شروع گردیده و سرعت آن، به تدریج زیاد شده میرود.
حیات الله یکتن ازاتن کنندگان حرفه یی، درپاسخ به این پرسش که چطورمیتواند پس ازاجرای برخی ازحرکات ثقیل اتن، برای دقایق طولانی وپیهم (چرخ زدن ها) دوباره روی جایش بایستد و کنترولش را ازدست نمیدهد؟ گفت: ((پیش ما مردم، سخت ترین اتن ځاځی ها است؛ چرا که بری وقت زیاد چرخ خوردن داره، اگرکسی دیگی جای ما باشد وقت چپه میشه؛ هرکدام ما بیش ازدوسال، دورزدن را تمرین کردیم.))
وی ازجمله جوانانی است که با تنظیم درگروپ های هنری اتن، دربدل اخذ پول از سوی مردم درمحافل خوشی دعوت میشود.
حيات الله ٢٢ ساله که خودرا باشنده ولایت ننگرهار و سرگروپ تیم هنری اتن معرفی کرد، گفت که چند سال قبل، توسط یک گروه هنری موسیقی افغانها در شهرپشاور به تیم اتن پذیرفته شد و بعد ازچند سال کار، اکنون خودش سرتیم یک گروپ هفت نفری اتن ملی درشهرکابل است.
اين جوان که تازه از یک محفل عروسی برگشته بود و آثار خستگی درصورتش ظاهربود، گفت: “کارسرتیم اتن بسیارمشکل است؛ چرا که او باید متوجه باشد که همکارانش ازحرکات دست و دورزدن های او تقلید کنند، و اگر سرتیم دقت نکند، همواس که اتن چیان وارخطا شده هرسو که دل شان خواست دورمیزنند.”
وی افزود که تاکنون همراه با سایر دوستانش، بنا به دعوت وزارت اطلاعات و فرهنگ، به سفرهای رسمی خارج از کشور مانند تاجکستان، چين، ايران و پاکستان برای هنرنمایی نيز رفته است.
سرمحقق عارف غروال عضو دیپاتمنت زبان و ادبیات پـشتو دراکادمی علوم افغانستان ميگويد که اتن، درابتدا به عنوان رقص رزمی در بین قوم پشتون ساکن درافغانستان مروج بود. درآن زمان اتن بیشتر در مواقع جمع آوری سرباز قبل از جنگ و پس از پیروزی دربرابر دشمن، و یا هم در مجالس عروسی و سایر محافل سنتی استعمال داشت.
وی به پژواک گفت: “هرچند اتن به عنوان رقص ملی دربین اقوام مختلف به ویژه ساکنان جنوب کشور شناخته و اجرا میشود؛ اما مردم مناطق مختلف خیبر پشتونخواه از جمله کرم ایجنسی، وزیرستان، بنو، و ختک نیزبه سبک های مختلف آنرا اجرا میکنند.”
به گفتۀ آقای غروال چنانچه دربرخی ازولایات ازجمله غزنی، زابل و کندهار، مردها درهنگام اتن لباس های پاکیزه به تن کرده، کمرهاىی شان را با دستمال رنگه می بندند و دستمال ها را در دست هاى شان به اهتزاز درمی آورند.
بستن کمربندهای اسلحه به کمر و گرفتن تفنگ دردست، از ویژگی های دیگری است که وی مردم مناطق جنوب کشور را به آن نسبت میدهد.
اين عضو دیپاتمنت زبان و ادبیات پـشتو دراکادمی علوم افغانستان ميگويد: ((یکی از خصوصیات خوستى ها زیباترین و منظمترین حرکت سر درهنگام اتن میباشد.))
وی درمورد اجرای اتن میان اقوام افغانستان گفت که باشندگان مناطق مختلف میدان وردگ، اتن را با شوردادن و چرخ دادن بدن، بدون چکچک اجرا میکنند و جوانان لوگری با چکچک و دور خوردن های مکمل اتن میکنند و کوچی ها اتن ملی را با بلند کردن دودست و چرخ زدن هاى شان را به تدریج سرعت میبخشند.
سرمحقق غروال افزود که اتن کتوازی، دهراوودی هلمند و اتن الکوزی نیز از محبوبیت خاصی بین مردم برخورداراست.
اما این عضواکادمی علوم افزود که طرزاجرای اتن ملی، با سبک جدید همخوانی ندارد؛ زیرا به باور وی نشست و برخاست ها و حرکات سر و دستها به واسطۀ جوانان امروزی درمحافل خوشی، عظمت اتن ملی را زیرسوال برده است.
ازسوی دیگرداوود حنیف یکتن ازآوازخوانان کشور، درمورد طرزاجرای اتن جدید به واسطۀ یک تعداد ازجوانان میگوید که ایجاد تنوع درکارهای هنری، سبب شده تا جوانان بیشترعلاقمند کار و تخلیق درعرصه های مختلف هنری شوند.
وی به پژواک گفت که ١٥ سال قبل، زمانیکه در پاکستان در مهاجرت بسرمیبُرد، خواست با استفاده ازآلات موسیقی غربی، جوانان را با یک طرزجدید به اجرای اتن تشویق کند.
اين آوازخوان افزود: “برایم یک انگیزه پیدا شد تا جوانان کشورم را ازیک گوشۀ فرهنگ هنری شان که اتن ملی است آگاه بسازم، من میپذیرم که امروز جوانان اتن ملی را با ژست و حرکات زیاد و مختلف انجام میدهند، که این خود تنوع را دراین رقص ملی نشان میدهد.”
داوود حنيف ازجوانان خواست تا به جای تقلید از رقص های مبتذل، اتن را در مناسبت های ملی و محافل خوشی شان انجام بدهند؛ زیرا این کاربه رنگ و رونق محفل شان خواهد افزود.
محققان ميگويند که اتن به حيث رقص عنعنوی، با آغاز تاریخ افغانستان ظهور کرده و وسیله ای برای ابراز احساسات، در زمان پیروزی در نبرد با بیگانگان بوده است.
به باور برخی از تاریخ نویسان، اتن در زمان کشورگشایی و یا دفاع افغانها از وطن رواج بیشتری یافته است. این رسم قدیمی با حرکات شمشیر و نیزه همراه بوده است. در گذشته، اتن در میدان های جنگ برگزار می گردید و دُهل میدان های جنگ، موسیقی این رقص بوده است….
اتن نوعی رقص رزمی است و شرکت در دایرۀ رقص اتن، نیاز به مهارت و توانایی بدنی بالایی دارد. گویا جنبۀ رزمی این عنعنه ملی، با گذشت چندین هزار سال، همچنان با این رقص همراه است.
اتن در مواقع قبل از جنگ و پس از پیروزی، در مواقع جمع آوری سرباز برای جنگ، عروسی و سایر محافل سنتی استعمال داشت.
در مورد تاريخچۀ اتن گفته شده است که آتش پرستان (زردشتی) ها نیز دورآتش میچرخیدند و سرودها را سر میدادند.
Views: 202
تماس با ما
خبرنامه
ارسال گزارش
اپلیکیشن موبایل پژواک