سال ۱۴۰۱ چگونه سالی برای افغانستان بود؟

کابل (پژواک، ۲۹ حوت ۱۴۰۱): آگاهان امور می‌گویند، در سال ۱۴۰۱ وضعیت امنیتی نسبتا بهتر شد، یک نوع ثبات اقتصادی به میان آمد و سپرده‌شدن برخی سفارتخانه‌های افغانستان به نماینده‌گان امارت اسلامی دستاورد خوب بود، اما ممنوعیت تحصیل دختران و کار زنان در انجوها ناامیدکننده بوده‌است.

امروز اخرین روز سال ۱۴۰۱ شمسی است، ۳۶۵ روز برای افغانستان گذشت، اما این سال چگونه سالی برای کشور بود و چه اتفاقات مهمی در این سال از دید آگاهان امور رخ داده‌است؟

در این گزارش دیدگاه‌های شماری از آگاهان امور مسایل مختلف در ابعاد سیاسی، اقتصادی، امنیتی، اجتماعی و رسانه‌یی در مورد یک سال گذشته در کشور را جا داده‌‎ایم.

سیاست و روابط بین‌المللی

پس از گذشت بیشتر از یک‌ونیم سال هنوز هیچ کشوری امارت اسلامی را به رسمیت نشناخته‌است، اما حکومت سرپرسرست افغانستان در شماری از کشورهای نمایندۀ رسمی دارد که به گفته مسئوولین حکومتی، این خود به نحوی به‌رسیمت‌شناختن امارت اسلامی می‌باشد.

ولی فروزان آگاه روابط بین‌الملل با اشاره به اینکه در سال ۱۴۰۱ افغانستان در مجموع در یک نوع انزوای سیاسی قرار داشت افزود، سپرده‌شدن سفارت‌های افغانستان به نماینده‌گان امارت اسلامی در روسیه، چین، ایران، ترکیه و امارت متحدۀ عربی، از خبرهای خوبی برای حکومت سرپرست در سال جاری بوده‌است.

او اما افزود،  امارت اسلامی بخاطر به رسیمت‌شناخته‌شدن توسط جهان باید در قدم نخست مشروعیت داخلی را حاصل کند و در قدم دوم به خواست‌های مشروع جهان از جمله اجازۀ کار و تحصیل زنان و تشکیل حکومت فراگیر، لبیک بگوید.

تمدید ماموریت یوناما برای یک سال دیگر تا مارچ سال ۲۰۲۴ میلادی از دید او از دیگر اتفاقات مهم برای افغانستان بوده‌است.

امنیت و جرایم

اسدالله ندیم، کارشناس مسایل نظامی می‌گوید، اوضاع امنیتی در افغانستان با حاکمیت امارت اسلامی به ویژه در یک سال گذشته در مقایسه با سال‌های گذشته به مراتب خوب بوده‌ و سطح جرایم نیز کاهش یافته‌است؛ چون به گفتۀ او، جنگ جبهه‌‌یی و فعالیت‌‌های بزرگ تروریستی وجود نداشت.

او اما افزود، از دید مصؤنیت فردی و اجتماعی (آرامشی که بدون استفاده از سلاح گرم به هم می‌خورد مانند وضع محدودیت‌ها) امسال اوضاع بدتر از گذشته بود، بیشتر کسان خود را مصؤن حس نمی‌کردند و ثبات همچنان تأمین نشد.

به گفتۀ ندیم، امارت اسلامی برای به وجود‌آوردن ثبات واقعی در کشور باید مشروعیت داخلی و بیرونی کسب کند و رویکرد متوازن، متعادل و منصفانه را در برابر همه اقوام، مذاهب و جنسیت‌ها داشته باشد.

او افزود که کشته‌شدن ایمن الظواهری، رهبر القاعده توسط طیارۀ ‌بی‌سرنشین امریکایی در کابل و کشته‌ شدن والی بلخ از جمله اتفاقات مهم امنیتی در سال گذشته بوده‌است.

اقتصاد

ولی فروزان، آگاه روابط بین‌الملل و اقتصاد می‌گوید در اویل تحول با حاکمیت امارت اسلامی تا مدتی بیم از فروپاشی کامل اقتصادی وجود داشت، اما در سال ۱۴۰۱ با افزایش میزان تجارت و توافقات تجاری با کشور‌های همسایه، یک نوع ثبات اقتصادی بوجود آمد و اطمینان حاصل شد که وضعیت اقتصادی بدتر از این نمی‌شود.

در همین حال، عبدالنصیر رشتیا یک تن از آگاهان اقتصادی می‌گوید، با آنکه در سال ۱۴۰۱، هنوزهم کمک‌های خارجی قطع می‌باشد، ذخایر ارزی مسدود مانده و عواید هم در سطح بسیار بلند قرار ندارد، اما اقتصاد افغانستان در حال بهبود می‌باشد.

او افزود: «یکی از گپ‌های بسیار بزرگی که در سال ۱۴۰۱ رخ داد، تمایل سرمایه‌گذاری در افغانستان بیشتر بود و دلیل‌اش هم این است که تأمین امنیت بیشتر مردم را به سرمایه‌گذاری تشویق کرد… خوشبختانه که توجۀ حکومت بیشتر به سرمایه‌گذاری‌ها در کشور بود و استخراج معادن و صادرات معدنی به بیرون از کشور مثل زغال سنگ و بعضی از سنگ‌ها قیمتی که این‌ها خود سبب خلق ارز شد، کار ایجاد کرد و توانست که اقتصاد ما را روی پا نگهدارد.»

رشتیا ادامۀ کمک‌های بشردوستانه را یک قدم خوب در بخش اقتصاد خوانده و گفت که این کمک‌ها در حفظ ارزش پول افغانی تأثیر به سزایی داشت.

او همچنان تصریح کرد: «ما نیاز به این داریم که امارت اسلامی افغانستان تلاش بکند تا تعامل خود را با دنیا داشته باشد تا از یک طرف ما شاهد از سرگیری کمک‌های اقتصادی و کمک‌های بشردوستانه باشیم و از طرف دیگر روابط ما با دنیا بیشتر شود و بخاطر کالاهای داخلی خود بازاری در بیرون از کشور پیدا بکنیم. این زمانی می‌شود که ما مشکلات سیاسی خود را با دنیا حل بکنیم.»

از سویی‌هم، جنت فهیم چکری، کارشناس مسایل سیاسی و اقتصادی می‌گوید که در سال ۱۴۰۱ شمسی افغانستان با تحریم‌های جدی اقتصادی مواجه بود و آزاد نشدن ذخایز ارزی افغانستان همچنان باعث چالش‌های اقتصادی بیشتر برای کشور گردید.

به گفتۀ او، در حدود ۵ میلیارد دالر کمک‌های بشردوستانه از سوی نهادهای مختلف به افغانستان صورت گرفت که این کمک‌ها در طول سال ۱۴۰۱ شمسی توانست با فقر مبارزه کند و ارزش پول‌ افغانی را نیز نگه‌دارد.

چکری افزود در سال گذشته عاید سرانۀ هر فرد روزانه در افغانستان ۱.۲۰ سنت بوده و به گفتۀ او، کشور‌هایی که عاید سرانۀ شهروندان آن در روز از ۵ دالر کمتر باشد، به آن کمک بشردوستانه صورت می‌گیرد.

او با اشاره به آمار سازمان‌های بین‌المللی در پیوند به افزایش آمار نیازمندان در کشور افزود که فقر و بیکاری از چالش‌های عمده در این سال بوده که باعث بیشتر مهاجرت‌ها نیز شده‌است.

به گفتۀ او، در این سال امارت اسلامی توانسته ۱۸۹ قرارداد معدن را با شرکت‌ها امضا بکند، قرار‌داد کنترول میدان‌های هوایی کشور با امارات متحده عربی و همچنان آغاز کار بالای کانال قوش‌تیپه به باور او از موضوعات مهم دیگر در بخش اقتصادی بوده‌است.

تعلیم، تحصیل و اجتماع

یکی از موضوعات مهم دیگر در سال گذشته بسته‌شدن پوهنتون‌ها به‌روی دختران الی «امر ثانی» و همچنان منع کار زنان در مؤسسات غیردولتی بود. این دو تصمیم‌ امارت اسلامی واکنش‌های جدی داخلی و خارجی را به دنبال داشت.

شماری از شهروان در داخل و خارج از کشور به راهپیمایی‌ها دست زدند و کشورهای جهان نیز خواستار رفع این ممنوعیت‌‌ها بر زنان شدند.

ولی فروزان، آگاه روابط بین‌الملل می‌گوید، سال ۱۴۰۱ شمسی با خبر باز نشدن مکتب‌های دختران که امیدواری‌ها بر باز شدن آن بود آغاز شد و بعداً فرمان‌هایی که در قسمت محدودیت‌ها علیه زنان صادر شد، یک سال ناامیدکننده خصوصا برای زنان بود.

صالح صدر، کارشناس مسایل اسلامی با اشاره به ممنوعیت زنان و دختران از کار و تعلیم در افغانستان می‌گوید که نگاه شرعیت و دین اسلام در رابطه به تعلیم زنان و حضور آن‌ها در جامعه و کار مثبت است و در روایات زیادی که در باب فضیلت علم و طلب آن آمده، هیچ فرقی میان زن و مرد نشده‌است.

به گفتۀ او، شاید مصلحتی از سوی امارت اسلامی مبنی بر ایجاد فضای مناست برای کار و تعلیم زنان وجود داشت باشد اما به‌زودی باید برای این موضوع راه‌حلی پیدا شود و با آغاز سال ۱۴۰۲ دختران دیگر از کسب علم که بالاترین فضلیت است، محروم نشوند.

به تازه‌گی سازمان همکاری اسلامی که دومین سازمان بین‌الدولتی بعد از سازمان ملل متحد در جهان است گفته که هیأتی از علما را در هماهنگی با مجمع بین‌المللی فقه اسلامی برای گفتگو با مقامات امارت اسلامی در بارۀ آموزش و کار زنان به افغانستان اعزام می‌کند.

با این حال، رفع محدودیت‌ها بر کار و تعلیم زنان از خواست‌های مهم مردم افغانستان و جهان در سال ۱۴۰۱ بوده‌است؛ امارت اسلامی اما همواره گفته که در چهارچوب شرعیت اسلامی، متعد به تأمین حقوق زنان و دختران است.

وضعیت رسانه‌ها

ابوذر صارم سرپلی، کارشناس امور مطبوعاتی می‌گوید، در آغاز سال ۱۴۰۱ در بخش رسانه‌ها مشکلات وجود داشت، رسانه‌‌ها بسته ‌می‌شد، دستگیری‌های‌ خبرنگاران وجود داشت، دسترسی به اطلاعات محدود بود و مشکلات مالی هم رسانه‌‌ها را تهدید می‌کرد.

او اما افزود در نیمۀ دوم سال ۱۴۰۱ وضعیت تغییر کرد، برای اولین بار در افغانستان فدارسیون رسانه‌ها، نهاد‌های رسانه‌یی و خبرنگاران ایجاد و رسمی شد؛ کمیسیون رسیده‌گی به تخطی‌های رسانه‌‌یی، کمیسیون کاپی‌رایت و همچنان ریاستی زیر چتر وزارت اطلاعات و فرهنگ برای دسترسی به اطلاعات ایجاد گردید.

سرپلی گفت: «۲۱ رسانۀ تصویری، صوتی و‌ متنی همچنان ۱۱ رسانه‌های همگانی مثل نهادها تاسیس شد که در این میان یک نهاد از بانوان خبرنگار، مورد توجه همه نهادهای داخلی و خارجی قرار گرفت.»

او‌ همچنان افزود که در اواخر سال جاری برای اولین بار در تاریخ رسانه‌یی کشور آن هم در حضور مسئوولین امارت اسلامی به یک بانوی خبرنگار تندیس شجاعت داده شد.

آژانس خبری پژواک تلاش ورزید که در زمینه نظر امارت اسلامی را داشته باشد اما موفق نشد.

بازدیدها: 194