«اوتیسم» در کودکان، علایم و راه‌‌های تشخیص و درمان آن

کابل (پژواک، ۳ سرطان ۱۴۰۴): داکتران می‌گویند، عدم آگاهی برخی خانواده‌ها در کشور دربارۀ «اوتیسم»، سبب می‌شود که این اختلال در شماری از کودکان دیر تشخیص داده شود. آنان تاکید می‌کنند، در صورت مشاهدۀ علایمی مانند اختلال در تکلم، دشواری در برقراری ارتباط و عدم تماس چشمی، کودک باید هرچه‌زودتر نزد داکتر برده شود.

اوتیسم چیست؟

داکتر سید شبیراحمد سیدی، متخصص اعصاب در «انستیتیوت طبی فرانسه برای مادران و اطفال» به آژانس خبری پژواک گفت، اوتیسم یک اختلال رشد عصبی‌ است که شیوه‌ٔ ارتباط، تعامل اجتماعی، رفتار و یادگیری کودک را متأثر می‌سازد و این اختلال معمولاً پیش از سه‌سالگی بروز می‌کند و تا پایان عمر همراه فرد باقی می‌ماند.

او تأکید می‌کند: «اوتیسم بیماری نیست؛ کودکی که با اوتیسم زنده‌گی می‌کند، بیمار شمرده نمی‌شود. بلکه مغز او جهان را به‌گونه‌ای متفاوت تجربه می‌کند.»

عوامل: ژنتیک، تغذیه، یا هنوز نامعلوم؟

هرچند علت دقیق اوتیسم هنوز روشن نیست، اما به‌گفتۀ داکتر سیدی، عوامل ژنتیکی از مهم‌ترین دلایل این اختلال به شمار می‌رود؛ انتقال ژن از والدین، کمبود ویتامین‌هایی چون زینک و دی در دوران بارداری و حتی تغذیۀ ناکافی با شیر مادر، از عوامل احتمالی این مشکل دانسته شده‌است.

موصوف تأکید دارد که این عوامل تنها در حد فرضیه‌ است و تاکنون به‌گونهٔ علمی به‌گونۀ کامل تأیید نشده‌است.

همچنان، داکتر محمدامان خان ابدالی، متخصص امراض عقلی و عصبی در «امیری کمپلکس» گفت، اوتیسم که اختلالات دماغی است، اما تاهنوز مشخص نشده که عوامل جنتیکی و یا عوامل خارجی باعث ایجاد این مشکل می‌گردد.

به گفتهٔ او، اوتیسم قابل تداوی و بهبود است، اما به وقت و زمان زیاد نیاز دارد.

نشانه‌هایی که باید جدی گرفته شود

به گفتهٔ داکتر سیدی، علایم اوتیسم معمولاً در سنین یک تا سه سالگی در کودکان ظاهر می‌شود، اما در برخی موارد، بروز علایم دیرتر صورت می‌گیرد که به همین دلیل بسیاری از خانواده‌ها نیز با تأخیر فرزندان‌شان را نزد داکتر می‌برند.

وی گفت که اختلال در تکلم، دشواری در برقراری ارتباط با دیگران و نبود تماس چشمی، از نشانه‌های رایج این اختلال به‌شمار می‌رود.

به گفتۀ موصوف، این‌گونه اطفال نمی‌توانند کارهای روزمره توسط خودی‌شان انجام دهند؛ به‌گونۀ مثال، اگر نان بخواهند، نمی‌گویند که گرسنه‌اند، بلکه دست مادرشان را می‌گیرند و می‌برند نزدیک  نان و به اشاره می‌فهمانند که از آن می‌خواهد.

وی همچنین افزود: «این کودکان معمولاً به بازی‌های خاصی علاقه دارند؛ مثلاً اگر در خانه ده موترک یا عروسک وجود داشته باشد، فقط با یکی از آن‌ بازی می‌کنند و نسبت به بقیه بی‌تفاوت‌اند.»

اختلالات اوتیسم

داکتر سیدی می‌گوید که اختلالات اوتیسم در کودکان در سه نوع مختلف بروز می‌کند: نوع شدید که کودک در برقراری ارتباط، خواب، پوشیدن لباس و رفع حاجت نیاز به کمک کامل می‌داشته باشد، نوع متوسط که کودک تا حدودی مستقل است و نوع خفیف که کودک می‌تواند فعالیت‌های روزمره را به تنهایی انجام دهد.

وی تأکید می‌کند که این کودکان بیمار نیستند، بلکه فقط متفاوت‌اند و ممکن است در زمینه‌هایی مانند ریاضی یا نقاشی توانایی‌ بالاتری داشته باشند.

درمان اوتیسم

داکتر سیدی در پاسخ به این پرسش که آیا اوتیسم قابل تداوی است؟ گفت که تداوی مستقیم برای اوتیسم وجود ندارد، اما گفتاردرمانی و رفتاردرمانی می‌تواند به بهبود وضعیت کودکان مبتلا به این اختلال کمک کند؛ در این مسیر، آگاهی والدین و رفتار صحیح خانواده و جامعه نقش مهمی دارد.

وی افزود: «این‌گونه اطفال متفاوت‌تر از دیگر اطفال می‌باشند،‌ آنانی‌که در حالت وخیم قرار دارند، تلاش می‌کنیم که وضعیت شان را بهتر بسازیم.»

داکتر سیدی گفت: «ما اطفالی را  داشتیم که اوتیسم داشتند و حالی داکتر هستند، رسام هستند، تاجر هستند و این نشان‌دهنده این است که این‌ها بهتر می‌شوند، خوبتر می‌شوند و می‌توانند تشکیل خانواده بدهند، اما نیاز دارد که اطرافیانش به وی کمک‌کننده باشند.»

توصیه داکتران

داکتر سیدی توصیه می‌کند، اگر کودکی تا سه‌سالگی نتواند صحبت کند، تماس چشمی نداشته باشد و علاقه‌ای به بازی با دیگران نشان ندهد، باید هرچه زودتر نزد داکتر مراجعه شود.

وی افزود، کودکان افغان در خارج از کشور به دلیل دوری از جامعه، بیشتر دچار این اختلال می‌شوند، اما تعامل بیشتر با دیگر کودکان (مثلاً هنگام بازگشت به افغانستان) به بهبود سریع‌تر آن‌ها کمک می‌کند.

 او می‌گوید که در افغانستان هنوز آگاهی کافی دربارۀ اوتیسم وجود ندارد و بسیاری از کودکان دیر تشخیص داده می‌شوند.

او گفت که در افغانستان، بسیاری از اختلالات عصبی در کودکان تاکنون تشخیص داده نشده‌ و شماری از کودکان مبتلا به این اختلالات نیز به‌موقع به داکتر مراجعه نکرده‌اند تا درمان مناسب دریافت کنند.

به گفتهٔ او، در این شفاخانه روزانه از میان حدود ۱۰۰ بیمار، دو کودک مشکوک به اوتیسم شناسایی می‌شوند.

همچنان، داکتر محمدامان خان ابدالی توصیه کرد: «طفلی تا ۶ ماه اول تولد در صورتی که تماس چشمی با والدین‌اش نداشته باشد، خنده و گریه نورمال نداشته باشد و در سن سه سالگی برعلاوه علایم دیگر علایم قهر و پرخاشگری داشته باشد، باید به داکتر مراجعه شود.»

وی در ادامه افزود، پس از انجام  معاینات وقتی مشخص شود که کودک به اوتیسم مصاب است باید تحت تداوی قرار گیرد.

موصوف از والدین خواست تا با کودکان مبتلا به اوتیسم شان رفتار مهربانانه داشته باشد و از حوصله کار گیرند.

مادر یک کودک

فهمیه استانکزی که از میان سه فرزندش یکی آنان دچار اوتیسم است می‌گوید: «من زمانی متوجه شدم که کودکم دچار اوتیسم است که در کشور جاپان مسافر بودیم.»

وی افزود: «پسرم در آن‌زمان دو ساله بود، متوجه حرکاتش شدم که دور خودش می‌پیچید، به نوک پنجه می‌رفت یا مثلاً وقتی‌که صدایش می‌کدیم، اصلاً متوجه نمی‌شد، می‌فامیدم که نظر به مقالاتی که راجع به اطفال‌ مبتلا به اوتیسم خوانده بودم، می‌فامیدم که طفل اوتیسم داره، ولی متاسفانه در کشور جاپان موقتی بودیم؛ زمانی‌که ما بازگشت کردیم در افغانستان، هیچ مرکزی برای اطفال مبتلا به اوتیسم ما نیافتیم.»

اما به گفتهٔ او، در حال حاضر کودک‌اش در یکی از مراکز گفتاردرمانی در شهر کابل تداوی قرار دارد.