مشکلات کم‌آبی در دایکندی؛ بیش از نیمی از جمعیت این ولایت به آب آشامیدنی صحی دسترسی ندارند

نیلی (پژواک،۲۰ حوت ۱۴۰۳): باشنده‌گان دایکندی از کمبود شدید آب آشامیدنی صحی در مناطق مختلف این ولایت ابراز نگرانی کرده می‌گویند که این مشکل، زنده‌گی آن‌ها را با دشواری‌ها روبه‌رو کرده و برخی خانواده‌ها حتی به دلیل نبود آب کافی، مجبور به ترک خانه‌های‌شان شده‌اند.

کمبود آب به دلیل خشکسالی‌های مداوم، کاهش منابع آب زیرزمینی، عدم ذخیره‌سازی آب، افزایش جمعیت و مصرف آب وآلوده‌گی منابع آبی یکی از چالش‌های جدی در بسیاری از ولایت‌های افغانستان است که تأثیرات گسترده‌یی بر زراعت، مالداری، سلامت عمومی و مهاجرت مردم دارد و دایکندی یکی از ولایاتی است که بیشتر با کمبود آب مواجه‌است.

دایکندی نُه ولسوالی دارد و یکی از ولایات مرکزی و کوهستانی افغانستان است که براساس معلومات ادارۀ ملی احصائیه و معلومات کشور، نفوس این ولایت در سال ‌روان (۱۴۰۳) ۵۵۳۳۷۲ نفر برآورد شده‌است.

مشکلات مردم دایکندی در تأمین آب آشامیدنی

فرید، باشندۀ نیلی مرکز دایکندی که برای تأمین آب آشامیدنی روزانه فاصلۀ زیادی را می‌پیماید از مشکلات در تامین آب آشامیدنی مورد ضرورت خانواده‌اش سخن می‌گوید.

موصوف گفت: «قبلاً در منطقۀ شهرک در یک خانۀ کرایی زندگی می‌کردیم، اما وقتی آب چاه تمام شد، صاحب‌ خانه هرقدر چاه را کند آب نداد، مجبور شدیم از آنجا کوچ کنیم و به منطقۀ دشت نیلی برویم، حالا هم که این‌جا آمده‌ایم، بازهم چاه خشک شده و روزانه با یک بشکه از خانه بیرون می‌شوم، گاهی از نزدیکی خانه آب گیرم میاید و گاهی هم فاصلۀ زیادی را طی می‌نمایم تا آب نوشیدنی مورد ضرورت را تهیه کنم.»

او در ادامه گفت، برخی اوقات مجبور است آب را از همسایه بخرد و گاهی نیز از مسافت‌های دور، از یک کاریز یا تانکرهای آب‌فروشی، آب مورد نیاز خود را تأمین کند. فرید می‌افزاید که بسیاری از مردم منطقه با مشکل مشابهی روبه‌رو بوده و برخی‌ها خانه‌های‌شان را ترک کرده‌اند.

عارف، باشندۀ منطقۀ «زردارگی» ولسوالی میرامور دایکندی نیز می‌گوید که زنده‌گی مردم به آب وابسته‌است، منابع آبی صحی که قبلاً در منطقه وجود داشت، اکنون خشک شده و مردم از روی ناچاری یا خانه‌های شان را ترک نموده و یا هم از آب غیرصحی استفاده می‌نمایند.

موصوف گفت: «چشمه‌ها و کاریزهایی که قبلاً آب فراوان و پاک داشت، حالا خشک شده‌، فعلاً مردم از یک جوی عمومی آب استفاده می‌کنند، اما این آب صحی نیست؛ چون مردم مناطق بالاتر، لباس و ظروف‌شان را در آن می‌شویند و ما هم از ناچاری، همان آب را برای آشامیدن و زراعت استفاده می‌کنیم.»

او می‌گوید که در فصل زمستان چشمۀ نزدیک خانه‌اش کم‌وبیش آب برای نوشیدن دارد، اما در تابستان و خزان، یافتن آب صحی به یک چالش جدی تبدیل می‌شود.

موصوف علاوه کرد که مؤسسات و یا ناظران صحی هرازگاهی برای آنان از پیامد نوشیدن این آب هشدار داده‌است؛ اما آنان بخاطر ضعف اقتصادی توانایی حفر چاه و خریدن آب را ندارد.

این باشندۀ ولسوالی شهرستان گفت که فرزندش تکلیف گرده دارد و داکتران دلیلش را استفاده از آب نامناسب عنوان کرده‌است.

عارف بیان داشت که طی چند سال به دلیل نبود آب مناسب، چندین خانواده از این ولسوالی بخصوص محلی که وی در آن زنده‌گی می‌کند، به ایران و پاکستان مهاجر شده‌اند.

ناصر، باشندۀ منطقۀ «سراشتو» ولسوالی میرامور دایکندی می‌گوید، خشک‌آبی از جمله نبود آب آشامیدنی او را مجبور کرده تا خانه‌‌ و زمین‌اش را ترک نماید.

وی افزود: «قبلا کشت و کار داشتیم، مال و گاو داشتیم، خشک آبی زیاد شد، کمتر کشت کردیم هم نشد، یک کاریز داشتیم، بیخی خشک شد و در غم آب خوردن ماندیم، بچه‌ها را گفتیم، دیگه چاره نیست کوچ کنیم؛ چون نه آب کافی برای کشت و نه آب صحی برای خوردن داشتیم از جاهای بسیار دور با مرکب آب می‌آوردیم.»

وی علاوه کرد که این شرایط سخت سبب شد که اکنون در ساحۀ «اسرو» در نزدیک دریای هلمند ولسوالی میرامور دهقانی زمین یک شخص را بگیرد و به سختی تامین معیشت کند  و در منطقۀ آنان تمام مردم از این خشک‌آبی متضرر شده و کسانی که مانند او منبع درآمد بیرونی نداشته، از جایش بیجا شده‌اند.

ناصر گفت، برخی مردم آن ساحه که توانایی اقتصادی داشت، چاه حفر کرده و به آب آشامیدنی دسترسی دارندف اما به گفتۀ او، شماری هم همچنان جدی‌ترین مشکل‌شان آب آشامیدنی است.

با این حال، حجت موسوی یکی دیگر از باشنده‌گان شهر نیلی گفت، کسانی که در این شهر زنده‌گی می‌کنند، اکثریت شان به آب آشامیدنی دسترسی ندارد، آب را از جاهایی که تأمین می‌کنند، صحی نیست.

وی علاوه کرد، شمار زیادی از مردم به آب آشامیدنی صحی دسترسی ندارند که این یک معضل بسیار بزرگ است.

موصوف علاوه کرد:«چاه‌های زیادی خشک شده‌ و مردم ناچارند آب را از تانکرهای آب‌فروشی خریداری کنند، اما این تانکرها نیز آب صحی عرضه نمی‌کنند، بارها دیده شده که از داخل آن‌ اشیای آلوده و ناپاک بیرون شده‌است.»

موسوی تاکید کرد که استفاده از آب غیر صحی سبب بروز بیماری‌های گوناگون و خطرناک می‌شود.

باشنده‌گان دایکندی از حکومت می‌خواهند که در قسمت حفر چاه‌های آب آشامیدنی آنان را حمایت نمایند؛ چون به گفتۀ آنان، خودشان از لحاظ اقتصادی توان این کار را ندارند.

آلوده‌گی آب و افزایش بیماری‌ها

کارشناسان صحی می‌گویند که کمبود آب آشامیدنی صحی در دایکندی و سایر مناطق خشک افغانستان، مردم را مجبور به استفاده از آب‌های غیرصحی و آلوده کرده و این وضعیت نه‌تنها زنده‌گی روزمره را دشوار کرده، بلکه سلامت عمومی را نیز به‌شدت تهدید می‌کند.

رضا امیری، یکی از داکتران شهر نیلی می‌گوید که مصرف آب‌های غیرصحی، مردم را به بیماری‌هایی مانند سنگ کلیه، سنگ مثانه، اسهالات شدید و بیماری‌های گوارشی مبتلا می‌کند.

او افزود: «آب‌های آلوده باعث به‌وجودآمدن میکروب‌ها می‌شود که این میکروب‌ها باعث انتقال امراض می‌شود و اسهال و استفراغ بسیار شدید دارد و متأسفانه در شفاخانه‌ها هم اکثر افرادی که بستری هستند، به دلیل استفاده از این آب‌های دچار بیماری شده‌اند.»

وی علاوه کرد، خشکسالی‌ها علاوه بر کشت و زراعت، ضربۀ بسیار بزرگی را بر صحت مردم نیز وارد کرده؛ زیرا به گفتۀ او، به این دلیل در حال حاضر متاسفانه اکثر از مردم از آب آشامیدنی غیر صحی استفاده می‌کنند.

نامبرده از مردم می‌خواهد، در صورتی که به آب آَشامیدنی صحی دسترسی ندارد، آب را خوب جوشانده و بعد استفاده نمایند.

مسؤولین محلی: ۵۲ درصد مردم در دایکندی به آب آشامیدنی صحی دسترسی ندارند

سیدنور موسوی، آمر برنامه‌های ریاست احیا و انکشاف دهات ولایت دایکندی گفت، براساس آماری که فعلا در«دیتابیس» وزارت احیا و انکشاف دهات ثبت است، ۵۸ درصد مردم به آب آشامیدنی صحی دسترسی دارند، اما این آمار تغییر کرده و براساس آمارهای ریاست احیا و انکشاف دهات ولایت دایکندی این آمار ۱۰ درصد کاهش یافته‌است.

موصوف علاوه کرد:«چون به دلیل خشک‌سالی اکثر چاه‌های سربسته و چشمه‌های پوشیده خشک شده و منابع آبی کاهش یافته‌است و براین اساس فعلا گفته می‌توانیم که ۴۸ درصد مردم دایکندی به آب آشامیدنی صحی دسترسی دارند و ۵۲ درصد دیگر به آب آشامیدنی صحی دسترسی ندارد.»

وی علاوه کرد، به دلیل خشک‌سالی‌ها مردم دایکندی بیشتر از همه جای متضرر شده‌اند و براساس یافته های آنان شماری از خانواده‌ها که ارقام دقیق آن در دسترس نیست، حتی به دلیل نبود آب آشامیدنی از خانه‌های شان بیجا شده‌اند.

او تاکید کرد، در برخی مناطق که مردم قبلا به آب آشامیدنی صحی دسترسی داشتند، اکنون به سختی آب آشامیدنی نیمه صحی و یا غیرصحی را تامین می‌کنند.

موسوی تصریح کرد:«آب صحی به آبی گفته می‌توانیم که از چاه‌های سربسته و چشمه‌های سرپوشیده تأمین می‌شود و مردم به راحتی به آن دسترسی داشته باشند.»

وی با بیان اینکه نیلی و ولسوالی میرامور بیشتر از سایر ولسوالی‌ها از نبود آب آشامیدنی متضرر است گفت: «در شهرنیلی دسترسی مردم به آب آشامیدنی صحی به شدت دشوار است و اکثر چاه‌ها خشک شده‌است و طی ۱۰ سال اخیر سطح آب حداقل ۱۰ تا ۱۵ متر پایین رفته و مردم عملا آب را از تانکرها خریداری می کنند.»

تلاش‌ها برای بهبود وضعیت آبرسانی

آمر برنامه‌های ریاست احیا و انکشاف دهات ولایت دایکندی می‌گوید که برای مقابله با مشکل کمبود آب آشامیدنی صحی، این ریاست طی یک سال گذشته ۵۴ پروژه را در بخش آبرسانی تطبیق کرده‌است و این پروژه‌ها در بخش اعمار شبکه‌های آبرسانی، چکدیم‌ها، ذخایر آب، واترشید، ترمیم شبکه‌های آبرسانی تطبیق شده‌است که از مجموع این پروژه‌ها ۳۰ تا۸۰ هزار تن مستفید شده‌اند.

شماری از داکتران در شهر نیلی از عواقب ناگوار استفاده از آب آشامیدنی آلوده هشدار می‌دهند و تاکید می‌کنند که باید منابع آب آشامیدنی مردم صد درصد صحی باشد.

کارشناسان: مدیریت منابع آب ضروری است

قربان علی‌یار، استاد پوهنځی زراعت پوهنتون بامیان می‌گوید:«تغییرات اقلیمی یک پدیدۀ جهانی است که منجر به خشکسالی می‌شود، اگرچه این موضوغ به‌طور مستقیم به عملکرد ما وابسته نیست، اما کشورهایی مانند افغانستان از آن شدیداً آسیب‌پذیر هستند و تغییرات اقلیمی باعث برهم خوردن تعادل طبیعی شده و در نتیجه، منابع آبی کاهش یافته و مشکلات معیشتی مردم افزایش می‌یابد.»

به‌گفتۀ او، گزارشات و تحقیقات انجام‌شده بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۰ در مناطق مرکزی افغانستان نشان می‌دهد که میزان بارنده‌گی و برف به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته‌است و این مناطق بیش از سایر نقاط کشور از خشکسالی متأثر شده‌است. کمبود آب نه‌تنها زندگی مردم را دشوار کرده، بلکه باعث کاهش درآمد و افزایش مهاجرت‌های اجباری شده‌است.

موصوف بر مدیریت منابع آب زیرزمینی، ذخیره‌سازی آب باران و برف، ساخت بندها و ذخایر آبی، توسعۀ زراعت مقاوم به خشکسالی و در سطح کلان کاهش گازهای گل‌خانه‌یی و همکاری حکومت‌ها و نهادهای بین‌المللی را از راه حل‌ها برای رفع چالش کم‌آبی عنوان می‌کند.

این نگرانی‌ها در حالی مطرح می‌شود که مسؤولین ادارۀ ملی حفاظت از محیط ‌زیست کشور در آغاز سال جاری گفته بودند که به دلیل تغییرات اقلیمی ۲۱ میلیون نفر در افغانستان با کمبود آب آشامیدنی روبه‌رو اند.