صنعت سنتی کلاه‌ قره‌قل در کشور در معرض نابودی قرار دارد

کابل (پژواک، ۱۴ ثور ۱۴۰۴): صنعت کلاه قره‌قل‌ به عنوان یک نماد برجسته از فرهنگ افغانی شناخته می‌شود، اما اکنون استفاده از کلاه‌های قره‌قل نسبت به گذشته کاهش یافته‌است، بسیاری از افراد این صنعت را رها کرده‌اند و آنانی که هنوز در این زمینه فعالیت دارند، امیدوارند مورد حمایت قرار گیرند.

در قلب شهر کابل، در نزدیکی مسجد شاه‌دوشمشیره و در کنار دریای کابل، روزگاری پوست‌های قره‌قل از دور آویخته دیده می‌شد. در این منطقه، دکان‌های زیادی فعال بود که از قره‌قل کلاه، واسکت و لباس‌های متنوع می‌دوختند؛ پوشاکی که بخش ویژه‌ای از فرهنگ افغانی به‌شمار می‌رفت. اینجا به مرکز تجارت قره‌قل شهرت داشت. در زمان حاکمیت محمدظاهرشاه، در همین‌جا نمایشگاه ویژه‌ای برای این صنعت برگزار می‌شد. اما امروز چهرهٔ آن تغییر کرده‌است و شمار دکان‌های خیاطی قره‌قل در این محل به دو باب کاهش یافته‌است.

یکی از این دکان‌های قره‌قل‌دوزی از احمد احمدی ۶۲ ساله است. وی این کسب‌وکار را از اجدادش به ارث برده، اما اکنون از کاروبار خود نگران است، می‌گوید که به دلیل تهاجم فرهنگی، بازار تحت تاثیر اجناس خارجی قرار گرفته و به این صنعت فرهنگی افغانی توجه نمی‌شود.

او گفت: «قره‌قل یک پوشاک بسیار قدیمی است و حتی پادشاهان نیز از آن استفاده می‌کردند، اما اکنون این صنعت در خطر از بین رفتن قرار دارد، در تمام کابل تنها همین دو دکان باقی مانده‌است و اگر ما هم این کار را رها کنیم، این صنعت کاملاً از بین خواهد رفت.»

در شهر بیشتر پیاده راه رافتم تا شاید کسی را بیابم که کلاه قره‌قل بر سر داشته باشد. پس از مدتی فردی را که کلاه قره‌قل بر سر داست یافتم، اما او نخواست صحبت کند.

قدرت‌الله‌ ۶۴ ساله و باشندۀ منطقۀ کلوله‌پشتۀ شهر کابل که از سال‌های زیادی به این‌سو کلاه قره‌قل بر سر می‌کند، صحبت دربارۀ قره‌قل او را به یاد دوران گذشته انداخت. او گفت، کلاه قره‌قل در گذشته در مراسم شادی استفاده می‌شد، کسی که قره‌قل نمی‌داشت، ازدواج هم نمی‌کرد.

او افزود: «در گذشته قره‌قل بیشتر کسانی بر سر می‌کردند که از وضعیت اقتصادی خوبی برخوردار می‌بودند، مردم فقیر نمی‌توانستند که این کلاه را بر سر کنند، کارمندان حکومت و حاکمان وقت این کلاه را زیاد استفاده می‌کردند، اکنون که مردم نادار توان خریدش را دارند، ولی باز هم زیاد استفاده نمی‌شود و این صنعت روز به‌روز به سوی رکود در حال حرکت است.»

صنعت قره‌قل از گذشته‌ها نه تنها بخشی از بازار داخلی بود، بلکه به دلیل صادرات به کشورهای دیگر، ارزش جهانی نیز داشت، اما اکنون به دلیل نبود بازار و بی‌توجهی حکومت، این صنعت در معرض نابودی قرار دارد.

عبدالنصیر رشتیا، آگاه امور اقتصادی می‌گوید، اگر حکومت برای این صنعت در نمایشگاه‌ها جایگاه ویژه‌ای در نظر گیرد، امکانات مالی فراهم سازد و راهی برای رسیدن به بازارهای خارجی مساعد گردد، قره‌قل بار دیگر به یک نماد دایمی و افتخار اقتصادی و فرهنگی افغانستان مبدل خواهد شد.

او افزود: «متأسفانه که در سال‌های گذشته این صنعت به دلیل بی‌توجهی حکومت در معرض از بین رفتن  قرار گرفت، اما اکنون لازم است تا حکومت برای رشد این صنعت نمایشگاه‌های بین‌المللی برگزار کند و در زمینۀ مالی از آن حمایت و سرمایه‌گذاری‌های جدید صورت گیرد تا این صنعت به پای خود بایستد که با این کار بخش مالداری هم تقویت شده و جلو سقوط این صنعت گرفته خواهد شد.»

هرچند این صنعت سنتی قره‌قل آخرین نفس‌های خود را می‌کشد، اما برخی از قره‌قل‌دوزان می‌گویند، تلاش می‌کنند که این هنر را زنده نگه‌دارند، اما به گفتۀ آنان، به تنهایی نمی‌توانند این کار را انجام دهند.

تلاش کردیم تا در مورد وضعیت صنعت قره‌قل در کشور نظر مسؤولین وزارت صنعت و تجارت را نیز با خود داشته باشیم، اما تا زمان نشر گزارش پاسخی را دریافت نکردیم.