رسانه در نقش آموزگار؛ یک ابتکار آموزشی در افغانستان

کابل (پژواک،۳۰ ثور ۱۴۰۴): برخی شاگردان، معلمین و کارشناسان از برنامه‌های تعلیمی که از سوی برخی رسانه‌ها در کشور نشر می‌شود، استقبال کرده و خواستار گسترش آن هستند؛ از سوی دیگر، وزارت اطلاعات و فرهنگ نیز بر افزایش این برنامه‌ها تاکید دارد.

قابل تذکر است که اخیرا برخی رسانه‌های دیداری، شنیداری و چینل‌های یوتیوب به برنامه‌های درسی پرداخته‌اند؛ این برنامه‌ها علاوه بر دختران بازمانده از مکاتب، از سوی تعداد زیادی از دانش‌آموزان دیگر نیز دنبال می‌شود.

روایات شاگردان از این برنامه‌های تعلیمی رسانه‌ای

محمدالیاس ۱۶ساله، شاگرد صنف دهم لیسهٔ خصوصی مشعل جاویدان در شهر کابل هر روز ساعت سه بعد از ظهر در خانه‌اش در برابر تلویزیون می‌نشیند؛ نه برای دیدن یک کارتون یا برنامۀ سرگرمی، بل برای شرکت در صنف درسی. او برای رسیدن به رویاهای بلندش تلاش می‌کند.

ساعت ده کم سه بعد از ظهر است، محمدالیاس کتابچهٔ ریاضی‌اش را روی میز می‌گذارد و ریموت تلویزیون را در دست می‌گیرد، از حالا باید آماده باشد، تنها ده دقیقهٔ دیگر تا آغاز برنامهٔ مورد علاقه‌اش باقی مانده؛ این برنامۀ «مکتب تمدن» است که هر روز از تلویزیون خصوصی «تمدن» پخش می‌شود.

وی می‌گوید: «من برنامه [مکتب تمدن] از تلویزیون تمدن می‌بینم، یک برنامۀ بسیار خوب است و هر روز همی برنامه را می‌بینم.»

او همچو برنامه‌ها را جهت بلند رفتن سطح دانش شاگردان مؤثر دانسته و از سایر هم‌سن و سال‌های خویش می‌خواهد، از این‌چنین برنامه‌ها که از طریق تلویزیون‌ها پخش و نشر می‌شود، استفاده کنند.

اما این تنها الیاس نیست که از برنامه‌های تعلیمی رسانه‌ها مستفید می‌شود،‌ بلکه هزاران دختر و پسر دیگر نیز وجود دارند که این ‌چنین برنامه‌ها را دنبال می‌کنند.

در همین حال، حدیثه صالحی یک تن از دانش‌آموزان دیگر می‌گوید: «در این برنامۀ تلویزیون تمدن درس‌های خوب را برای ما نشر می‌کند. مادرجانم تشویقم می‌کند که این برنامه را تعقیب کنم.»

وی که می‌گفت آروز دارد در آینده داکتر شود، از امارت اسلامی می‌خواهد که برای تمام دختران اجازۀ رفتن به مکتب را بدهد تا دختران افغان مانند دختران سایر ممالک با زیور علم و دانش آراسته شوند.

ادامۀ آموزش با وجود بسته بودن درب مکاتب؛ تلاش‌های لیدا برای یادگیری علم و دانش

لیدا رضایی، باشندۀ منطقهٔ دشت برچی شهر کابل، یکی دیگر از علاقه‌مندان برنامه‌های تعلیمی رسانه‌ها است. او می‌گوید که در زمان تحول سیاسی در ماه اسد سال ۱۴۰۰ در کشور متعلم صنف ششم لیسهٔ زینب کبرا بود.

وی افزود: «بعد از خانه‌نشینی با خود فکر کردم و دنبال یک راه گشتم، همان زمان بود که متوجۀ درس‌های آنلاین در تلویزیون‌ها شدم.»

موصوف می‌گوید، در اوایل که آموزش آنلاین را آغاز کرده بود، به دلیل پرچوی‌های برق و قطع انترنت با مشکلات مواجه می‌شد، اما اکنون که برنامهٔ «مکتب تمدن» تلویزیون تمدن را تعقیب می‌کند، مشکل‌اش حل شده؛ زیرا این برنامه در سه وقت نشر می‌شود.

همچنان روزیتا مومن‌زاده، یک تن دیگر از دنبال کننده‌گان این برنامه است. او از این‌که چنین برنامه‌ها از سوی برخی رسانه‌ها منتشر می‌گردد، خوشحال است و می‌گوید که باید این چنین برنامه‌ها افزایش داده شود.

وی که نیز می‌گفت، پس از متوقف شدن دروس بالاتر از صنف ششم برای دختران، به دروس آنلاین روی اورده‌است، افزود: «در اول هیچ تجربه نداشتم و می‌گفتم چی قسم باشه، خوب پیش بره یا نی،  نتیجه بگیرم یا نی؟ ولی چون هیچ راهی نداشتم جز این‌که درس‌های آنلاین ره پیش ببرم، پس من هم آن را شروع کردم.»

روزیتا می‌گوید، از دروس آنلاین نتیجۀ خوب بدست آورده‌‌است.

وی در خاتمه گفت: «پیام مه به متعلمین هم از بچه‌ها و هم دخترا همی است که از برنامه‌های تعلیمی رسانه‌ها استفاده کنند و همیشه درس خوده بخوانند و ادامه بتن و هم‌چنان از دولت می‌خواهم که مکتب‌های ما دختران باز بکنند تا ما بتوانیم درس بخوانیم.»

تمام مصاحبه شونده‌ها از برنامه‌های تعلیمی که از سوی رسانه‌ها نشر می‌گردد، استقبال کرده و خواستار افزایش و گسترش آن اند.

دیدگاه آگاهان امور تعلیمی

عبدالله کاکر نثاری، یک تن از آگاهان امور تعلیمی می‌گوید، آموزش و یادگیری از هر طریقی که باشد، بسیار با اهمیت است و نشر برنامه‌های تعلیمی و آموزشی از طریق رسانه‌های دیداری و شنیداری بسیار مفید است.

وی می‌گوید: «آموزش و پرورش آنلاین بعد از شیوع مرض فراگیر کرونا در جهان اهمیت خود را ثابت ساخت، ما در قرن ۲۱ زنده‌گی می‌کنیم و ناگزیر استیم که خود را با شرایط آماده عیار بسازیم و از مزایای تکنالوژی استفاده مؤثر کنیم.»

به گفتۀ وی، برنامه‌های آموزشی آنلاین و یا رسانه‌ای هم اقتصادی است و هم قابل دسترس می‌باشد و همچنان‌ محدودیت‌های زمانی و مکانی ندارد.

در همین حال، محبوب‌الله موحد، یکی دیگر از آگاهان امور تعلیمی، نشر و پخش برنامه‌های تعلیمی و آموزشی از طریق رسانه‌های صوتی و تصویری  را می‌ستاید؛ زیرا به گفتۀ او، در بلند رفتن سطح دانش شاگردان بسیار مؤثر است.

وی افزود: «در این اواخر تعدادی از رسانه‌ها چی صوتی و یا هم تصویری برنامه‌های متعددی را راه‌اندازی کرده‌اند و از او طرف در سوشیل میدیا مکاتب آنلاین راه‌اندازی شده‌است و تعدادی زیاد از مردم در آن‌جا کار می‌کنند و زحمت می‌کشن.»

وی در حالی که می‌گفت،‌ هیچ‌گاه تدریس آنلاین جای تدریس حضوری را گرفته نمی‌تواند، اما در این‌چنین شرایطی که دختران اجازۀ رفتن به مکاتب را ندارند، می‌تواند که مؤثر واقع شود.

او ضمن تاکید بر افزایش هم‌چو برنامه‌ها می‌گوید، اگر این برنامه‌ها درست مدیریت شود، دانش‌آموزان می‌توانند به‌گونهٔ درست به آموزش شان ادامه دهند.

یکی از برنامه‌های تعلیمی  

«مکتب تمدن» یکی از این برنامه‌های تعلیمی از تلویزیون خصوصی «تمدن» می‌باشد که طرفداران زیادی در بین متعلمین پسر و دختر دارد.

محمدرحمتی، مدیر مسؤول تلویزیون تمدن به آژانس خبری پژواک گفت که این تلویزیون حدود دوازده سال قبل یک برنامهٔ تعلیمی را آغاز کرد.

وی افزود: «ما یک برنامه به‌نام «هم‌صنفی» داشتیم، شاید ده یا دوازده سال پیش و این برنامه بینندهٔ زیادی هم داشت و در آن مضامین مکتب عمدتا مضامین ساینسی را تدریس می‌کردیم و بیننده‌های ما در ولایات هم زیاد بود در آن زمان.»

موصوف می‌گوید که با تجربه‌ای که از برنامۀ «هم‌صنفی» داشتند، در ماه حمل سال ۱۴۰۱ به دلیل ممنوعیت رفتن دختران بالاتر از صنوف ششم به مکتب،‌ برنامهٔ جدید آموزشی به‌نام «مکتب تمدن» را آغاز کردند.

وی اضافه کرد: «هدف این برنامۀ جدید آموزشی این بود، کسانی که به هر ترتیب از مکتب باز می‌مانند، حداقل به معلومات علمی خوب دسترسی داشته باشند، ما با یک روش تدریس خوب‌تر، میتود بهتر و کیفیت عالی، استادهای بسیار خوبی را انتخاب کردیم.»

وی توضیح داد که از طریق برنامهٔ «مکتب تمدن» که از صفحهٔ تلویزیون و یوتیوب چینل این تلویزیون نشر می‌گردد، مضامین مکتب از صنف هفتم الی دوازدهم توسط ۱۵ معلم تدریس می‌گردد؛ به گفتۀ او، در این برنامه برای مضامین ساینسی اولویت داده شده و هر مضمون حدود ۶ ماه تدریس می‌گردد.

به نقل از منبع این برنامه همه روزه از ۸ تا ۹ صبح،‌ ساعت ۳ تا ۴ عصر و از  ۱۰ تا ۱۱شب نشر می‌گردد.

از سوی دیگر، نرگس رحمتی یک‌ تن از استادان «مکتب تمدن» می‌گوید، از سه سال به این‌سو مضمون بیولوژی را تدریس می‌کند.

وی که قبلاً در مکاتب خصوصی تدریس نموده می‌گوید، تدریس از طریق آنلاین با حضوری تفاوت زیادی دارد و کمی دشوارتر نیز می‌باشد.

هم‌چنان حجت محمدی، یکتن دیگر از معلمین در این مکتب‌ گفت، ۱۴ سال می‌شود که در بخش اساسات در کورس‌های متفاوت تدریس نموده و اکنون در این برنامۀ تلویزیون تمدن مصروف تدریس است.

استاد محمدی تجربهٔ تدریس آنلاین را ستایش کرده گفت، در زمان شیوع کرونا نیز از این شیوه کار می‌گرفتند که یک شیوه موفق می‌باشد.

این در حالی است که تلویزون طلوع، رادیو آرمان، رادیو اراکوزیا، لمر، رادیو کلید و برخی دیگر رسانه‌ها چنین برنامه‌هایی را پخش و نشر می‌نمایند.

 دیدگاه وزارت اطلاعات و فرهنگ

خبیب غفران، سخنگوی این وزارت نیز نشر برنامه‌های تعلیمی از طریق رسانه‌ها مؤثر و نیاز مبرم خوانده، از رسانه‌ها خواست تا برای بلندبردن سطح دانش مردم، این چنین برنامه‌ها را افزایش و گسترش دهند.

‌وی همچنان گفت که در حال حاضر به تعداد ۱۰ رسانه که اکثریت آن را تلویزیون‌ها و رادیوها تشکیل می‌دهد، برنامه‌های آموزشی و تعلیمی دارند.

او علاوه کرد: «تلاش وزارت اطلاعات و فرهنگ در سال جاری و سال‌های آینده این‌ست که ما چگونه بتوانیم رسانه‌ها را تخصصی‌تر، علمی‌تر و آموزشی‌تر بسازیم … خصوصاً‌ برنامه‌های آموزشی، علمی و اجتماعی؛ این برنامه‌هایی هستند که روی روان، فهم و درک ملت خیلی تاثیر بالای می‌گذارد، پس لازم است رسانه‌هایی که این برنامه‌ها را پیش می‌برند، خیلی تخصصی، مسلکی و متعهد باشند تا از برنامه‌های آنان ملت به حد اعظم استفاده کنند.»