مقدمه
استقلال مهمترین واژه در قاموس ادبیات سیاسی ملت هاست و گزافه نخواهد بود اگر از آن به شاه بیت غزل سیاسی ملت ها تعبیر شود. این کلمه هفت حرفی، محتوای ژرف، ظرفیت ها و ظرافت های بسیار دارد و دست یازی به چنین واقعیتی محصول پیمایش خارستان های محنت و سالها یا قرنها مبارزه و ‌تلاش ملت ها و معماران آنهاست. اما درکشور عزیز ما این شاه واژه از ۱۹۱۹ وارد ادبیات سیاسی کشور شد و هنوز با وجود فراز و فرود های بسیار و ‌تحولات تلخ و شیرین، گرامی داشت می شود.

میراث اصلی امان الله خان حصول استقلال بود اما وی برنامه های بزرگتر از آن داشت. او می دانست که برای آوردن اصلاحات استقلال اصل است. همین علت آن بود که اولاً استقلال کشور را حاصل کرد و بعداً بالای برنامه های اصلاحی کار کرد. باید گفت که برنامه های امان الله خان آنقدر بزرگ و متحول کننده بود که حتی قشر سیاسی آن زمان نیز تحمل آن را نداشتند. برعلاوه از مدرنیزم و نوآوری، امان الله خان می خواست نظام افغانستان را از بالا تغییر دهد. او اصلاحات را می خواست از دربار آغاز کند و این کار را با کمال موفقیت انجام داد. امان الله خان با کمک حلقه روشنفکران توانست گامهای بلند خود را برای آوردن تغییر و تحول در کشور بردارد. او با اعتماد به نفس بالا توانست زمینه را برای ریفورم فراهم سازد. برنامه امان الله خان نه تنها جامعه افغانستان را متحول ساخت بلکه فکر قشر اشراف و سیاسیون کشور را نیز دگرگون کرده بود.

اینکه فصل امان الله خان ناتمام ماند، بزرگترین شکست تکامل جامعۀ افغانستان بود. لیکن همواره وقتی حرف از اصلاحات، مدرنیزم، ترقی و آزادی طلبی به میان می آید، زمامداران افغانستان از امان الله خان یاد می کنند. امروز بعد از سالهای زیاد محمد اشرف غنی رییس جمهور کشور که در غرب از شهرت کافی برخودار است و همچنان لقب دومین متفکر جهان را کسب کرده است؛ می خواهد فصل ناتمام امان الله خان را تکمیل نماید؛ که وی در این زمینه فعالیت های مثمری را نیز انجام داده است.

بادرک این نکته که رییس جمهور می خواهد فصل ناتمام امان الله خان را تمام کند این تحقیق در صدد آن است تا نقش استقلال کشور را بر عملکرد های حکومتداری رییس جمهور غنی در ابعاد مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار داده و مهمترین برنامه های دو زمامدار دیروز و امروز افغانستان را به بحث بگیریم.

1. پیش زمینه

واژه‌ی «استقلال» که بازتاب حاکمیت ملی در بعد روابط خارجی دولت‌ها است، «پس از جنگ جهانی دوم توسط جریان‌های فكری مبارزاتی بیش‌تر در برابر «استعمار» مطرح شد و غالب كشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریكای لاتین كه طعم تلخ سلطه‌ی استعماری را چشیده بودند، خواستار رهایی از یوغ قدرت‌های خارجی شدند.» آنچه از استقلال در این دوره برداشت می‌شد حق تعیین سرنوشت مردم و توده‌ها در داخل واحد ملی بود. ملت‌هایی‌که در قاره‌های مختلف جهان تحت یوغ استعمار به سر می‌بردند، برای اعاده‌ی حاکمیت ملی، آزادی تصمیم‌گیری و تعیین سرنوشت به دور از مداخله بیگانگان دست به مبارزه زدند. همه جریان ‌های استقلال‌طلب در این دوره به حق مردم در تعیین سرنوشت، آزادی از یوغ استعمار، تشکیل دولت‌های ملی، خودکفایی اقتصادی، رهایی از بهره‌کشی و استثمار تأکید داشتند. در این مبارازت ملی و ضد استعماری، آزادی، دموکراسی و حق حاکمیت مردم به صورت چشم‌گیری با استقلال گره ‌خورده بود و مبارزان ملی طوری افاده می‌کردند که آزادی، حاکمیت ملی، دموکراسی، حق تعیین سرنوشت و خودکفایی اقتصادی همه در صورتی میسر و ممکن‌اند که ملت‌های تحت یوغ استعمار به استقلال دست یابند. (1).

2. تعریف استقلال

استقلال را بدون برداشت و آگاهی از معنی و مفهوم حاکمیت ملی نمی‌توان به صورت درست آن درک کرد، بنابراین ناگزیریم قبل از ارایه تعریف‌هایی برای استقلال، حاکمیت ملی را تعریف نماییم، چون ” استقلال یا حاکمیت ملت و حاکمیت ملی دو روی یک سکه هستند، به این مفهوم که یکی بدون دیگری امکان تحقق ندارد.» (1 همان).

3. مفهوم استقلال

از نظر واژه شناسی؛ کلمه استقلال از باب استفعال و با واژه های چون قلیل، قلت و تقلیل مرتبط است و در معنی، کم کردن و به حداقل رساندن می باشد. ملت استقلال طلب می خواهد وابستگی ها را تحلیل بدهد و اتکای به دیگران را به حداقل برساند (2 ) مفهوم استقلال در روابط خارجی یک دولت با دولت دیگر به کار می رود که یک دولت می تواند در سیاست خارجی از منافع، اهداف و امنیت ملی خود دفاع نماید ( 3 )  استقلال عبارت است از”داشتن قدرت تصمیم گیری و سیاستگذاری همراه با اعمال این تصمیم ها و سیاست ها در حیطه حاکمیت.”  (4 )

اگر به تعاریف فوق دقت گردد سه عنصر، قدرت تصمیم گیری، قدرت اعمال تصمیم گرفته شده و قلمرو حاکمیت، از ویژگی های یک دولت مستقل می باشد که خوشبختانه افغانستان در سال ۱۹۱۹ میلادی، این پرستیژ بین المللی را بدست آورده است. با درک این مهم جا دارد تا روی استقلال افغانستان مکث کوتاه داشته باشیم.

4. استقلال و فعالیت های حکومت کنونی

شاه امان‌الله، پس از آنکه پدرش امیر حبیب‌الله در شکارگاهی در لغمان ترور شد، در (۳۰ دلو ۱۲۹۷)، در کابل سلطنت خود را اعلام کرد. او دوازده روز بعد در نامه‌ای به لرد چلمسفورد فرماندار کل هند، مرگ پدر و سلطنت خود را به اطلاع او رساند و ضمنا از “حکومت مستقل و آزاد افغانستان” سخن گفت. ولی فرماندار هند توجهی به اعلام استقلال او نکرد. پادشاه جدید در ۹ حوت در اعلامیه معروف خود نوشت که پس از این افغانستان در امور داخلی و خارجی خود استقلال کامل دارد. به دنبال آن او در سخنرانی آتشین خود در ۲۴ حمل، در میان جمعیت بزرگی با حضور سفیر هند بریتانیایی در محله مرادخانی، استقلال کشورش را اعلام کرد و گفت: “بعد از این مملکت من مانند سایر دولت‌ها و قدرت های جهان آزاد است.

اکنون یکصدو یک سال از استقلال افغانستان می گذرد؛ یکصد ویک سالی که افغانستان فراز و فرود های متعدد را در بخش های مختلف طی کرد. هیچ حکومتی درافغانستان پیرامون برنامه های محصل استقلال توجه نکرد و از آن برنامه ها الهام نگرفت اما زمانی که محمد اشرف غنی به عنوان رییس جمهور انتخاب شد با شعار (فصل نا تمام تاریخ را تمام می سازم) اقدام به عملی ساختن برنامه های ناتکمیل امان الله خان کرد.

محمد اشرف غنی در ۹۸ مین سالروز از بزرگداشت استقلال و استرداد افغانستان در مورد خودکفایی افغانستان و برنامه های اصلاحی شاه متجدد کشور چنین صحبت نمود:” آن کسی که خود قهرمان این داعیه بزرگ بود تاج و تخت خویش را بر سر این آرمان بزرگ فدا نمود. او بود که به جوانان این سرزمین باورمندی به‌ خود را تعلیم داد. او بود که به ‌زنان این کشور حق تعلیم و تحصیل را برگردانید. او بود که خواست تا قریه‌ های ما با شهر های ما وصل شود و شهر های ما با دنیای مدرن هم‌ طراز و همتا باشند. ما باید از کامیابی ها و ناکامی های تاریخ معاصر کشور درس گرفته و فرصت های ترقی و پیشرفت را فراهم سازیم. ۲۸ اسد یک روز پر افتخار برای مردم ما است، این روز به ما جواب می دهد که چرا یک بخش از تاریخ زرین و عظیم ما نیمه کاره باقی مانده است؟ ما صد سال پیش به استقلال رسیدیم، اما چرا به طور منظم و دوامدار به مقاصد استقلال که همانا ثبات، ترقی و آسایش ملت ما بوده است، نرسیدیم؟ چرا ما تا حالا به دیگران محتاج مانده ایم؟ مردم چرا ما مجبور باشند که به فقر و تنگ دستی زندگی کنند؟ ما به این ضرورت داریم که تاریخ خود را بار بار بخوانیم و از گذشته پند بگیریم. امروز ما در نقطه‌ سرنوشت ‌ساز قرار داریم. اکنون همان لحظه‌ است که باید اهمیت اش را درک کنیم. اکنون زمان تکمیل آن فصل نا تمام رسیده است. صد سال بعد از امروز باید ما غم آن را نخوریم که امروز را از دست داده ایم، صد سال بعد از امروز باید جشن بگیریم که امروز کامیاب شده بودیم. اکنون زمان آن است که حلقه های گمشده را پیدا کنیم. امروز روزی است که باید وحدت ملی خود را تمثیل کنیم. امروز روزی است که ارادۀ قاطع خود و مسوولیت تاریخی خود را در برابر پنج نسل آینده افغانستان ایفا کنیم. اکنون دقیقاً همان لحظه است، همان لحظۀ تاریخی و سرنوشت ساز. ما بیش از این منتظر نمی‌ مانیم، زیرا زمانی برای انتظار کشیدن نداریم. آرمان نیاکان ما و روح بلند آنان، بیتابانه به ‌ما چشم دوخته است.”(متن سخنرانی محمد اشرف غنی در ۹۸ مین سالروز استقلال) . محمد اشرف غنی برای تمام ساختن فصل ناتمام تاریخ اقدامات مهمی را روی دست گرفت که به عنوان نمونه می توان از بازسازی مجدد قصر دارالامان یاد کرد. فعالیت های حکومت به ویژه رییس جمهورغنی درقسمت عملی ساختن برنامه های اصلاحی، اقتصادی، سیاسی، حکومتداری و…  امان الله خان قابل تامل است زیرا او در شش سال گذشته با وجود تمام چالش های سیاسی و امنیتی توانست دستاورد های بزرگ را برای افغانستان رقم بزند. در این بحث بخش های مختلف برنامه های امان الله با فعالیت های حکومت و نقش و تاثیر دیدگاه های امان الله خان بالای رییس جمهور به شکل مقایسوی به بحث گرفته شده است.

1-4. اردو و استقلال ملی

اردو در دوران امان الله خان که آرمان آزادی خواهی اش را در وجود اردوی منظم متحقق ساخت، در ده سال دوران که تجدد گرایی‌اش برای بلند بردن سطح دانش مسلکی، تجهیزات و امتیازات اردو تلاش‌های زیادی کرد. وی در قدم نخست بر حقوق ماهوار منسوبان اردو افزود. شاه هم‌چنان تلاش ورزید تا اردوی کشور را به شیوه ترکیه و آلمان تجدید سازمان‌دهی کند. در این دور ۱۱ فروند طیاره جنگی و اکمالاتی از شوروی، آلمان و بریتانیا خریداری شد و ۶۵محصل غرض تحصیل در رشته پیلوتی به شوروی، فرانسه و ایتالیا اعزام شدند. شاه امان‌الله علی‌رغم چالش‌های اقتصادی و سیاسی، تلاش زیادی در خصوص تجهیز علمی و فنی اردو به خرج داد. هدف اصلی او، ایجاد اردوی مدرن ۸ لشکری برای حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور بود. (5 )  بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱م دنیا به ویژه ایالات متحده متوجه تروریزم بین‌المللی شد. ایالات متحده رد پای القاعده را در افغانستان یافت، جایی که در نبود نظام و اردو، به لانه‌ی تروریستان تبدیل شده بود. ایالات متحده با شکست گروه طالبان، در بازسازی افغانستان همکار افغان‌ها شد.

بعد از کنفرانس بُن اول، تلاش برای تشکیل اردویی که پاسخگوی نیازمندی‌های امنیتی و محافظ سرحدات کشور باشد، به رهبری حامد کرزی صورت گرفت. اردوی نوین افغانستان با تشکیل اولین کندکش، درگیر جنگ شد. پس از گذشت چندین سال از طلوع فصل سیاسی در کشور، افغانستان صاحب یک اردو فعال شد اما در دوران حکومت وحدت ملی تمرکز بیشتر بالای ساختن اردو مقتدر صورت گرفت که اردو فعلی کشور با مبارزه دوامدار، حالا از یک نیروی ضد شورش و ضد تروریزم به اردوی به معنای واقعی آن تبدیل شده است. این اردو از دست‌آوردهای نظام نوین به شمار می‌رود؛ اردویی که متکی بر قانون اساسی و اراده ملت پا به عرصه وجود گذاشته است. اردوی ملی افغانستان یا محافظان امنیت جهانی، امروز وظایف خطیر مبارزه با تروریزم جهانی و دفاع از استقلال کشور را مستقلانه انجام می‌دهند. این اردو از ابعادی چون سیاسی نبودن، با ‌انگیزه بودن و رزمی بودن از بی‌مانندترین اردوها در سطح منطقه به شمار می‌آید.

اردوی ملی با جان‌فشانی‌های بی‌شماردر طول ۱۸ سال گذشته از یکسو مردانه ‌وار از استقلال، تمامیت ارضی و نوامیس ملی دفاع کرد و از سویی هم فکرترور و تروریزم را در منطقه به دار تاریخ آویخت‌.
مراکز تعلیمی و تربیوی اردو با تلاش‌های پی‌هم‌شان در بلند بردن ظرفیت‌های محاربوی و تاکتیکی دست‌آوردهای قابل حساب داشتند. در سال‌های اخیر برای بلند بردن کمیت، تجهیز و مدرنیزه‌سازی اردو، کوشش‌های زیادی صورت گرفته است. قرار است تعداد کماندوها تا ۲۰۲۰م به دوچند برسد. هم‌چنان قرار است کمیت قوت‌های هوایی تا ۲۰۲۴م دوچند شود و تعداد طیارات آن به ۳۰۰ فروند طیاره جنگی و ترانسپورتی برسد.(5 همان) حکومت وحدت ملی به ویژه رییس جمهور در قسمت تغییر نسلی و جوان‌سازی رهبری اردو، تلاش های مثمری انجام داده که با نتایج مثبتی همراه بوده و این روند برای هرچه بهتر شدن قابلیت‌ها ادامه دارد. رهبری ارشد نظامی و سرقوماندان اعلای قوای مسلح با ادغام پولیس سرحدی در وزارت دفاع و تقویت هرچه بیش‌تر هم‌آهنگی میان قوت‌های ثلاثه امنیتی، سهم ارزنده خود را انجام داده است. قبل از حکومت وحدت ملی، مسئولیت‌های امنیتی بر عهده قوای مجهز و پیشرفته و (۱۴۰) هزار نفری ناتو بود که از حمایت‌های مدرن استخباراتی و پوشش هوایی کامل بهره می‌بردند. در ابتدای تشکیل حکومت وحدت ملی با وجود سَیطره فرهنگ وابستگی به نیروهای بین‌المللی در جامعه، نیروهای افغان مسئولیت‌های امنیتی را به گونه کامل عهده‌دار شدند و در حال حاضر بدون حمایت جنگی نیروهای بین‌المللی در نبرد با دشمن قرار دارند. از جمله نیروهای کماندو که به وسائل و تأسیسات پیشرفته تجهیز شدند و برای سرکوب دشمن موثرترین عملیات شبانه را اجرا می‌کنند. عواملى همچون فساد گسترده برجا مانده از گذشته در قراردادهای امنیتی، فعالیت‌های استخباراتی و تقویت بیرونی مخالفان مسلح، ظهور گروه تروریستی داعش و افزایش شهدا و معلولین، نتوانست مانع موفقیت‌ها و عملکرد نیروهای امنیتی گردد. با تجهیز بیشتر نیروها، مبارزه با فساد در قراردادها، رسیدگی و دلجویی از خانواده‌های شهدا، مجروحین و سربازان توسط شخص رئیس‌جمهور و ارائه تعریف واضح‌تر از دوست و دشمن، مورال نیروهای نظامی حفظ شد و برای اولین بار طیاره‌های قوای هوایی کشور، مواضع دشمن را بمباران کردند و موفقیت‌های خوبی به‌دست آمد. (5 همان)

همان قسمیکه امان الله خان برای ساختن یک اردو مقتدر ومنظم تلاش ورزید رییس جمهور غنی نیز برای ساختن یک اردو مقتدر تلاش های خستگی ناپذیر انجام داد و خوشبختانه امروز افغانستان دارای یک ارودی منظم و قوی است که نقش آنها در حفظ استقلال، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و دفاع از کشور برجسته می باشد.

2-4. استقلال و آزادی بیان

سالهای ۱۹۱۹ تا ۱۹۲۹ سال های پادشاهی شاه امان الله خان را، می توان یکی از درخشان  ترین و اثر گذارترین دورهء مطبوعات درافغانستان خواند. در این دوران دو رویداد مهم در حیات سیاسی – فرهنگی افغانستان رخ داد. نخست این که در سال ۱۹۲۴ نخستین قانون اساسی در افغانستان پدید آمد که به نام« نظامنامه ء دولت عُلیهء افغانستان» نامیده می شد. در مادهء یازدهم این قانون این گونه به آزادی بیان و مطبوعات اشاره شده است:”مطبوعات و چاپ روزنامه های داخلی مطابق حکم قوانین مربوطه آزاد است. حق چاپ روزنامه، مختص به دولت و اتباع افغانستان است و نشرات خارجی از طرف دولت تنظیم یا سانسور می شود.”  رویداد دوم ایجاد نظامنامه ء مطبوعات به سال ۱۹۲۸ است. بدینگونه نخستین بار در زمان شاه امان الله خان در افغانستان مطبوعاتی متکی بر قانون  به وجود آمد. ( 6 ) دراین دوره در افغانستان در کنار مطبوعات دولتی، نشریه های  آزاد غیر دولتی نیز به نشرات آغاز کردند. چنان که نخستین نشریه ء آزاد، « انیس» بود که به مدیریت مسوُول غلام محی الدین انیس به چاپ می رسید. درگامهای بعدی نسیم سحر به مدیریت مسوُول احمد راتب و نوروز  به مدیریت مسوُول محمد نوروز  به نشرات آغارکردند. این نشریه ها به گونه ء هفته نامه به چاپ می رسیدند و در مدت زمان کوتاهی توانستند درمیان خواننده گان محبوبیت چشمگیری به دست آورند.

حضور زنان درعرصه ژورنالیزم در افغانستان نیر از دوره امان الله خان آغاز شده است. چنان که نشریه ارشادالنسوان نخستین نشریه اختصاصی زنان در سال ۱۹۲۱ به مدیریت مسوول اسما رسمیه یا اسما سمیه خانم محمود طرزی به نشرات آغازکرد. در این نشریه مطالبی نشر می شد که نه تنها زنان را در حیات خانواده گی کمک می کرد؛ بلکه آنها  را در جهت دست یابی به علوم و فنون معاصر و رسیدن به یک زندگی اجتماعی بهتر تشویق می نمود. مطبوعات دراین دوره به یک مفهوم خصوصیت همه کشوری پیداکرد. یعنی برای نخستین بار نشریه هایی درشماری از شهر های افغانستان  کارنشراتی خود را آغاز کردند. مثلاً طلوع افغان در قندهار، اتحاد مشرقی در جلال آباد، اتفاق اسلام درهرات، غازی در خوست، ستاره ءافغان در پروان، اتحاد اسلام (بیدار) در شهرمزارشریف از شمارنشریه های ولایتی افغانستان در این دوره است. بدینگونه مردم افغانستان در شهر های دیگر کشور نیز با نظام اطلاع رسانی مطبوعاتی آشنا شدند و مساًلهء  دیگر این که از نظر اطلاع رسانی نه تنها ارتباطی درمیان شهریان کابل با شهروندان دیگر شهرهای افغانستان به وجود آمد؛ بلکه دولت نیز توانست تا رابطه و حضورخود در میان مردمان ولایات کشور را بیشترتاًمین کند. غیراز این تنوع نشریه ها سبب ایجاد نسل نوی از روزنامه نگاران در کشورگردید. اساساً گسترش مطبوعات در این دوره بربنیاد یک ضرورت اجتماعی – اقتصادی و سیاسی استواربود. دولت امان الله خان به گونه یی درتمام عرصه ها به نوساری افغانستان علاقه داشت و این امر به یک مطبوعات با مسوُولیت نیاز داشت تا ضرورت پی ریزی چنین تحولاتی را برای مردم  روشن کند.( 7 )

مطبوعات در افغانستان در دوره های مختلف فراز و فرود های زیاد را پیموده است اما پس از سرنگونی طالبان مطبوعات در افغانستان جان تازه گرفت و تحول برزگی در عرصه رسانه ای درکشور به وجود آمد و قانون اساسی به عنوان وثیقه ملی آزادی بیان را از تعرض مصوون دانست.

در هفت سال گذشته بازار مطبوعات در افغانستان رونق بیشتر گرفت و رسانه های به عنوان رکن چهارم دموکراسی جایگاه واقعی خود را درجامعه پیدا کردند. آزادی بیان از شاخص‌های عمده جامعه باز و دموکرات به شمار می‌رود، که حکومت وحدت ملی رشد آن را در محراق توجه قرار داد. رئیس‌جمهور محمد اشرف غنی؛ خبرنگاران و رسانه‌ها را به خاطر همکاری با حکومت در راهِ مبارزه با فساد و انکشاف حکومتداری خوب، ترغیب نموده و برخی از خبرنگاران را با اهدای مدال‌های افتخاری نیز تشویق کرد. رئیس‌جمهور، به خاطر مصونیت خبرنگاران حکم صادر نمود و قانون دسترسی به اطلاعات را در اولین روزهای کارش توشیح کرد. در همین حال شاخص‌ آزادی مطبوعات جهان در سال (۲۰۱۶) افغانستان را در ردۀ بالاتر از کشورهای همسایه و به عنوان چهارمین کشور برتر میان (۱۳) کشور آسیای جنوبی و آسیای مرکزی قرار داد. حکومت وحدت ملی با درک درست از حقوق و آزادی‌های قانونی اتباع کشور همواره تلاش نموده است تا زمینه رشد و بهبود وضعیت آزادی بیان در کشور را مهیا بسازد. در نگرش حکومت، «دسترسی به اطلاعات یکی از حقوق اساسی شهروندی و جزئی از اساسات فعالیت یک جامعه مدنی است. حکومت، رسانه‌ها را ممثل حق مردم به دسترسی به اطلاعات دانسته و به آنها به «عنوان چشم و گوش جامعه» می‌نگرد که می‌تواند زمینه نظارت شهروندان به عملکرد دولتمردان را مساعد ساخته و باعث شفافیت و پاسخگویی کارگزاران گردیده و به نوعی به فسادزدایی کمک نماید. با این نگرش، حکومت «خود را مکلف به حفاظت و تقویت هرچه بیشتر آزادی بیان و مطبوعات» می‌داند و متعهد می‌شود که در راستای «تقویت هر چه بیشتر فضای مساعد برای رشد آزادی بیان تلاش» نماید.( 8 )  یکی از دست‌آوردهای مهم حکومت وحدت ملی تعدیل و تصویب قانون دسترسی به اطلاعات بود که لقب «بهترین قانون» را در سطح دنیا از خود کرده است.

در نتیجه می توان گفت حکومت اقدامات عملی مؤثر را در زمینه آزادی بیان برداشته است به طوری که توانست دیدگاه جهانی نسبت به افغانستان را در زمینه آزادی بیان و رسانه ها تغییر مثبت دهد. خروج از ساحه سرخ آزادی بیان و شامل شدن در ساحه سبز بر اساس رده بندی یونسکو در سال۲۰۱۷،صعود دو پله یی افغانستان در جدول شاخص آزادی مطبوعات و قرارگیری در جایگاه ۱۲۰ در بین۱۸۰ کشور؛ کسب جایگاه چهارم شاخص های رده بندی آزادی مطبوعات در بین۱۳ کشور آسیای جنوبی و آسیای مرکز ی؛ و معرفی افغانستان به عنوان یکی از پاسخگوترین حکومت ها به رسانه ها از سو ی سازمان گزارشگران بدون مرز از جمله قضاوت های مثبتی است که نشان دهنده ی بهبودی دسترسی به اطلاعات و آزادی بیان در افغانستان میباشد.(8 همان)

3-4. اصلاحات و استقلال

نخستین جلوۀ پدیدار شدن تغییر و تحول، در شکستن پیمان و عهدی تبارز یافت که نیاکان امان الله خان با هند بریتانیایی به بهای از دست دادن استقلال بسته بودند. امیر جوان عهد و پیمان انصراف از استقلال افغانستان را نپذیرفت، بلکه طالب استقلال و خود ارادیت شد. دو دیگر، امان الله خان به صدای نهفته در دل جامعه در زمینۀ ایجاد اصلاحات و ترقی جویی ها گوش داد که خود نیز پیام آن ها را در سینه داشت.

برای تحقق اصلاحات، برنامه ریزی و تلاش ها شروع شد. دستگاه های اداری و ساختارهای متفاوت با گذشته ایجاد گردیدند و اصلاحات بسیاری روی دست گرفته شد. یکی از ویژگی های آن اصلاحات این بود که پیش از همه هر کدام را در چارچوب قانونی در نظر می گرفت. بر مبنای چنان نیازی قانون اساسی تحت عنوان “اصول اساسی دولت علیۀ افغانستان” و ده ها نظام نامه وضع شدند. سیاست خارجی دولت جدید که تا حدودی موفقیت های پیش بینی شده را همراه داشت، زمینۀ کسب کمک ها و تحقق برنامه های اصلاحی و نوآوری ها را در ساحات اقتصادی، اجتماعی، تعلیم و تربیه، عمرانی ، اداری و سیاسی و نظامی فراهم آورد. (5 همان)

اصلاحات در بخش های مختلف در افغانستان در طول تاریخ به میان آمده است اما اصلاحاتی که بتواند باعث تغییر و تحول بزرگ گردد در دوران های مختلف افغانستان شاهد آن نبوده است ولی پس از سقوط طالبان تا حدی پیرامون چگونگی اصلاحات کارهای صورت گرفت.

با میان آمدن حکومت وحدت ملی روند اصلاحات اساسی از سوی رییس جمهور غنی آغاز گردید که در طول شش سال گذشته اصلاحات بینادی در تمام عرصه ها به میان آمد. رییس جمهور غنی که خود را تکمیل کننده فصل ناتمام امان الله خان می داند برای اصلاحات گسترده کمربست و در راستای مبارزه با فساد اداری، حکومتداری خوب و حاکمیت قانون برنامه های خاصی روی دست گرفت. هر چند نفوس قدرت‌های نامشروع، وجود ادارات موازی، کمبود قوانین و ضرورت اصلاح برخی از آن‌ها، تسلیم گردیدن مردم به فساد حاکم و نبود زیر ساخت‌ها و مبارزه با این پدیدهِ شوم، تحقق برنامه‌ها را زمان‌بر ساخته است. اما اصلاح نظام تدارکاتی، پیگیری دوسیه کابل بانک، جمع‌آوری پول‌های سرقت شده، استرداد هزاران هکتار زمین غصب شده از چنگ زورمندان و ثبت دارایی (۹۴٫۷) درصد مقامات بلندپایه حکومتی، نویدى برای آینده بهتر بود.(5 همان)

4-4. سیاست خارجی و استقلال

بدیهی است که دست یافتن به تعادل پویا برای افغانستان در دوره امانی خیلی دشوار بود و رسیدن به تعادل در روابط بین الملل در وضعیتی که از یک طرف بریتانیا حضور داشت و از جانب دیگر شوروی که امان الله خان در آن زمان از مسلمانان بخارا در مقابل رژیم سوسیالیستی حمایت می کرد؛ خیلی کار دشوار بود. اما باز هم امان الله خان توانسته بود توازن نسبی را در روابط بین الملل برقرار کند. در اصل نزدیکی رژیم کابل بسوی روسیه یک تکتیک فوق العاده موثر و ضروری امان الله خان بود و نتایج بسیار مثبت برای دوره امانی داشت.(9) سیاست خارجی و تعامل و تعادل روابط با دولت های خارجی در دوره های مختلف حکومتداری در افغانستان فراز و فرود های داشته است به عنوان مثال می توان از سیاست خارجی حکومت وحدت ملی به عنوان بهترین سیاست خارجی حکومت ها در افغانستان یاد کرد. با توجه به این که سیاست داخلی افغانستان در چهل سال گذشته به شدت متأثر از سیاست خارجی آن بوده است، با رو ی کار آمدن حکومت وحدت ملی، تلاش صورت گرفت تا با درنظرداشت منافع ملی، منطقوی، جهانی، این بخش از سیاست حکومت در محور استقلال و حاکمیت ملی، از نو تعریف شود. دولت‌های نو پا به خاطر رسیدن به ثبات و تأمین منافع ملی، نیاز به دیپلماسی فعال و تحکیم روابط بین‌المللی دارند. حکومت وحدت ملی برای حفاظت از حاکمیت ملی و رسیدن به مناسبات پایدار بر اساس منافع متقابل در سطح بین‌الملل، رویکرد اصولی را نسبت به سیاست خارجی در پیش گرفت و روابط خارجی را در پنج حلقه تعریف نمود؛

• همسایگان
• جهان اسلام
• اروپا، امریکا، جاپان و استرالیا
• کشورهای آسیایی
• سازمان‌های بین‌المللی

با این تعریف رئیس‌جمهور به خاطر تغییر دیدگاهِ جامعه جهانی نسبت به افغانستان، سفرهای متعدد را به کشور‌های مختلف انجام داد، در این مقطع جامعه جهانی برداشت واضح از ارادهِ افغانستان به ایجاد تغییر و عملی ساختن تعهدات نداشت و کشور در حال رفتن به انزوا بود؛ دستاورد تثبیت اراده مستحکم و تعهد ملی و بین‌المللی دولت نو تشکیل در مجامع بین‌الملل، موجب شکل گیری اجماع بین‌المللی نسبت به افغانستان با ثبات و با امن گردید.

امضای موافقت‌نامه دوجانبه امنیتی با امریکا و ناتو، گام نخست مقامات حکومت وحدت ملی در تحکیم حاکمیت ملی و تثبیت جایگاه افغانستان در مناسبات بین‌المللی بود. حکومت در جریان  شش سال گذشته با اشتراک فعال در نشست‌های بین‌المللی و منطقوی متعدد و تحکیم روابط با کشورها و سازمان‌های بین‌المللی، به خوبی توانست توجه کشورها را برای ثبات دائمی در افغانستان جلب نماید.

• اشتراک افغانستان در نشست سارک، کنفرانس لندن، نشست بریکس در روسیه.
• تکمیل پروژه توزیع پاسپورت‌های کمپیوتری در نمایندگی‌های سیاسی و قونسلی افغانستان.
• تثبیت هویت و تعویض پاسپورت‌های پاکستانی شهروندان افغان مقیم عربستان.
• امضای موافقت‌نامه رفع ویزه در پاسپورت‌های سیاسی میان افغانستان و هندوستان.
• نهایی سازی پنج موافقت‌نامه همکاری‌های دو جانبه میان هندوستان و افغانستان.
• امضای موافقت‌نامه استراتیژیک میان افغانستان و تاجیکستان.
• امضای دو سند همکاری در عرصه اطلاعاتی و استخباراتی با ترکمنستان.
• امضای بیشتر از (۲۰) موافقت‌نامه‌ همکاری های دوجانبه میان افغانستان و تاجیکستان، قرقیزستان، ترکمنستان.
• امضای موافقت‌نامه میان افغانستان و یونان در مورد ایجاد نمایندگی‌های سیاسی.  ( 5 همان )

درمقایسه کوتاه می توان گفت همان طوری که امان الله خان در سیاست خارجی خود موفق بود و موازنه روابط با کشورها را حفظ کرده بود رییس جمهور غنی نیز از جمله ی زمامدارانی است که در سیاست خارجی خود موفق درخشیده است که نتایج آن ملموس و مشهود می باشد.

5-4. مشارکت زنان و استقلال

نخستین مایه های روشنفکری و ایجاد تغییر در زندگی سنتی را می توان در اوایل سلطنت شاه امان الله خان جستجو کرد. نخستین تلاش ها در ایجاد نقش متفاوت زنان در افغانستان با حرکت نمادین ملکه ثریا و پس اندازی حجاب و شرکت او در جشن استقلال همراه با همسران وزرای دفاع و خارجه بدون حجاب، گشایش نخستین مکتب دخترانه ۱۹۲۱ میلادی، نشر جریده ارشاد النسوان ۱۹۲۲ میلادی، اعزام نخستین گروه دختران به خارج از کشور برای تحصیل، تحصیل اجباری از شش تایازده ساله گی، تدوین قانون اساسی و پایه گذاری سیستم قانونی مرکزی و رسمی آغاز گردید. همچنان شاه امان الله خان در مجلسی که با نماینده گان مردم در سال ۱۹۲۷ میلادی در پغمان داشت، در مورد تعیین سن ازدواج و محدود کردن تعدد زوجات به مذاکره پرداخت که با واکنش تند نماینده گان رد گردید. این حرکت های نوگرایانه در جامعه بسته و قبایلی افغانستان با تفکر سنتی رو به رو شد و شاه امان الله در قیمت بر پایی حرکت های مدنی و حمایت از نقش اجتماعی زنان هزینه ی گزافی پرداخت که در فرجام به ترک سلطنت و تبعید وی از کشور انجامید. این بار نخست نبود که استبداد و استعمار با یاری از تفکرات سنتی کلیشه یی و تابوهای مورد ستایش مردم برای پیروزی خویش سود می جست. قشر مذهبی و سنتی جامعه که منافع خویش را با ایجاد حکومت مقتدر مرکزی و حاکمیت قانون دولتی در خطر می دیدند، از نام مذهب و دین به این اصلاحات نه گفتند و بدین گونه سلسله نوگرایی در افغانستان از هم گسیخت. ( 4 همان )

موضوع مشارکت زنان در ابعاد مختلف زندگی در تاریخ افغانستان با چالش های جدی همراه بوده است اما پس از سرنگونی طالبان زنان به حقوق نسبی خود دست یافتند و آهسته آهسته مشارکت آنان در بخش های مختلف رونق گرفت، با تشکیل حکومت وحدت ملی نقش و جایگاه  زنان در کشور برجسته تر گردید. توسعه جامعه، زمانی می‌تواند در یک کشور موفقیت‌ آمیز باشد که مشارکت همه گروه‌های اجتماعی از جمله زنان در آن تحقق یافته باشد. با وجود دسترسی به منابع محدود، محدودیت‌های سنتی و حاکم و توسعه نیافتگی جامعه، تأمین حقوق و مشارکت زنان در تمامی عرصه‌ها از تعهدات و اولویت‌های حکومت وحدت ملی بوده است. حکومت وحدت ملی، پلان عمل ملی جمهوری اسلامی افغانستان برای قطع‌نامه (۱۳۲۵) شورای امنیت سازمان ملل متحد را که از تعهدات نشست شیکاگو بود، با هدف تقویت و مشارکت زنان در خدمات ملکی، افزایش دسترسی زنان به عدالت، تقویت نقش زنان در سکتور امنیتی و افزایش مصونیت اقتصادی زنان رونمایی کرد و به خاطر بسترسازی رشد علمی و سیاسی زنان، مبازره علیه تبعیض جنسیتی در محیط کار، حضور زنان در سطوح تصمیم‌گیری و رسیدن زنان به حقوق شان اقدامات عملی نموده است. (5 همان )  زنان افغان به تناسب سالهای گذشته حضور چشمگیری در ساختار دولت در سطح مرکز، ولایات و محلات دارند. زنان ۲۸ درصد وکلای پارلمان افغانستان را تشکیل میدهند، ترکیبی که به گزارش بانک جهانی بلندتر از ۶۷ درصد کشورها به شمول فرانسه، کانادا، پولند، آسترالیا، و ایالات متحده میباشد. بیشتر از ۲۰ درصد کارمندان خدمات ملکی را خانم ها تشکیل میدهند و ۱۰ درصد کرسی های رهبری در حکومت را خانم ها در اختیار دارند. ( 8 همان )

رییس جمهور اشرف غنی پیوسته بر تعهد حکومتش در قبال زنان و حقوق شان تاکید کرده و بهبود حقوق زنان را یکی از اولویت های مهم حکومت قلمداد نموده است. رییس جمهور غنی بمنظور اجرای قطعنامه ۱۳۲۵ سازمان ملل متحد مبنی برگسترش  نقش زنان در ارتقای صلح و زدودن جنگ و خشونت، پلان عمل حکومت افغانستان را مبنی بر اجرای این قطعنامه راه اندازی نمود. ابتکارات بانوی اول رولا غنی نمودار نخستین مبارزه برای حقوق زنان از سوی بانوی اول کشور از زمان ملکه ثریا، که بانوی اول افغانستان از سال ۱۹۱۹ تا ۱۹۲۹ بود، میباشد. در ماه می ۲۰۱۶، افغانستان میزبان سومین سمپوزیم بین المللی توانمند سازی و نقش زنان در افغانستان بود. این سمپوزیم برای اولین بار اجندای بسیار مشخص و عملی برای پیشرفت زنان در سالهای آینده طرح نمود. ” (زنان افغان) پیشرفتی برابر با مردان و نقشی چند بعدی و مساویانه در انکشاف کشور میخواهند،” رییس جمهور غنی در این همآیش گفت. “تعهد شخصی من و تعهد حکومت این است تا زمینه حضور زنان افغان را در تمام عرصه ها مهیا سازیم. ( 8 همان )

•  (۱۰) در صد در سطح تصمیم‌گیری حکومت.
• (۲۶) در صد کارمندان دولت.
• (۳۱) در صد در سکتور صحت.
• (۱۰) در صد در سکتور عدلی و قضایی.
• (۳۳) در صد معلمان معارف.
• (۱۴) در صد استادان پوهنتون‌ها.
• (۴۰) در صد شاگردان مکاتب.
• (۲۱) در صد محصلین پوهنتون ها.
• به خاطر محو خشونت علیه زنان در سطوح ابتداییه، استیناف و تمییز، یک محکمه ایجاد گردید.
• معرفی یک زن در شورای عالی قضا و حضور در رهبری شورای عالی صلح.
• افتتاح نخستین مجتمع تعلیمی و تحصیلی زنان برای زنان در کابل. ( 5 همان )

6-4. انکشاف اقتصادی و یکصدویک سالگی استقلال

امان الله خان نه تنها در ابعاد اجتماعی و سیاسی خواهان تغییرات و تحولات گسترده بود بلکه او متعقد بوجود آوردن یک تحول بزرگ اقتصادی نیز بود. او اهمیت و نقش اقتصاد را در امر ثبات یک کشور بخوبی می دانست و برنامه های بزرگ برای تبدیل کردن اقتصاد سنتی افغانستان به اقتصاد معاصر داشت. او برای انجام این کار خط مشی ها و راهکار های دقیق طرح کرده بود و انتظار داشت با عملی کردن آن ثبات اقتصادی افغانستان بدست بیاید. او خواهان مستحکم سازی پایه ها و سرچشمه های عواید برای دولت مرکزی افغانستان بود و می دانست که بدون داشتن یک اقتصاد پویا، حفظ استقلال، دولتداری خوب و مقتدر ناممکن است. بعنوان نمونه، یکی از تغییرات و تحولات اساسی اقتصادی دوره امانی تبدیل نمودن مالیات جنسی به پولی بود. این یکی از بزرگترین دست آورد برای مستحکم ساختن و مدرنیزه کردن اقتصاد افغانستان در طول تاریخ افغانستان بشمار می رود. لیکن تطبیق برنامه های اقتصادی همانند وضع مالیات پولی چیزی بود که فیودالها و مردم عام را خلاف امان الله خان تحریک نمود. از آنجاکه به یک بارگی تبدیل کردن مالیات در یک نظام فیودالی از جنسی به پولی یک کار سخت بود، مردم عملاً از این سیاست امان الله خان ضربه اقتصادی دیدند. این ضربه اقتصادی برای آنها غیر قابل تحمل تلقی می شد چرا که آنها از تاثیرات و مزایا این اصلاحات در سطح اقتصاد ملی آگاهی نداشتند و عملاً می دیدند که باعث دگرگونی اقتصادی برای خودشان شده است.(10)  امان الله خان بنیادگذار سیستم هوایی و صنعت مدرن در افغانستان نیز بود. او حتی می خواست نظام بانکداری را نیز بوجود بیاورد اما از حساسیت های جامعه هراس داشت. مثلاً وقتی آقای زابلی (بینادگذار نظام بانکداری افغانستان و حتی می توان آن را پدر اقتصاد افغانستان نیز بگوییم) به امان الله خان پيشنهاد تاسیس یک بانک را در کشور کرد، امان الله در پاسخ آن می گوید:« من با نظر شما کاملاً موافق هستم اما ملتی که من را برای برنامه های اصلاحی من کافر می دانند حالا اگر بانک را تاسیس کنم اوضاع بیشتر از این وخیم خواهد شد بناً بهتر است بجای بانک یک کمپنی بسازیم تا فعالیت مشابهه به بانک را انجام دهد.» امان الله خان در صنعت افغانستان نیز اصلاحات بیشمار به میان آورد.(10 همان) رشد اقتصادی افغانستان و رسیدن به خودکفایی در ابعاد مختلف از اولویت های کار ی حکومت طی چهار سال گذشته به حساب می رود. با وجود مشکلات و چالش های متعدد، حکومت افغانستان طی چهارسال گذشته به دستاوردهای قابل ملاحظه ای در عرصه اقتصادی دست یافت و با ایجاد و توسعه زیربناها، انتظار میرود که در میان مدت و درازمدت به رشد قابل ملاحظه اقتصادی دست یابد. در چهار سال گذشته، سنگ بنای محکمی در این حوزه گذاشته شده که به توسعه و ثبات اقتصادی کشور منجر خواهد شد. علاوه بر کارهای زیربنایی و اساسی توسط حکومت در چهار سال گذشته، شاهد دستاوردهای کلانی بوده ایم. البته کندی رشد اقتصاد کشور به دلیل کاهش میزان بارندگی، افزایش آفات زراعتی و تشدید جنگ همچنان مشاهده میشد؛ ولی درکل، افغانستان در سکتور اقتصاد شاهد رشد 1.6 درصدی در سال 1396 بوده و پیشبینی می شود که میزان رشد اقتصادی کشور در سال 1399 به 3.9 الی 3.5 درصد برسد. (8 همان)  حکومت وحدت ملی، به خاطر خودکفایی و رسیدن به ثبات در کشور با وجود فساد گسترده اقتصاد مردمی و نبود زیربناها، روی ایجاد تحرک در برنامه‌های اقتصادی متمرکز شد، که اساس آن را دیپلماسی فعال اقتصادی، مهار آب‌ها، توسعه ظرفیت اقتصادی کشور، تولیدات داخلی و توجه به منابع داراى عواید تشکیل می‌دهد؛ که نتیجه این رویکرد پیشرفت‌های قابل ملاحظه در عرصه اقتصادی می باشد. (5 همان) حکومت وحدت ملی با درک درست از اهمیت سکتور مواصلاتی کشور و رایزنی به منظور تبدیل افغانستان به عنوان چهارراه ترانزیتی آسیا، در چهار سال گذشته تلاشهای مثمری را انجام داده است که حایز اهمیت میباشد و همین قسم سکتور مخابرات و یا تکنالوژی معلوماتی که امروزه به دلیل کوتاه سازی خطوط ارتباطی با استفاده از خدمات انترنت در انکشاف اقتصادی یک کشور از اهمیت بالا برخوردار میباشد. در دنیاى مدرن امروز فناوری ارتباطات نقش تعین کننده در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی یک کشور ایفا می کند. امروزه تبادلات علمی و فرهنگی بین کشورها، گفتگوی تمدن ها، تجارت ومعاملات، بازاریابی… در گرو ارتباطات است و نقش آن در دنیاى امروز از جهات مختلفه میتواند ممد و موثر قلمداد گردد. با در نظرداشت اینکه تکنالوژی ارتباطات در افغانستان نو پا میباشد، حکومت در شش سال گذشته توانسته است به دست آورد های خوبی در قسمت انکشاف سیستم های نوین ارتباطی دست یابد که ذیلا به شرح تعدادی از آن موارد خواهیم پرداخت.

• اتصال افغانستان به چین از طریق خط آهن.
• اتصال افغانستان به ترکمنستان از طریق خط آهن.
• احداث خط آهن میان افغانستان و ایران.
• ایجاد دهلیز هوائی میان افغانستان و تعدادی از کشورهای آسیائی و اروپائی.
• افتتاح بندر چابهار.
• خط انتقال لوله گاز تاپی.
• انتقال برق کاسا 1000
• انتقال برق تاپ.
• امضاى قرارداد همکاری های زیربنائی و ترانسپورتی با ازبکستان.
• پروژه فایبر نوری در امتداد لوله گاز تاپی
• قرارداد تجارتی و ترانزیتی راه لاجورد
• پوشش شبکه مخابراتی کشور به بیشتر از 90 درصد.
• انتقال گسترده شبکه فیبر نوری در نقاط مختلف کشور از جمله مناطق مرکزی، شرقی و شمال شرقی کشور. ( 11 )

1-6-4. سکتور انرژی و معادن

بر اساس تحقیقات انجام شده، آب های موجود کشور ظرفیت تولید 23000 میگاوات برق را دارا میباشد. باید اعتراف نمود که با رویکار آمدن حکومت وحدت ملی، توجه جدی در جهت تولید انژری برق از منابع داخلی صورت گرفته است. بر مبنای پلان های از قبل تعیين شده حکومت وحدت ملی، تا چند سال آینده افغانستان درعرصه تولید انرژی خودکفا خواهد گردید و همین قسم در سکتور معادن، افغانستان کشوری با منابع سرشار از معادن زیرمینی دست ناخورده میباشد. بر اساس تحقیقات انجام شده تا اکنون بیش از 1400 نقطه از معادن زیرزمینی در افغانستان شناسائی شده است که ارزش مجموعی آن به 3000 ميلیارد دالر تخمین شده است.

معادن کشور در بلند بردن سطح عواید داخلی کشور می تواند نقش ارزنده داشته باشد. از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ، ﺳﺮوي ﻏﺮض ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري دﻗﯿﻖ روي اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺸﻮر از اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎص ﺑﺮﺧﻮردار بوده و می تواند شگوفائی اقتصادى را در افغانستان در پی داشته باشد و از طرف دیگر، کشور مانرا از وابستگی به کمک های خارجی نجات خواهد داد. نتایج کارکردهای چهارساله حکومت وحدت ملی بیانگر درک عمیق وتوجه جدی آن در سکتور معادن را نشان میدهد.

2-6-4. سکتور صنایع و حمایت از بخش خصوصی

در جهان امروزی که رشد صنایع به سرعت در حال انکشاف است و کشور های توسعه یافته دست آورد های عظیمی را از این ناحیه کمائی نموده اند، توجه به رشد صنعت یکی از مکلفیت های اصلی کشورهای جهان سوم به شمار میرود. از آنجائیکه افغانستان، یک کشور زراعتی است و اکثریت نفوس آن با زراعت سرو کار دارند، فراهم آوری سهولت جهت ایجاد صنایع تولیدی بالخصوص صنایع تولیدی که مواد خام آن در داخل کشور فرآهم می گردد، امر ضروری پنداشته می شود. ایجاد فابریکات نساجی، پروسس مواد غذائی، لبنی و میوه جات و بسته بندی معیاری می تواند در امر جلوگیری از ضایعات محصولات زراعتی و ایجاد اشتغال گسترده در سطح کشورکمک شایان نماید. بدون شک رشد صنایع تولیدی داخلی در افغانستان حمایت همه جانبه دولت را نیاز دارد، دولت می تواند با ایجاد پالیسی های تشویقی به مظنور سرمایه گذاری در سطح کشور، اعمار شهرک های صنعتی، اجراى سیاست های مالی و حمایوی تعرفوی معقول از سوی حکومت که زمینه توسعه و انکشاف سکتور خصوصی را در برخواهد داشت، بخش خصوصی را ترغیب به سرمایه گذاری داخلی نموده و از این طریق زمینه رشد صنعت در کشور را فرآهم سازد.  حکومت وحدت ملی در چهار سال گذشته تلاش وافر نموده است تا با اتخاذ سیاست های حمایت گرایانه، بخش خصوصی را در زمینه ایجاد صنایع تولیدی داخلی و همین قسم سرمایه گذاری د ر امورات مختلف تشویق نماید که مواردی از آن به شرح ذیل است :

• ایجاد سهولت پرداخت الکترونیکی تاجران در وزارت مالیه
• وصل سیستم تأدیات بین المللی سوئیفت و سیستم بانکداری عمومی(CBR) در بانک مرکزی.
• الکترونیکی سازی سیستم توزیع جواز کار اتباع خارجی.
• عضویت افغانستان در سازمان تجارت جهانی.
• ایجاد مرکز واحد ثبت و صدور جوازهای تجارتی و سرمایه‌گذاری در چوکات وزارت تجارت و صنایع؛
• افزایش میعاد جوازهای تجارتی و سرمایه‌گذاری از یک سال به سه سال و کاهش پروسه اخذ جواز؛ 
• اولویت ‌بندی شش شاخص تجارت (شروع کسب و کار؛ پرداخت مالیات؛ قرضه‌های بانکی؛ دسترسی به برق؛ حل و فصل ورشکستگی و تجارت بیرون مرزی) که در کابینه منظور شد؛
• تصویب طرح طرزالعمل تعرفه حمایوی صنایع داخلی به منظور کاهش در تعرفه‌های مواد خام فابریکات تولیدی؛
• تأیید طرح ایجاد چارچوب مشارکت عامه و خصوصی توسط شورای عالی اقتصاد؛
• توشیح و نافذ شدن قانون مشارکت عامه و خصوصی؛ 
• در نظر گرفته شدن ۲۵ درصد ترجیحات برای تولیدات داخلی در تدارکات؛
• منظورشدن پلان شاخص‌های تجارت در کابینه؛
• تصویب قانون حمایت از سرمایه‌گذاری؛
• تصویب قانون حفاظت از صنایع داخلی.
• انکشاف بنادر آقینه و تورغندی
•  توشیح قانون حمایت از مستهلک.
• انکشاف بنادر آقینه و تورغندی.
• ایجاد شرایط استفاده تجارتی از جایدادهای دولتی در موقعیت‌های کلیدی شهر.
• ایجاد میکانیزم به منظور تقویه و توسعه صادرات سنگ مرمر، زعفران، چرم و پشم.
• ایجاد شهرک‌های صنعتی در چهار ولایت کشور و تهیه ۹۰۰۰ جریب زمین برای احداث شهرک‌های صنعتی و رهایشی قالین.
• کسب عضویت دایمی سازمان بین‌المللی استندرد. (11همان)

3-6-4. حکومتداری خوب و انکشاف منابع بشری و خدمات ملکی

پس از برگزاری کنفرانس بن و ایجاد دولت موقت؛ دستور کار جامعه جهانی برای افغانستان در امر مبارزه با تروریزم، به میان آوردن ثبات در سطح کشور و تشکیل نظام نو دولت داری بر مبنای قانون اساسی کشور در محور توجه قرار گرفت. تشکیل نظام نو دولت داری در یک دوره موقت و دو دوره حکومت قبلی مسیر پر پیچ و خمی را سپری نمود، که طی نمودن این مسیر، تحول عظیمی را در نظام دولت داری برای افغانستان به ارمغان آورد. حکومت های موازی از میان رفت، خلاهای قانونی تشخیص و برای ازمیان برداشتن آن تلاش صورت گرفت، برای مبارزه با فساد ارجعیت داده شد. در همچو یک شرایط به منظور استمرارتحول مثبت نیاز به ایجاد اعتماد و امید نسبت به آینده، ایجاد زمینه اتحاد بین همه اقشار جامعه و تغيیر فرهنگ دولت داری را میطلبید، که در چهار سال گذشته حکومت وحدت ملی برای رسیدن به اهداف فوق تلاش وافر نموده است و تا اندازه زیاد نیز می توان گفت موفق بوده است. از آنجائیکه حکومت داری خوب، زمینه انکشاف اقتصادی و اجتماعی و ارائه خدمات بهتر را در چوکات یک حکومت آماده می سازد، نیاز است تا این جهش تحول مثبت ادامه داشته و با بلند بردن ظرفیت و مدیریت بهتر نهادهای دولتی، غرض عرضه خدمات بهتر در سطح مرکز و ولایات همچنان ادامه داشته باشد. انکشاف منابع بشری همانند ایجاد شرایط و فرصت های تحصیلی و برگزاری دوره های آموزشی به منظور ارتقای ظرفیت کارکنان دولت جهت ارائه خدمات بهتر، می تواند در در چوکات کاری یک دولت ممد و موثر واقع گردد. از آنجائیکه انکشاف اقتصادی یک کشور مستلزم وجود کدر متخصص، مسلکی و تعلیم یافته میباشد، حکومت وحدت ملی در چهار سال گذشته اقدامات مفیدی که دولت را در جهت حکومتداری خوب کمک می نماید، انجام داده است که تعدادی از آن موارد به شرح ذیل اند.

• از بین بردن ادارات موازی در سطح مرکز و لایات
• انکشاف منابع بشری یا به عبارت دیگر فراهم ساختن سرمایه بشری
• ایجاد ارتباط مستمر مرکز با ولایات و بالعکس آن
• ایجاد شفافیت و پاسخگوئی در نهادهای دولتی
• گسترش حکومتداری الکترونیک
• آزادی رسانه ها و بیان
• مشارکت مردم در تصمیم گیری های دولت
• استقلال در نهادهای قضائی کشور
• حاکمیت قانون و تقویت احزاب
• برگزاری دوره های آموزشی به منظور ارتقای ظرفیت کارکنان خدمات ملکی
• ارائه بورسیه های تحصیلی جهت فراه گیری دوره های فنی و مسلکی ( 11همان )

 امروزه عملکرد مثبت اقتصادی حکومت وحدت ملی، باعث شده است تا کشورهایي که تا دیروز منافع سیاسی شانرا از طریق تامین رابطه با گروه های هراس افگن برقرار مینمودند، امروزه به رابطه دولت محور رجوع نمایند و از این طریق، رابطه مفید و موثر برقرار نمایند که میتواند روزنه اى برای صلح دایمی و ثبات در کشور باشد.

7-4. حاکمیت قانون و استقلال

امان الله خان بنیاد گذار اولین قانون اساسی افغانستان است. او می دانست که قانون مبنای نظم، ثبات و امنیت در جامعه است. او نه تنها که نظام نامه افغانستان را تدوین کرد بلکه در امر تطبیق قانون نیز قاطع بود. او از اصول تطبیق قانون آگاه بود و به آن ارزش قایل بود. مثلاً اصل عمومیت قانون را بدون قید و شرط بکار می گرفت. حتی گفته می شود در بخش ساختار نظام امان الله خان تلاش کرد سمت صدراعظمی را  نیز طرح کند و نظام را دموکرات بسازد اما مجال به این کار برایش داده نشد. در یک جامعه مانند افغانستان که همواره حکومت های دیکتاتور و قبیله ای حاکم بود طبعاً حاکمیت قانون یک چیز کاملاً جدید بنظر میرسید. امان الله خان یک جامعه انارشیستی با تفکر قبیله را سعی کرد به یک جامعه متمدن و قانونمند مبدل سازد. او تا حدی زیاد در این کار کامیاب بود اما در نهایت نتوانست جلو توطیه های بیرونی و مقاومت های داخلی را محار کند و قیمت بارومند بودن به یک جامعه قانونمند را پرداخت. ( همان 10 )

پس از سقوط نظام طالبان در افغانستان کار بالای تدوین قوانین آغاز گردیدکه بزرگترین دستاورد در این بخش قانون اساسی موجود است. با وجود آن قوانین دیگری نیز تدوین گردید. حکومت وحدت ملی با درک اینکه قوانین افغانستان دچار مشکلات جدی بود. اکثر قوانین پاسخ‌گوی شرایط موجود نبود. برخی قوانین ۷۰ سال عمر داشت و هیچ گونه اصلاحات در آن صورت نگرفته بود. با همکاری همه بخش‌های مربوطه بیش از ۳۰۰ قانون و مقرره را نهایی کرده است. این اقدام در نوع خود یک انقلاب در عرصه قوانین است. اکنون مسیر و جهت کار برای نهادها و ادارات در روشنایی قانون روشن شده است. صلاحیت‌ها و مسوولیت‌ها واضح شده است. تنها قانون شاروالی‌ها و اداره‌های محلی را نگاه کنید. قانون زمین و هم‌چنان قوانین مهم دیگر…، قانون دست‌رسی به اطلاعات به دلیل محتوای عالی مقام نخست جهان را به دست‌آورد. قوانین دیگر ما نیز نسبت به گذشته بهتر شده است. (12)

8-4. استقلال و حکومتداری خوب

امان الله خان در عرصه حکومتداری خوب تلاش های متعدد را انجام داد. وی آغاز به اصلاحات بینادی در بخش های مختلف کرد که با چالش های نیز مواجه گردید اما سعی وی برای اصلاحات و حکومتداری خوب نتایج را نیز در پی داشت. حکومتداری خوب پس از سقوط نظام طالبان به عنوان برنامه مهمی مورد بحث قرار گرفت و فعالیت های مختلف جهت تحقق آن صورت گرفت. حکومتداری خوب یکی از اولویت‌های رئیس‌جمهور در امر حکومتداری به حساب می‌رود و درون‌مایه اکثر پیام‌ها، بیانیه‌ها و سخنرانی‌های وی را تشکیل می‌دهد. ارائه گزارش مقامات ملکی و نظامی کشور به رئیس‌جمهور بر مبنایی شاخصه‌های حکومتداری خوب استوار می‌باشد و متقابلاً، چارچوب برنامه‌های ارائه‌شده از سوی رئیس‌جمهور به آنان نیز بر همین مبنا عیار شده است. اطلاع‌رسانی به مردم، فراهم ساختن زمینه‌های مشارکت همگانی در امر حکومتداری، مبارزه با فساد اداری، پاسخگویی و مسؤولیت‌پذیری دولت در برابر ملت، انکشاف متوازن، عدالت اجتماعی، اصلاحات اداری، تقویت و گسترش حکومتداری الکترونیک، تقویه سرمایه بشری و شایسته‌سالاری و… از مهم‌ترین شاخصه‌های حکومتداری خوب است که ثقل تصمیم‌گیری‌ها، اخذ گزارش مبتنی بر نتیجه و مبانی فکری رئیس‌جمهور افغانستان را تشکیل می‌دهند.

رئیس‌جمهور به صراحت بیان کرده است که «حکومتداری خوب ضامن پیشرفت افغانستان است» و «بدون حکومتداری خوب حقوق شرعی و قانونی ما عملی نمی‌تواند شود»  و از همه مهم‌تر اینکه، تحقق و تطبیق حکومتداری خوب نه پول می‌خواهد نه بودجه، بلکه دیدگاه می‌خواهد و نیازمند همکاری است و به همین دلیل، سهل‌انگاری مسؤولین در عدم تطبیق آن، قابل قبول نیست نگاه کوتاه و گذرا به سفرهای رئیس‌جمهور، نشست‌های مختلف ملی و بین‌المللی و مصوبات کابینه به خوبی نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور، تأکید و تمرکز خاصی روی تحقق چارچوب حکومتداری خوب دارد و تحقق آن را، ضامن بقا و پیشرفت افغانستان به معنای واقعی کلمه می‌داند و به آن پایبند و متعهد است.( 13) کار بالای اسناد تقنینی، لغو جواز 45 حزب سیاسی، مبارزه قاطعانه با غصب زمین، اصلاحات ساختاری و عملکردی څارنوالی، راه اندازی پروسه های رقابتی استخدام کارمندان، ساده سازی پروسه ها، رشد حکومتداری الکترونیکی، اصلاحات  انتخاباتی، و بهبود خدمات عامه مانند حج، کانکور، صدور پاسپورت و… از یک طرف و ایجاد مرکز عدلی و قضایی مبارزه با فساد اداری و کمیسیون تدارکات ملی از سوی دیگر، در زمینه حکومتداری خوب قابل بحث میباشند. همچنین دسرتسی به اطلاعات در حکومت و مشارکت مردم در تصمیمگیری ها بیش از هر ز مان دیگر با حامیت حکومت رشد چشمگیری داشته است. ( 8 همان  )

9-4. تعلیم، تحصیل و استقلال

با آغاز زمامداری امان الله خان و با توجه به اینکه او نسبت به مکاتب جدید و آموزش های مدرن، توجه خاصی داشت، مکتب ها در کابل و ولایات توسعه پیدا کرد. ازمهمترین گام هایی که در این راه بر داشته شد، تاسیس وزارت معارف در افغانستان بود. دولت توانست با تشکیل این وزارتخانه، نظارت بیشتری بر امور مکتب ها داشته باشد. در همین زمان بود که اولین قانون اساسی افغانستان به تصویب رسید. با تصویب این قانون، آموزش و پرورش، برای همه کودکان و نوجوانان افغانستان، اجباری شد. در همین سالها، انجمنی برای تالیف و ترجمه کتاب های درسی و بررسی وضعیت مکتب ها و آموزگاران در کابل تاسیس شد.در کمتر از چند سال، مکتب های ابتدایی پسرانه و دخترانه در کابل و ولایات گسترش یافت و تعداد زیادی دانش آموز از این آموزشگاه ها فارغ التحصیل شدند. همچنین شماری دانش آموز، برای تحصیل به کشورهای خارجی، از جمله ترکیه، آلمان و فرانسه اعزام شدند. ( 14 )

1-9-4. تاسیس مکاتب عصری و اعزام  دانشجویان افغان غرض تحصیل به خارج

در دوره امان الله خان، شماری دانش آموز، برای تحصیل به خارج اعزام شدند؛ در سال ۱۳۰۱ خورشیدی، لیسه امانیه که بعد به استقلال تغییر نام داد، به کمک دولت فرانسه در کابل تاسیس شد.. یک سال بعد، در سال ۱۳۰۲ خورشیدی، لیسه امانی به کمک دولت آلمان راه اندازی شد. کمک های دولت های فرانسه و آلمان به لیسه های استقلال و امانی در سال های اخیر ازسر گرفته شده و این مکاتب، همچنان پیشرفته ترین آموزشگاه های افغانستان هستند (14 همان )

2-9-4. مکتب های تخصصی

تاسیس مکتب های تخصصی از دیگر اقداماتی بود که در دوره امان الله خان صورت گرفت. در هر یک از این مکتب ها، یک رشته مشخص تدریس و آموزش داده می شد. از مهمترین مکتب های خصوصی، می توان از مکتب اصول تحریر(خوشنویسی)، صنایع، زراعت، قضاوت (حقوق)، دارالعلوم و دارالحفاظ نام برد.

3-9-4. اکابر

در کنار مکتب های جدید، آموزشگاه هایی نیز برای افراد بزرگسال تاسیس شد. در آن سالها، به اینگونه آموزشگاه ها، اکابر می گفتند. این روش از سواد آموزی به دلیل اینکه از سوی امان الله خان بر آن نظارت نزدیک صورت می گرفت و زیر نظر شخص شاه اداره می شد، به نام “صوت غازی” نامگذاری شده بود. ( 14 همان )

در زمان شاه امان‌الله خان، افغانستان استقلال سیاسیِ خود را به‌دست آورد و ارتباط علمی و فرهنگی با اکثر کشورهای جهان برقرار شد و سیستم آموزش تغییر خورد؛ به این معنا که مدت تدریسِ مکاتب ابتداییه به ۵ سال، متوسطه ۴ سال و ثانویه ۳ سال شد و دروازه‌های کشور برای ورود انکشافات، اختراعات و فرهنگ‌های مختلف، باز و معارف افغانستان گسترش یافت، وزارت معارف تشکیل شد و شاه جوان تلاش کرد تا معارفِ کشور را از انحصار مرکز بیرون نموده و به ولایاتِ دیگر گسترش دهد تا فواید آن عام گردیده و همۀ ملت از علم و فرهنگ مستفید شوند. در عصر وی، ۱۳ جریده در مرکز و ولایاتِ کشور به نشر آغاز نمود و به تعلیمات زنان نیز توجه شد. در زمان شاه امان‌الله در حدود چندصد تن از شاگردان افغانستان در کشورهای شوروی، فرانسه، ترکیه، ایتالیا و… مشغول تحصیل گردیدند. (  15 ) 

با توجه به فعالیت های امان الله در عرصه تعلیم و تحصیل محمد اشرف غنی که خود یک استاد است تعلیم و تحصیل را در صدر برنامه های کاری خود قرار داد. رئیس‌جمهور غنی از بدو به عهده گرفتن مسؤولیت حکومت، همواره بر ضرورت و اهمیت اصلاحات همه‌جانبه در سکتور معارف تأکید کرده و اصلاحات در این بخش را، زیربنا و ستون اساسی تغییر و تحول بنیادی در کشور می‌داند. به دلیل نقش کلیدی تعلیم و تربیه در رسیدن به توسعه همه‎جانبه، رئیس‌جمهور در جلسه شورای عالی قوای بشری مطرح نمود که سال ۱۳۹۷ را باید تبدیل به «حشر ملی معارف» کنیم که تحول اساسی و گسترده به وجود آید. اراده رهبری دولت در این بخش وجود دارد و نظارت همه‌جانبه از امور مربوط انجام خواهد یافت.( 16)

3-9-4. جایگاه معارف در حکومت

از دید رئیس‌جمهور غنی گسترش کمّی و کیفی تعلیم و تربیه در کشور می‌تواند زمینه‌ساز تقویت وحدت ملی، تأمین صلح و ثبات دایمی، کاهش خشونت، کاهش فساد و… گردد. رئیس‌جمهور به مناسبت‌های مختلف از جمله در نواختن زنگ مکتب در شروع سال آموزشی، دیدار با معلمین و اهالی معارف و در نشست‌های کاری و مشورتی با رهبری وزارت معارف بر اهمیت تعلیم و تربیه تأکید کرده است تا زمینه گسترش سوادآموزی و بهبود کیفی تعلیم و تربیه هر چه زودتر فراهم گردد. رئیس‌جمهور غنی توجه به نسل‌های کنونی و آینده را یک اولویت اساسی برای حکومتش می‌داند که به همین دلیل، تمرکز ویژه روی اصلاحات، بهبود و ارتقای کیفت و کمیت معارف دارد. چنان که وی در مراسم شروع سال تعلیمی ۱۳۹۷ در سخنان خود به صراحت اشاره کرد که در طی کمتر از چهار ماه، بیش از 10 جلسه به ریاست خودش در این مورد تشکیل شده؛ و پلان معارف را کلمه به کلمه خوانده است. ( 16 همان)

ارائه خدمات تحصیلی برای شهروندان و داشتن  جامعه ای با افراد متخصص از بخش های مهم انکشاف اجتماعی درکتله های بشری است. این عرصه در کشورهایی که از منابع بسیار برخوردار است و ظرفیت های بالقوه رشد بسیار دارد، اهمیت خاصی پیدا میکند. افغانستان با داشتن ظرفیت ها و فرصت های بسیار در محور اقتصاد، چه در سطح منطقه و چه در سطح بین المللی، نیاز مبرم و اساسی به نیروی انسانی متخصص و دانشمند دارد. حکومت وحدت ملی تأکید بسیار روی تحول در نظام تحصیلی داشته و بر تطابق ظرفیت ها و مهارت های افراد تحصیل یافته با نیازهای کنونی جامعه توجه خاص داشته است. در این زمینه رشته های دارای اولویت مطابق به بازار کار شناسایی شده و در پلان استراتیژیک تحصیلات عالی به آن توجه شده است. همچنین حکومت روی مواردی چون بهره گیری از تکنالوژی معلوماتی، بهبود جذب محصلین، ارتقای سطح دانش استادان، مراکز تضمین کیفیت و دیگر موارد نظر داشته است و اصلاحات اساسی و بنیادی در نظام تحصیلی را از طریق شوراهای عالی تعقیب  نموده است که دستاوردهای بیشتری را به میان خواهد آورد.(16 همان)

تحصیلات عالی در افغانستان با چالش های متعدد مواجه بود اما با حمایت همه جانبه محمد اشرف غنی برای اولین بار کار بالای بازنگری و انکشاف نصاب تحصیلی کشور تحت عنوان ” نصاب واحد؛ ملت واحد” ازسوی وزارت تحصیلات عالی آغاز گردید که در نتیجه تاهنوز ۲۰رشته تحصیلی بازنگری گردیده وکار بالای بروز سازی نصاب تحصیلی کشور به شدت در حال جریان است. با تعدیل قانون تحصیلات عالی مشکل ۲۴۰۰ تن استاد دارای رتبه پوهیالی مرفوع شد، ۱۵ سند تقنینی مورد تعدیل و بازنگری قرار گرفت، اولین سیستم آموزشی آنلاین آغار به فعالیت کرد، ۴۳ برنامه ماستری و۳ برنامه دکتورا در پوهنتون های دولتی و ۳۲ برنامه ماستری در پوهنتون های خصوصی ایجاد شد ، بیش از 5000 استاد وکارمند در برنامه های ماستری در خارج ازکشور معرفی شد. با ایجاد سیستم های جدید در روند توزیع و امتحان بورسیه ها، شفافیت کامل را تامین گردید، امتحان بورسیه ها آنلاین شد و پروسه ملی کانکور کاملا شفاف و عادلانه گردید. با معرفی تکنالوژی جدید در سیستم حکومتداری در نظام تحصیلی کشور تعییرات اساسی به میان آمدو باعث دستاورد های خوبی گردید. بخاطر تطبیق شاخص های حکومتداری خوب در نظام تحصیلی کشور تضمین کیفیت و اعتبار  دهی در نهاد های تحصیلات عالی دولتی و خصوصی تطبیق، صلاحیت استقلالیت مالی به هشت پوهنتون تفویض، سیستم های راپور های تفتیش داخلی به اساس اصول انتوسای و معیارهای راپور دهی مالی بین المللی عیار، پروسه توزیع دپیلوم و ترانسکریپ محصلان از ده روز به دو روز کاهش و.حضور زنان به ۲۷ فیصد در نهاد های تحصیلات عالی افزایش یافت.

نتیجه گیری

استقلال واژه‌ی که شنیدن آن برای هر انسان احساس و آرامش می‌بخشد. شاه امان‌الله خان غازی، ۱۰۱ سال پیش از امروز، استرداد استقلال افغانستان را از حکومت وقت بریتانیا به دست آورد و به افغان‌ها یک امید تازه بخشید. بیست و هشتم  اسد، تنها یک روز نیست، بلکه درسی است برای نسل های آینده ما. از استقلال، وطنپرستی، استفاده از تکنالوژی پیشرفته، حفاظت از حریم کشور، گوش دادن به صدای ملت و با ملت بودن، برابر نمودن کشور با کاروان بشری و همطراز نمودن افغانستان با جهانیان. مردم افغانستان امروز هر آنچه را که بنام مدرنیته، مدنیت حالیه و پیشرفت می بینند، آغاز آن به نحوی به عصر پادشاهی و فکر اعلحضرت غازی برمیگردد. او بانی بزرگترین اصلاحات اجتماعی تاریخ معاصر افغانستان است!

تصویب اولین نظامنامه اساسی و بیش از هفتاد قانون شرعی و مدنی، تفکیک قوای ثلاثه دولتی، لغو برده گی، تامین حقوق اساسی اتباع، لغو امتیازات روحانیون و خانواده سلطنتی، ایجاد مکاتب، شفاخانه ها، رادیو، موزیم، سینما، تیاتر، کتابخانه، شرکتهای تجارتی، خط هوایی، شهر دارالامان، خط آهن، فابریکه سمنت، برق پغمان، تفریحگاه پغمان، حضور زن در جامعه و سیاست، نشرات چاپی و ده ها مورد دگر از کارهای است که اعلحضرت غازی آنها را با نیکویی آغاز کرد، اما متاسفانه که جامعه سنتی و قبیلوی افغانستان توان برداشت و ظرفیت تحمل آن را نداشت و آرزوهای وطنپرستان این کشور با خاک یکسان شد!

امان الله خان، برای اکثریت نخبه های افغانستان به الگوی مدرنیته، روشنگری و وطن دوستی مبدل شده است. امان الله خان، بنیانگذار مدرنیته و روشنگری و محصل استرداد استقلال افغانستان بود که در زمان خود با جهل، نادانی، بی سوادی و عناصر خارجی مبارزه کرد و یک دوره فوق العاده مؤفق را در تاریخ افغانستان از خود بجا گذاشت. او هرچند در امر عملی کردن رویاهای خود بصورت کامل موفق نشد؛ اما بنیاد مدرنیته و روشنفکری و آزادی طلبی را در افغانستان نهادینه کرد. اینکه فصل امان الله خان ناتمام ماند، بزرگترین شکست تکامل جامعۀ افغانستان بود. لیکن همواره وقتی حرف از اصلاحات، مدرنیزم، ترقی و آزادی طلبی به میان می آید، زمامداران افغانستان از امان الله خان یاد می کنند. امروز بعد از سالهای زیاد تئورسين افغانستان که در غرب از شهرت کافی برخودار است و همچنان لقب دومین متفکر جهان را کسب کرده است؛ می خواهد فصل ناتمام امان الله خان را تکمیل نماید. حال وظیفه تمام وطنپرستان کشور است که فصل ناتمام اعلحضرت امان الله خان را در تاریخ افغانستان تکمیل نمایند. امان الله یک خط فاصل است. خطی بین بین روشنی و تاریکی و خطی بین ازادی و غلامی! به مرور زمان همگام به انکشاف اجتماعی جامعه افغانی درک قهرمانان و خدمت گزاران واقعی کشور بیشتر آفتابی می شود. مردم افغانستان اکنون در یک فاز حساسی قرار دارند که گذر موفقانه از آن برای آینده درخشان کشور سرنوشت سازاست. در این فاز مردم باید خوب وبد خود را تعریف کرده و برای قضاوت عقلایی و ملی در مورد تاریخ کشور زمینه سازی نمایند. اکنون که ما عملاً تجلیل بی سابقه روز استرداد استقلال افغانستان را تجربه کردیم ،مطمین شده ایم که این کشور زود یا دیر قادر به شناسایی ارزشهای واقعی که نقطه وصل تمام ملت است، خواهد شد.

منابع و ماخذ

1. رحیمی، مجیب الرحمن، 1397.”مفهوم استقلال در عصر جهانی شدن”، https://mujibrahimi.com

2- آقا بخشی، علی، 1376.”فرهنگ علوم سیاسی”، ج3، تهران، مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.

3- انصاری، محمد تقی زاده، 1397.”استقلال سیاسی و استقلال اقتصادی، تهران، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 49.

4- هاشمی، سید نقیب الله، 1398.”نقش استقلال ملی بر عملکرد اقتصادی حکومت وحدت ملی”.

5- مهرین، نصیر، 1395.”کارنامه های حکومت های افغانستان”، https://www.dw.com

6- نظامی، سید خیبر، 1396.”دستاوردهای حکومت وحدت ملی”، https://www.pajhwok.com

7- رهین، رسول، 1390.”تاریخ مطبوعات افغانستان، انتشارات سعید، کابل.

8- آهنگ، محمد کاظم، 1388.”سیر ژورنالیزم در افغانستان”، انتشارات میوند، کابل.

9- حکومت وحدت ملی، 1396.“نگاهی به دستاورد های سه ساله حکومت وحدت ملی”، چ1، کابل، ریاست مطبوعات معاونیت ارتباطات استراتیژیک و رسانه های ریاست عمومی دفتر مقام عالی ریاست جمهوری.

10- ولی، محمد، 1388.”برگهای از تاریخ روابط خارجی افغانستان”،  http://www.taand.com

11- امین یار، محمد ظریف، 1396.”امان الله خان محصل استقلال  و بیناد گذار مدرنیته در افغانستان چرا ناکام شد؟، https://www.pajhwok.com

12- حافظی، باسط احمد، 1397.”عملکرد های اقتصادی حکومت وحدت ملی در چهار سال پسین”،   

    https://ocs.gov.af/

13- مرتضوی، شاه حسین، 1397.”حکومت وحدت ملی چهار ساله شد”، https://8am.af/the-four-year-national

14- دانش، ضیا، 1390.”حکومتداری خوب وحکومت افغانستان”، https://www.pajhwok.com

15- پوپل، کریم، 1396.”سیر معارف در افغانستان”، http://khu.edu.af/

16- دانش، ضیا، 1397.”جایگاه معارف در حکومت وحدت ملی”، https://ocs.gov.af/

 

يادداشت: این مقاله بيانگر نظر نویسنده است، پژواک در قبال آن مسووليتى ندارد.

 

 

 

Views: 240