حکایت تلخ زنی در بامیان؛ «دخترم هنوز به دنیا نیامده بود که به شوهر داده شد»

بامیان (پژواک،۱ ثور ۱۴۰۴): در دل کوه‌های بامیان، پشت دیوارهای ترک‌خوردۀ خانه‌ای گلی در قریۀ‌ زرگران مرکز این ولایت زنی قصۀ تلخی برای گفتن دارد؛ روایتی از یک رسم که هنوز هم در برخی مناطق کشور براساس آن سرنوشت دختران پیش از تولد با یک «قول» رقم می‌خورد.

مریم، زنی که بیش از پنجاه سال عمر دارد، با چشمان پر از غم، از روزهایی می‌گوید که در بطن‌اش، نه فقط کودکی، بلکه یک سرنوشت را حمل می‌کرد، او داستان زنده‌گی دخترش را روایت می‌کند؛ دختری که سال‌ها قبل، پیش از آن‌که به دنیا بیاید، سرنوشت‌اش با یک شرط‌‌ بندی یا قول پدرش رقم خورده بود.

او می‌گوید:«سال‌ها قبل زمانی که من طفل چندماهه در شکم داشتم، شوهرم با یکی از اقارب شرط بست؛ گفت اگر زن یکی از ما دختر آورد، به پسر دیگری می‌دهد.»

آن روزها آرزوی مریم تنها این بود، طفلی که در بطن دارد پسر باشد، نه از سر دل‌بستگی به طفل پسر، بلکه برای فرار از سرنوشتی که در رحم‌اش برای یک دختر قول داده شده بود، اما نوزاد دختر به دنیا آمد و بجای تبریک گفتن، مردم قریه نام او را«عروس بچه فلانی» گذاشتند. نوزاد بی‌نام که از لحظۀ تولد، قربانی شرط بندی پدرش شده بود.

وی آه می‌کشد، اشک در چشمانش حلقه می‌زند و ادامه می‌دهد: «شرط‌ بندی شوهرم شوخی نبود، حقیقت شد، طفلی که درشکم داشتم دختر شد، من و دخترم با این کار رضایت نداشتیم و هر بار که مخالفت می‌کردیم، با خشونت روبه‌رو می‌شدیم، آخرش ناچار شدم، دختر را شوهر بدهم، به پسر همان کسی که سال‌ها قبل با شوهرم شرط بسته بود.»

مریم می‌گوید، که دخترش ۱۵ سال پیش و قبل از رسیدن به ۲۰ ساله‌گی، به خانه‌ بخت‌اش رفت؛ نه با گل و نقل، بلکه با سکوت و ناچاری. امروز مادر چند کودک است و یک زنده‌گی طاقت‌فرسا را بر دوش می‌کشد و زیر بار یک زنده‌گی تحمیلی، قامتش خم شده‌است.

او در پاسخ به اینکه آیا حالا دخترش در خانوادۀ‌ شوهرش زنده‌گی خوبی دارد یا نه، با اندوه می‌گوید: «خانوادۀ‌شان فقیر است، دخترم همیشه یک جمله می‌گوید که برایم دردناک است؛ او می‌گوید: یکی زنده‌گی می‌کند، یکی زنده‌گی را فقط تحمل می‌کند. دختر من فقط زنده مانده‌است.»

مریم با صدایی که از تلخی سال‌ها رنج می‌لرزد، از خانواده‌ها می‌خواهد که سرنوشت دختران ‌شان را قربانی سنت‌های ناپسند نکنند: «این کار بالای من تیر شد، نباید بالای دخترای دیگه هم تکرار شود. ازدواج باید با رضایت دختر و پسر باشد. این رسم ناپسند است، نه خدا گفته، نه پیغمبر. پیام من به همه خانواده‌ها این است که هیچ‌کس را به زور به ازدواج راضی نکنند؛ چون در اسلام هم آمده که طرفین باید راضی باشند.»

روایت مریم، تنها یک مورد از این سنت‌ ناپسند نیست

زهرا حسینی، فعال اجتماعی و باشندۀ بامیان که شاهد چنین قضایا بوده تأیید می‌کند که هنوز در برخی مناطق این ولایت، شرط‌ بندی روی جنسیت نوزاد و به شوهر دادن دختران قبل از تولد، رواج دارد و این قضایا بیشتر بین خانواده‌هایی ‌که رابطۀ فامیلی و خویشاوندی دارند، صورت می‌گیرد.

وی به موردی در ولسوالی یکه‌ولنگ نمبر۱ این ولایت که چند سال پیش رخ‌ داده،  اشاره می‌کند و می‌گوید، دختری که با این ‌کار راضی نبود و بارها مخالفتش را ابراز کرده بود، اما خانواده‌ها پافشاری کردند تا ازدواج که براساس شرط بندی والدین بنا نهاده شده بود، تحقق یابد و تنها یک جمله را تکرار می‌کردند: «قول است، نمی‌شود آن را شکست.»

نامبرده افزود، با آنکه دختر در این معامله رضایت نداشت و چندین بار احساس و عدم علاقه‌مندی خود را نیز بیان نموده، اما هیچ‌گونه توجه به خواسته‌های قربانی صورت نگرفته‌است.

او خاطرنشان ساخت که فشارهای بیش از حد خانواده‌ها باعث شد تا چند بار دختر دست به خودکشی بزند، ولی با آن‌هم طرفین می‌گویند: «قول ما پا برجاست و ما نمی‌خواهیم با فسخ معامله آبرو و حیثیت خانواده‌ها را زیر پا بگذاریم.»

همچنان، علی‌داد باشندۀ دیگر بامیان نیز می‌گوید که سال‌ها قبل یک قضیۀ شرط بندی اطفال در شکم مادر در منطقه قرغنه‌تو از مربوطات مرکز بامیان نیز به وجود آمده بود، اما زمانی‌که دختر به سن بلوغیت رسید، با این فیصله مخالفت نمود و در نتیجه ازدواج صورت نگرفت.

دیدگاه عالمان دینی و روان‌شناسان در این مورد

نعمت‌الله صادقی، از علمای دینی در مرکز بامیان می‌گوید که شرط بندی بالای اطفال خلاف آموزه‌های اسلامی است و در اسلام چنین رواج‌های ناپسند جایگاه ندارد.

نامبرده افزود، بالغ بودن، قبولی و رضایت طرفین در ازدواج شرط اساسی است و در صورتی‌که ازدواج اجباری و خلاف میل دختر و پسر باشد، اصلا نکاح بسته نمی‌شود.

همچنان، محمد ظاهر احساس، روان‌شناس در مورد می‌گوید که هر انسان مطابق قوانین بین‌المللی، اصول‌نامۀ حقوق بشر و ارزش‌های اسلامی به‌صورت ذاتی از حقوق اساسی از جمله حق زنده‌گی و انتخاب همسر برخوردار است.

به گفتۀ وی، شرط بندی بالای اطفال نقض آشکار تمام ارزش‌های انسانی است که از نگاه روانی و اجتماعی نیز پیامدهای جبران ناپذیر و ناگواری را در پی دارد.

نامبرده تصریح نمود، این عمل ناپسند زنان را دچار ضعف، ناتوانی و کمبودی می‌سازد، همچنان باعث می گردد تا قربانی به دور از اجتماع گوشه‌گیری را انتخاب نماید.

به باور وی، این چنین سنت‌های ناپسند باعث افزایش ازدواج‌های اجباری و بروز اختلالات روانی، افسرده‌گی و حتا خودکشی فرد قربانی می‌شود که باید از آن جلوگیری صورت گیرد.

واکنش مسؤولان حکومتی در مورد ازدواج‌های اجباری

محمودالحسن منصوری، رئیس ادارۀ امر باالمعروف، نهی عن‌المنکر و سمع شکایات بامیان می‌گوید که ازدواج‌های اجباری و شرط ‌بندی روی اطفال، عمل غیرشرعی بوده و قابل پیگرد است.

موصوف علاوه کرد که براساس فرمان رهبر امارت اسلامی ازدواج‌های اجباری و خشونت علیه زنان جرم پنداشته می‌شود و هیچ کس نمی‌تواند، زنان را از حق شان محروم بسازد.

منصوری افزود، طی سال گذشته نزدیک به پنجاه قضیۀ خشونت علیه زنان در این اداره ثبت شده بود که به همۀ آن رسیده‌گی صورت گرفت.

وی تاکید ورزید که ضمن آگاهی‌دهی در مورد کاهش مصارفات بی‌جا و جلوگیری از سنت‌های ناپسند، هر گونه قضیۀ خشونت علیه زنان که در این اداره ثبت گردد، به‌صورت جدی به آن رسیده‌گی خواهد شد.