سه دهه تلاش یک متنفذ قومی برای حل منازعات در نیمروز

زرنج (پژواک، ۸ ثور۱۴۰۴): حل مسایل اختلافی از طریق جرگه‌ها؛ مولوی گل‌احمد احمدی، یکی از چهره‌های بانفوذ قومی در ولایت نیمروز که سه دهه از زنده‌گی‌اش را وقف آرام‌سازی تنش‌ها و ختم دشمنی‌ها کرده می‌گوید، منازعه‌ای که از طریق جرگه حل می‌شود، موجب خوشی و رغبت هر دو طرف دعوا می‌گردد.

جرگه به نشست تاریخی و عنعنوی افغانان اطلاق می‌شود که از زمانه‌های دور به این طرف مردم افغانستان با استفاده از آن به حل مشکلات اجتماعی، قومی، ملی، سیاسی، فرهنگی … می‌پردازند. در جرگۀ بزرگان قوم،‌ علمای دین و نماینده‌گان مردم با دو طرف نشست‌هایی را برگزار و میان دو طرف صلح می‌کنند.

در این گزارش مولوی گل‌احمد احمدی، یکی از چهره‌های بانفوذ قومی در ولایت نیمروز که طی سه دهۀ اخیر، صدها قضیۀ خانواده‌گی و قومی را به‌صورت مسالمت‌آمیز حل کرده‌است، به معرفی می‌گیریم.

وی در گفتگوی اختصاصی با آژانس خبری پژواک، از زنده‌گی شخصی، سوابق کاری و تجربیات خود در زمینۀ میانجی‌گری و نقش متنفذ قومی در تحکیم وحدت و صلح اجتماعی سخن می‌گوید.

مولوی احمدی که اصالتاً از ولسوالی گلستان ولایت فراه است، کودکی‌اش را در پاکستان و نوجوانی‌اش را در ایران سپری کرده‌است. او  می‌گوید: «در پاکستان تا صنف سوم مکتب درس خواندم، بعداً به ایران مهاجرت کردیم و در آن‌جا شامل مدرسهٔ دینی شدم. پس از سقوط حکومت داکتر نجیب‌الله، به کشور بازگشتیم و اکنون بیش از ۳۴ سال است که در نیمروز زندگی می‌کنم.»

وی در کنار این‌که یک میانجی می‌باشد گفت که در دورهٔ قبلی امارت اسلامی، در سمت‌های مختلف در نیمروز و سایر ولایات خدمت کرده؛ از جمله ۳ سال به‌عنوان رئیس گمرک، ۷ ماه رئیس برق، ۱۱ ماه رئیس صحت عامه، ۷ ماه معاون ولسوالی چهاربُرِجَک و هم‌چنین رئیس گمرک فاریاب. بعداً در شورای ولایتی نیمروز به‌عنوان معاون هم فعالیت داشته‌است.

موصوف می‌گوید، در سال ۱۳۸۴ که خودش را کاندید شورای ولایتی نیمروز نمود، به دلیل حمایت باشنده‌گان این ولایت به این شورا راه یافت.

جرگه، میراث دیرین صلح‌سازی در افغانستان

احمدی با اشاره به پیشنهٔ جرگه‌ها و حل مسایل اختلافی از طریق آن  گفت که از گذشته‌های بسیار دور این فرهنگ وجود دارد، اما در سه سال گذشته بیشتر شده‌است و نتایج خوبی نیز در پی داشته‌است.

در این موضوع شکی نیست که هر ملت از خود عنعنات و فرهنگ دارد. مردم افغانستان از بهترین فرهنگ‌هایش، فرهنگ برگزاری جرگه‌ها و حل مسائل و منازعات از طریق آن است.

همین جرگه است که مشکلات چندین ساله رابه پایان رسانده که مثال‌های‌اش خیلی است در ولایت نیمروز یک سال قبل منازعه ۳۵ساله از طریق جرگه به صلح انجامید.

از ارث پدری تا رسالت اجتماعی

احمدی  به سوالی مبنی بر این‌که دقیق از چه زمانی به حل مسایل قومی و خانواده‌گی روی آورده گفت: «من قبل از وکالت از زمانی‌که رئیس گمرک نیمروز، رئیس برق و معاون ولسوالی چهاربرجک بودم با مشکلات مردم سروکار داشتم و همیشه کسی‌که به من رجوع می‌کرد، سعی خود را می‌کردم که مشکل زود حل شود و پیچیده‌تر نشود.»

وی که این پیشه را از پدر و کاکا آموخته می‌گوید:‌ «پدر و کاکاهای من همیشه در مجالس قومی و حل مشکلات مردم دخیل بوده‌اند، من هم در کنار آنان به حیث یک شاگرد این مدرسه را تعقیب کردم و این درس را تا زمانی که زنده باشم، دوام می‌دهم.»

موصوف می‌گوید، در هر جرگهٔ که اشتراک کرده از تجارب بزرگان و علمای دین آموخته و اکنون بیشتر باشنده‌گان این ولایت به او اعتماد و باور دارند.

حل صدها مورد اختلاف؛ از طلاق و قتل تا حوادث ترافیکی

احمدی در رقم دقیق قضایای که او نقش میانجی را داشته، به یاد ندارد، اما گفت: «می‌توانم بگویم که در سه سال گذشته در صدها قضیۀ خانوادگی، قومی، خشونت‌های خانواده‌گی، طلاق، قتل، قرض‌داری و دیگر اختلافات به‌عنوان میانجی نقش داشته‌ام.»

او که می‌گفت،‌ مردم بیشتر علاقه‌مند به حل قضایای شان از طریق جرگه‌ها و میانجی‌گری استند افزود: «اکثر قضایایی که به محاکم محول می‌شود، طول می‌کشد. افرادی که قضیه داشته باشند، به قضات پیشنهاد می‌دهند که می‌خواهند از طریق ریش‌سفیدان و جرگه‌ها حل کنند، قضایا به ما ارجاع داده می‌شود یک تعداد قضایا از محاکم یک تعداد هم خودشان به ما مراجعه می‌کنند.»

روند حل اختلاف؛ ملاقات جداگانه با طرفین، تحلیل عادلانه، مشورت جمعی

احمدی در مورد کاری خود چنین توضیح می‌دهد: «زمانی که یک طرف یا هر دو طرف قضیه نزد من و یا سایر بزرگان مراجعه می‌کنند، من اول خوب و کامل و دقیق خود را از قضیه با خبر می‌کنم، طرفین را جداگانه ملاقات می‌کنم تا بتوانم موضوع را آسان‌تر حل کنیم.»

احمدی که می‌گوید، در حل هم‌چو قضایا به شکل تیم وار کار می‌کنند افزود:‌ «در این شکی نیست که هیچ انسان از خود کامل نیست و تمام کارها را به تنهایی پیش برده نمی‌تواند، اکثر اوقات الحمدالله  ما با یک تیم بزرگ از علما، موی سفیدان، مقامات به اساس ضرورت جمع می‌شویم و برای یک موضوع از طریق مشوره راه حل پیدا می‌کنیم که اکثر این جلسات قومی نتیجه‌بخش بوده و مشکل حل شده‌است.»

قضایا توسط متنفذین در زمان کمتر حل حل می‌شود

احمدی در مورد نقش متنفذین قومی در حل منازعات گفت: «در شرایط کنونی فیصلۀ متنفذین خیلی مهم است؛ زیرا یک قضیه وقتی در محاکم حل می‌شود، یک طرف برندۀ قضیه است، اما زمانی منازعه در جلسه قومی حل می‌شود، موجب خوشی و رغبت هر دو طرف دعوا می‌شود، حتی آنان یکدیگر را می‌بخشند و مهمان می‌کنند، قضایایی که توسط متنفذین حل می‌شود، هم زمان کمتر در بر می‌گیرد، هم مورد قبول هر دو طرف قرار می‌گیرد.»

آیا گاهی اتفاق افتاده که طرفین با تصمیم اعضای جرگه مخالفت کرده باشند؟ احمدی پاسخ داد: «تا حالا پیش نیامده که تصمیم اعلام شود و طرفین قبول نکنند، بازهم اگر چنین مورد خاص پیش آمده، ما برایش وقت می‌دهیم، ما دو سه بار پیش شان مراجعه می‌کنیم، دلایل او را می‌شنویم و دلایل خود را می‌گوییم، دو سه مورد محدود که پیش آمده با همین روش حل شده‌است.»

اعتماد فرا ولایتی و میانجی‌گری حتی فراتر از مرزها

احمدی می‌گوید که در برخی موارد برای حل قضایا حتی به ولایت‌های و حتی یک‌بار به کشور ایران نیز رفته‌است.

وی می‌گوید: «خوشبختانه به اساس اعتماد مردم چندین قضایای دعوا را در ولایات مختلف افغانستان حتی در کشور ایران حل کرده‌ایم، در فراه قضیه قتل سه جوان، در هرات برای حل مشکلات اقتصادی در هلمند از حساب گذشته، در کندهار قضایای قتل و حادثۀ ترافیکی، حتی قبل از رمضان به پکتیا برای حل یک قضیه حادثۀ ترافیکی دعوت شده بودم، شش ماه قبل برای حل قضیۀ دشمنی دیرینه با جمعی از علما به بندر عباس ایران دعوت شدیم که الحمدالله قضایا به خیر ختم شد.»

«علم، راه‌حل مشکلات و ساختن فردای بهتر»

احمدی آرزو دارد که روزی برسد که بین مردم در سطح خانواده و اجتماع هیچ اختلافی وجود نداشته باشد و هر فرد در فضای کاملا صلح‌آمیز زنده‌گی کند.

وی گفت: «برای تمام جوانان این پیام را دارم که در هر شرایطی با سختی‌ها مبارزه کنند و قلم را از دست نگذارند. با علم و دانش می‌توانیم این وطن را بسازیم. تنها با قلم است که می‌توانیم در مقابل جهل و تاریکی ایستاده‌گی کنیم و راه‌حل‌هایی برای هر مشکلی پیدا کنیم؛ در غیر این صورت، عقب خواهیم ماند.»

به باور او، جوانان با علم جامعه را می‌سازند، تجربه کسب می‌کنند و در نهایت می‌توانند اختلافات درونی جامعه را از بین ببرند. مشکلات بشری و انسانی تنها با علم قابل حل است.