عیدی با طعم تلخ نابرابری؛ یکی از رسوم که بر شانۀ مردم سنگینی می‌کند

زرنج و شبرغان (پژواک، ۱۶ جوزا ۱۴۰۴): عید ایامی ‌است برای خوشی، اما برای برخی از خانواده‌هایی که پسر نامزد دارند، این روزها بیش‌تر از آن‌که شادی‌ بیاورد، با اضطراب و فشار مالی همراه می‌باشد.

مسلمانان در یک سال دو عید (سعید فطر و قربان) دارند؛ عید قربان یکی از بزرگ‌ترین مناسبت‌های دینی مسلمانان است که با نماز، قربانی، دید و بازدید و رعایت عنعنات فرهنگی همراه می‌شود؛ آیینی که هم بوی بنده‌گی می‌دهد و هم رنگ همبستگی.

با نزدیک شدن عید قربان، بازارها پررنگ و پرهیاهو می‌شود، کودکان با چشمان براق به لباس‌های نو می‌نگرند و خانه‌ها بوی تازه می‌گیرند، اما پشت این لبخندها، حقیقتی نهفته است؛ خانواده‌هایی که زیر بار رسوم سنگین، قرض‌داری، بیکاری و فقر، توان شادی را ندارند.

زرمینه، باشندهٔ مکروریان اول شهرکابل که برای خریداری وسایل عیدی به بازار آمده، به آژانس خبری پژواک گفت که عید ایامی برای خوشحالی و یک‌جا شدن با دوستان و اقارب است.

موصوف افزود: «برای عید آماده‌گی خوب گرفتیم؛ میوه خشک، کیک و کلچه خریداری کردیم، برای خود، شوهر و کودکانم لباس‌های جدید خریداری کردیم و یک گوسفند برای قربانی نیز گرفتیم.»

همچنان عبدالناصر، یک تن از باشنده‌گان شهر شبرغان که پدر سه فرزند است می‌گوید: «هر سال، چند هفته پیش از عید، برای فرزندانم لباس نو می‌خرم؛ چرا که نمی‌خواهم خوشی عید از دل بچه‌هایم کم شود.»

مادری در نیمروز: آمدن عید کمر مه و بچیم را شکست

رسم بردن عیدی به خانۀ عروس، با تمام خرج‌های لباس، شیرینی و قربانی، به رسمی پرهزینه و نفس‌گیر بدل شده که کام بسیاری از خانواده‌ها را تلخ کرده و بار این خوشی را از دوش جوانان ربوده است.

خاطره بارکزی، باشندهٔ شهر زرنج و مادری که سه سال پیش پسرش را نامزد کرده می‌گوید، به دلیل ضعف اقتصادی هنوز نتوانسته مراسم عروسی را برگزار کنند؛ چون نیمی از عواید سالانۀ‌ پسرش صرف تهیۀ‌ لباس و میوۀ‌ عیدی و رسوم قربانی برای خانوادۀ عروس می‌شود.

او در حالی که از اجرای این رسومات ناراضی است افزود: «پسرم در یک شرکت بسته‌بندی آرد کار می‌کنه، ماهی شش هزار می‌گیره، هر عید باید لباس و میوه و گوسفند قربانی ببریم، معاش دو سه ماهه‌اش میره. به خرج خانه چیزی نمی‌مانه ، اگر نبریم، خانوادۀ عروس گله می‌کنه، می‌گن دختر ما پیش هم‌سن‌وسالاش کم می‌آیه. این رسم‌های سیالی و هم چشمی بین مردم ، کمر مه و بچیم شکست.»

وی می‌گوید که باید با هم‌چو رسوم و عنعنات ناپسند مبارزه صورت گیرد تا این‌که دیگر هیچ جوانی متضرر نشود.

هم‌چنان، صنم یکی دیگر از مادران در شهر زرنج می‌گوید، پسرش که در یکی از مکاتب این شهر به صفت معلم ایفای وظیفه می‌کند، از چهار سال به این‌طرف نامزد می‌باشد.

وی افزود: «امسال دو ماه معاش معلمین را هم تا حالا نداده،  بچیم رفت قرض بگیره اما نتوانست، مجبور شدم انگشتر خود را بفروشم که لباس و میوۀ عیدی  و قربانی ببرم. بیچاره از کجا بیاره؟ کاش این رسم و رواج‌ها کمتر می‌شد.»

او می‌افزاید، با وضعیت بحرانی اقتصادی اکثر خانواده‌ها برای خانۀ خودشان هم میوه و قربانی گرفته نمی‌توانند، اما تحت فشار خانواده و عروس مجبور می‌شوند، قرض بگیرند و خواسته‌های عروس را بجا کنند.

وی که خواستار پایان هم‌چو رسوم و عنعنات می‌باشد، افزود: «عید که می‌رسه، مردم خوش می‌شن، ولی غم‌های دنیا سر ما می‌ریزه که باز از کجا بیارم.»

پسر نامزددار: برای بردن عیدی به نامزدم تا نیمه‌های شب کارگری می‌کنم

محسن، باشنده‌ٔ شهر زرنج می‌گوید، پنج سال است که نامزد شده و همه ساله با معاش معلمی مجبور است رسومات عیدی و قربانی و افطاری و غیره را به جا کند.

وی افزود: «امسال پول نداشتم نامزدم درک کرد، اما مادرش گفت، ما پیش قوم و خویش کم میاییم. مجبور شدم از یک ماه قبل بعد از ساعت رسمیات سر مرز کارگری کنم که بتانم پول قربانی و لباس عیدی نامزدم را پیدا کنم.»

او نیز خواستار مبارزه با این ‌چنین رسوم و عنعناتی است که در دین مبارک اسلام جا ندارد.

صابر، یک تن از باشندگان شهر شبرغان رسم عیدی بردن را به خانۀ عروس ناپسند دانسته می‌گوید: «سه سال است که نامزد هستم، اما هنوز نتوانسته‌ام مراسم عروسی برگزار کنم؛ چون خانوادۀ نامزدم می‌گویند که باید همه رسوم را رعایت کنی، من یک دکان دارم که فقط هزینه‌های خانه را تأمین می‌کنم،  حتی تویانه هم ندادم، آن‌ها می‌گویند که دختر ما فقط یک‌بار عروسی می‌کند، صد آرزو دارد و مراسم باید باشکوه باشد.»

او که نان‌آور خانوادۀ ۵ نفری‌اش است، از این رسوم شکایت کرده و آن‌ها را کمرشکن دانسته، از خانواده‌ها خواست به آیندۀ فرزندان‌شان فکر کنند و به این رسوم و عنعنات اهمیت ندهند.

آگاهان: چنین رسوم و عنعنات در اسلام جا ندارد

غلام‌سخی شهبازی، کارشناس اقتصادی و فرهنگی در ولایت نیمروز می‌گوید: «رسوماتی مانند عیدی و براتی و قربانی از سالیان متمادی در اجتماع افغانستان انجام می‌شده، اما روز به روز که وضعیت اقتصادی مردم خراب می‌شود، بجای اینکه کمرنگ شود، پر رنگ‌تر شده و مصارف این رسومات به حیث یک فرهنگ غلط بالا رفته و مردم را متضرر ساخته‌است.»

وی می‌گوید که با چنین رسوم و عنعنات باید مبارزه صورت گیرد.

همچنان مولوی گل‌احمد احمدی، عالم دین در نیمروز گفت  که این چنین رسم و عنعنات در اسلام جا ندارد و باید خانواده‌ها از انجام آن خودداری کنند.

وی افزود، در قرآن‌کریم آمده که «خداوند اسراف‌کننده‌گان را دوست ندارد و از اسراف خودداری کنید.»

در همین حال، محمدعالم، یک تن از علمای دین در جوزجان می‌گوید، در عید سعید اضحی که عید بزرگ مسلمین است، با قربانی کردن و توزیع گوشت حیوان ذبح‌شده برای اقارب و مستمندان، بذر محبت و دوستی در دل‌ها کاشته می‌شود.

اما وی می‌افزاید، رسوماتی که باعث سختی و قرض‌دارشدن  خانواده‌ها می‌شود، در اسلام پسندیده نیست؛ عید باید برای همه باشد، نه فقط برای توانگران.