ژبه

ایا له پژواک سره د ګډون حساب نه لرئ؟

د ګډون لپاره کښېکاږئ.

لیکنه : سید انتظار خادم

د اپرېل په ۱۴مه ولسمشر جوبایډن د امریکا په تاریخ کې تر ټولو اوږده جګړه پای ته ورسوله او اعلان یې وکړ چې په افغانستان کې پاتې امریکايي پوځیان به د سپټمبر تر ۱۱مې پورې ووځي. په راتلونکو اوونیو کې طالبانو لسګونه لرې پرتې ولسوالۍ ونیولې او لوی ښارونه یې کلابند کړل. د جون په نیمایي کې، د افغانستان اسلامي جمهوریت – د سپټمبر د یوولسمې له بریدونو وروسته د افغان مډرنیستانو، د ناټو پوځیانو او امریکايي مالیه ورکوونکو له خوا جوړ شوی (مات شوی دیموکراتیک دولت) داسې ښکاریده چې د مرګ په حال کې و. خو بیا هم ولسمشر اشرف غني خپلې کابینې ته ټینګار کاوه چې جمهوریت به دوام لري. د پوهنې وزارت سرپرستې، رنګینه حمیدي وویل، په هره غونډه کې یې موږ ته ډاډ راکاوه او هڅولو یې. غني دوی ته ویل: “امریکا دا ژمنه نه ده کړې چې د تل لپاره به دلته وي.”

د جون په ۲۳ مه، غني او د هغه سلاکاران د کام ایر په یوه چارټر شوې الوتکه کې سپاره شول تر څو له بایډن سره د لیدو لپاره له کابل څخه واشنګټن ډي سي ته لاړ شي. کله چې الوتکه د اتلانتیک سمندر ته ورسېده، دوی د ناستې لپاره د خبرو بیاکتنه کوله. افغان چارواکي پوهیدل چې بایډن د دوی حکومت نا امیده او بې اغیزې ګڼي. بیا هم، غني وړاندیز وکړ چې دوی کلک یووالی به “امریکایانو ته یو پیغام” وړاندې کړي، کوم چې ممکن امریکا دې ته وهڅوي چې له طالبانو سره د دوی په روانه جګړه کې نور ملاتړ وکړي. د ولسمشر لومړی مرستیال امرالله صالح وویل چې هغه د بایډن د وتلو پریکړې له امله د “په شا ټپي شوي” احساس کړی، په ناخوښۍ سره یې موافقه وکړه چې “دې غوړې کیسې ته ننوځي.”

بایډن د جون په ۲۵ مه ماسپښین په سپینه ماڼۍ کې غني او د هغه لوړ پوړو همکارانو ته ښه راغلاست ووایه. بایډن غني ته وویل: “موږ نه ځو.” هغه د خپل کمیس له جیب څخه د مهال ویش کارت راوویست چې په هغه کې یې د سپټمبر د یوولسمې راهیسې په افغانستان او عراق کې د وژل شویو امریکایانو شمېر لیکلی و او غني ته یې وښود. غني وویل: «زه د امریکا د قربانیو ستاینه کوم. بیا یې څرګنده کړه، “د راتلونکو شپږو میاشتو لپاره زموږ هدف د وضعیت ثبات دی،” او د افغانستان حالات یې د “لینکن شیبو” ورته وبلل.

غني وویل: “د افغانستان لپاره زما تر ټولو مهمه پوښتنه دا ده چې موږ په سپینه ماڼۍ کې یو ملګری لرو.”

بایډن ځواب ورکړ: “تاسو یو ملګری لرئ.”

غني د ځانګړې پوځي مرستې غوښتنه وکړه. ایا متحده ایالات کولی شي نورې چورلکې چمتو کړي؟ ایا امریکايي قراردادیان به افغان ځواکونو ته لوژستیکي مرستې ورکړي؟ په خونه کې د افغان چارواکو په وینا د بایډن ځوابونه مبهم وو.

بایډن او غني د اسلامي جمهوریت او طالبانو ترمنځ د سولې د هوکړې پر احتمال هم خبرې وکړې. امریکايي دیپلوماټان له کلونو راهیسې له طالبانو سره د امریکا د وتلو او د یاغیانو او کابل ترمنځ د سولې د جلا خبرو د پیلولو په اړه خبرې کوي. خو خبرې له منځه ولاړې او داسې ښکاریده چې طالبان په زوره د افغانستان د نیولو هوډ لري. د افغان چارواکو حالاتو ته په کتو، بایډن وویل چې د طالبانو احتمال “یو منطقي کار کول کومه غټه خبر نه ده.”

په داسې حال کې چې غني او همکارانو یې له بایډن سره وکتل، د افغانستان د بشري حقونو د خپلواک کمېسیون رئیسې شهرزاد اکبر په واشنګټن کې له هغو امریکایانو سره چې د بشري حقونو، ډیموکراسۍ او پرمختګ په برخه کې کار کوي، خبرې وکړې. هغې یادونه وکړه چې په اورېدلو حیرانه شوې وه چې ډېری امریکایان لا دمخه دې نتیجې ته رسېدلي چې افغانستان یو ورک شوی لامل دی او یو ډول یې له ځان سره سوله کړې ده. دوی له هغې وپوښتل چې له کابل څخه د تیښتې او جلاوطنۍ لپاره څه پلان لري. د رسمي لیدنې وروسته، هغه د جولای تر 4 پورې په متحده ایالاتو کې پاتې شوه، او د بایډن وینا یې واورېدله چې د رخصتیو په هکله غږېدو او ویل یې چې، “موږ خپل روښانه راتلونکی وینو.”

اکبر وویل: «په هغه ماښام مې ډېر وژړل. هغه بېرته کابل ته راغله او له یوه سفارته بل سفارت ته تله او د خپلو کارکوونکو لپاره یې د وېزو غوښتنه کوله.

د ۱۹۶۸ کال د مې په لسمه نېټه په پاریس کې امریکا له شمالي ویتنام سره د سولې خبرې پیل کړې. ولسمشر ریچارډ نیکسن، چې خبرې اترې یې په عمده توګه له جګړې څخه د امریکا د وتلو لپاره د سیاسي پوښښ په توګه ګڼلې، پوهیده چې د بحث لاندې شرایط به د امریکا ملګری، جنوبي ویتنام، زیانمنونکي کړي. د ۱۹۷۲ کال د اکتوبر په میاشت کې نیکسون د خپل ملي امنیت له سلاکار هنري کیسنجر څخه د جنوبي ویتنام د بقا د احتمال په اړه وپوښتل. کیسنجر ورته وویل: “زه فکر کوم چې په څلورو کې یو چانس شتون لري.”

نیکسن وویل: “ښه، که دوی د سقوط وړ وي، نو سقوط دې وکړي.” د ۱۹۷۳ کال د جنورۍ په میاشت کې امریکا په ویتنام کې د جګړې د پای ته رسولو او د سولې د ټینګښت په نوم یو تړون لاسلیک کړ او خپل ټول جنګي ځواکونه یې وایستل. دوه کاله وروسته، شمالي ویتنام او د ویتکونګ گوریلایانو جنوبي ویتنام ونیوه. هلیکوپترو په سیګون کې د امریکا د سفارت له چت څخه وروستی امریکایی پرسونل واېستل.

د اسلامي جمهوریت وروستی څپرکی هم د پام وړ ورته لاره تعقیب کړه. له څو کلونو راهیسې د سولې خبرې د طالبانو له خوا له افغان حکومت سره د خبرو د ردولو له امله په ټپه ولاړې وې. خو په ۲۰۱۸ کال کې ولسمشر ډونلډ ټرمپ د افغان ولسمشر له ګډون پرته د جګړې د پای ته رسولو لپاره ځانګړی استازی زلمی خلیلزاد وټاکه چې له طالبانو سره چې په دوحه کې یې استازي درلودل، په مستقیمه توګه خبرې وکړي. خلیلزاد یو شپیته کلن افغان دیپلوماټ و، چې د شیکاګو په پوهنتون کې یې د سیاسي علومو په برخه کې دوکتورا اخیستې وه او د جمهوري ریاست په څو ادارو کې یې دنده ترسره کړې وه. له ۲۰۰۳ څخه تر ۲۰۰۵ پورې، هغه په افغانستان کې د جورج ډبلیو بوش سفیر و. د هغه لاره واضحه وه: له طالبانو سره یوه داسې معامله وکړئ چې له مخې به یې د امریکايي ځواکونو د چټک وتلو اجازه وي.

د ۲۰۲۰ کال په فبرورۍ میاشت کې، امریکا او طالبانو افغانستان ته د سولې د راوستلو د تړون په نوم، یو تړون لاسلیک کړ: امریکا ژمنه وکړه چې د ۲۰۲۱ کال د مې تر میاشتې پورې به خپل ټول جنګي ځواکونه وباسي، طالبان به القاعده او نورې ترهګرې ډلې ځپي، له اسلامي جمهوريت سره به خبرې اترې کوي او په هېواد کې به د تاوتريخوالي د کمولو هڅه کوي. طالبانو هم ژمنه کړې وه چې پر هغو امریکايي او ناټو ځواکونو به برید نه کوي چې د وتلو په حال کې دي. په هرصورت، دوی کولی شي په افغان ځواکونو بریدونو ته دوام ورکړي. ډېری مادې پټې وې، او اسلامي جمهوریت د تړون غړی نه و.

تر هغه وخته، د واشنګټن او کابل تر منځ اتحاد – چې یو وخت یې د ډیموکراسۍ، د ښځو د حقونو او ملت جوړونې په ارماني ژبه حمام کړی و – د تبعیض او متقابل ستړیا سره مخ شوی و. د امریکا او طالبانو تر منځ د سولې هوکړې، چارې ډېرې خرابې کړې. په دې کې یو لړ پټ لیکل شوي او لفظي موافقتنامې شاملې وې، په شمول د یو متناقض حکم چې امریکا د طالبانو په وړاندې د دوی په تعرضي عملیاتو کې له افغان ځواکونو سره مرسته نه کوي. غني چې په لویه کچه له دې پروسې څخه ګوښه شوی و، هڅه وکړه چې پوه شي چې متحده ایالاتو څه موافقه کړې او ولې، او حتی کله چې پوه شو، په کلکه یې اعتراض وکړ. وروسته، کله چې طالبان د امریکا سره په کړو ژمنو کې پاتې راغلل، د ټرمپ ادارې دغه سرغړونې له پامه غورځولې. د ملي امنیت سلاکار حمدالله محب وویل، «غني احساس کاوه چې درواغ ویل شوي دي. “هغه کمزوری شوی و.”

د خبرو اترو په جریان کې، غني د هغو امریکايي سیاستوالو لپاره چې د جګړې ملاتړي وو، لکه جمهوري غوښتونکي سناتور لینډسي ګراهام ته چې له اوږدې مودې راهیسې یې په افغانستان کې د امریکا د حضور د دوام غوښتنه کړې وه، خبرې اترې درلودې. له ګراهام سره د غني له خبرو وروسته، سناتور به په منظمه توګه د ټرمپ د بهرنیو چارو وزیر مایک پومپیو ته ټیلېفون کاوه، چې په یو وخت کې به یې غني د ټرمپ د ادارې پر وړاندې د «واشنګټن په تحرک» تورن کړ. د بهرنیو چارو وزارت د ډېری چارواکو په ګډون د بې طرفه ډیپلوماټانو په اړه نظر دا و چې غني له طالبانو سره خبرو ته لږ لېوالتیا لري. خلیلزاد وویل: «هغه همدې وضعیت ته ترجیح ورکوي. “دا هغه په واک کې ساتلی شي.”

د جنورۍ په میاشت کې، دا میراث بایډن ته په لاس ورغی. هغه کولی شوای د تړون پر خلاف امریکایي عسکر وساتي یا یې د شتون موده اوږده کړي. بایډن، چې د بارک اوباما د مرستیال په توګه یې د جګړې لپاره د لوی شمېر سرتېرو د لېږلو مخالفت کړی و، په ښکاره شک درلود چې افغانستان به تل یو خوندي او د حکومت کولو وړ هېواد شي. کله ناکله هغه د اسلامي جمهوریت په اړه دومره کم علاقه ښکارېده لکه څنګه چې نیکسون د جنوبي ویتنام په اړه و. د هغه پریکړه چې په ناڅاپي ډول له افغانستانه د متحده ایالاتو پاتې ځواکونه اېستل، د طالبانو له خوا په چټکه توګه د هېواد نیول – او د حامد کرزي نړیوال هوایی ډګر څخه د سل زرو څخه د زیاتو خلکو ګډوډ ایستل – د هغه د ریکارډ یوه نه هېرېدونکې برخه ده. د افغانستان د شاوخوا دېرش میلیونو نفوسو لپاره، دې ماتې بې سارې پایلې درلودې. طالبان بیا په هېواد کې سخت شرعي قانون نافذوي، په میلیاردونو ډالر بهرنۍ مرستې له لاسه تللې او ولس اوس له پراخې قحطۍ سره لاس او ګریوان دی.

په واشنګټن، کابل او دوحه کې هغه بحثونه او پرېکړې چې د اسلامي جمهوریت له نسکورېدو مخکې وشوې، تر ډېره په شخصي توګه ترسره شوې. د غونډې په سلګونو پاڼې یادښتونه، نقلونه، برېښنالیکونه او اسناد او همدارنګه د افغان او امریکایي چارواکو سره پراخې مرکې، له پیل څخه د غلط فهمۍ، ابهام او فریبکارۍ یو وېرونکی ریکارډ وړاندې کوي.

له طالبانو سره د خبرو لومړۍ جدي هڅه د ۲۰۱۰ کال په نوامبر کې پیل شوه. له هغه نهه کاله وړاندې امریکا د طالبانو حکومت ړنګ کړ، ځکه چې د القاعدې ترهګرو ته چې د سپټمبر د یوولسمې د بریدونو مسوول وو، پناه ورکړې وه. طالبانو بیا واک ته د رسېدو لپاره بغاوت پیل کړی و، او سیمې ته د اوباما ځانګړي استازي ریچارډ هولبروک هیله درلوده چې دوی وهڅوي چې جګړه بنده کړي او د افغانستان سیاست ته داخل شي. امریکايي دیپلوماټان او د طالبانو مرکچيان د احتمالي سولې په اړه په خبرو بوخت و. خو طالبانو له افغان ولسمشر حامد کرزي– چې د هېواد لومړی ځل په دیموکراتیکه توګه ټاکل شوی ولسمشر و –  سره له کار کولو انکار کوي او هغه ته د یوه ناقانونه ګوډاګي په سترګه ګوري. کرزي، په بدل کې، د امریکا له خوا هغو افراطي یاغیانو ته چې د ده د حکومت ړنګولو ته لېواله دي، د مشروعیت په ورکولو اعتراض وکړ .

“تا ما سره خیانت وکړ!” کرزي د ۲۰۱۱ کال په وروستیو کې د یوې غونډې په ترڅ کې په افغانستان کې د امریکا له سفیر راین کراکر سره چغې وهلې. اوباما بالاخره کرزي ته غاړه کېښوده او د ۲۰۱۳ کال په نیمایي کې له طالبانو سره یې د واک د وېش په اړه جدي خبرې پای ته ورسولې. مخکې له دې چې اوباما واک پریږدي، هغه په افغانستان کې د امریکايي پوځیانو شمېر له سل و زرو څخه را کم کړ. هغه یوازې اته زره او څلور سوه امریکایي عسکر د نامعلومې مودې لپاره په ماموریت کې پریښودل، چې د القاعدې او د اسلامي دولت پر یوې څانګې برید وکړي او د طالبانو سره په جګړه کې د افغان ځواکونو سره مرسته وکړي.

په ۲۰۱۷ کې، ولسمشر ټرمپ جنرال ایچ آر مک ماسټر د ملي امنیت سلاکار په توګه وټاکه. مک ماسټر د افغان ځواکونو د ملاتړ لپاره د امریکا د هوايي ځواک او استخباراتو د لا زیاتو مرستو او د طالبانو د تاریخي ساتونکي پاکستان په وړاندې د سخت چلند سپارښتنه وکړه. ټرمپ له دې ستراتیژۍ سره موافقه کړې وه او داسې ښکاري چې د طالبانو او اسلامي جمهوریت ترمنځ سوله ممکن د لاسته راوړنې وړ نه وي. “هیڅوک نه پوهیږي چې دا به کله پیښ شي،” هغه د اګست په میاشت کې وویل. هغه ژمنه وکړه چې امریکايي ځواکونه به په افغانستان کې د القاعده او اسلامي دولت تر ماتې پورې پاتې وي. هغه وویل: “د چټک وتلو پایلې د وړاندوینې وړ او د منلو نه دي.”

مګر کله چې ستراتیژي ناکامه شوه د ټرمپ جګړه په چټکۍ سره بدله او د تېښتې د لارې په لټه کې شو. (وروسته، هغه شکایت وکړ، “ما باید خپله چارې تنظیم کړې وای، نه زما جنرالانو!”) بل کال، ټرمپ مک ماسټر له دندې ګوښه کړ او د هغه پر ځای یې جان بولټن، یو سخت محافظه کار او د فاکس نیوز مبصر چې په تیرو جمهوري غوښتونکو ادارو کې یې دنده ترسره کړې وه، وټاکه. هغه مایک پومپیو د سي. آی. اې مشر، خپل د بهرنیو چارو وزیر وټاکه. د ۲۰۱۸ په دوبي کې، پومپیو له خلیلزاد سره مشوره وکړه، چې په سپټمبر کې، له طالبانو سره د خبرو اترو لپاره د ادارې استازی شو. د بولټن یو له لوړ پوړو سلاکارانو څخه چارلس کوپرمن وویل: “داسې فکر کېده چې هیڅوک د افغانستان په وضعیت تر خلیلزاد ښه نه پوهیږي.” د خلیلزاد په اړه یوه دیپلوماټ ته ویل شوي، چې ټرمپ غواړي په شپږو میاشتو کې له افغانستانه ووځي، خو ښايي تر نهو میاشتو پورې انتظار ته وهڅول شي.

خلیلزاد له شپږو فوټو څخه لږ لوړ دی او د یو پلورونکي په څېر چټک او څرګنده موسکا لري. د جورج ډبلیو بوش په اداره کې د هغه همکار ایلیوټ ابرامز وویل: “زال خورا د خوښې وړ دی، د طنز عالي احساس لري، تل ټوکې کوي.» نورو چارواکو هغه غافل وموند، په ځانګړې توګه کله چې هغه په پیچلې ډیپلوماسۍ کې ښکیل و. کروکر وویل: “په خبرو کې کمښت نشته، خو په رښتیا د څه په اړه خبرې کوي او ولې، د دې په ګوته کول کې خورا ستونزمن کار دی.” هغه زیاته کړه چې خلیلزاد هغه ته فرییا سټارک د یوه عربي متل یادونه وکړه:” دا ښه ده چې په حقیقت پوه شو او خبرې پرې وکړو خو غوره دا ده چې په حقیقت پوه شو او بیا د خرما د ونو په هکله خبرې وکړو.” د بولټن په وینا، ټرمپ یو ځل د خلیلزاد په اړه وویل: “ما اوریدلي چې هغه یو بد سړی دی، که څه هم تاسو د دې لپاره یو بد سړی ته اړتیا لری.” خلیلزاد د هریس ټرومن ته منسوب متل پر مټ دا ټول سپکاوی له پامه وغورځاوه: “که تاسو په واشنګټن کې ملګری غواړئ، یو سپی واخلئ.”

د ۲۰۱۸ کال په اکتوبر میاشت کې، خلیلزاد کابل ته په الوتکه کې لاړ او هلته یې د ارګ په ماڼۍ کې، چې د افغان ولسمشر دفتر او د استوګنې په انګړ کې له غني سره وکتل. دوی یو بل سره له نږدې پنځوسو کلونو پېژني. د نولس سوه شپیتم لسیزې په وروستیو کې په کابل کې د تنکیو ځوانانو په توګه، دوی د امریکا د ساحوي خدماتو د عالي لیسې د تبادلې په پروګرام کې شامل شول. (غني لیک اوسویګو، اوریګون او خلیلزاد د کلیفورنیا سیرس ته لاړ.) د کلونو په اوږدو کې، د هغو امریکايي ډیپلوماټانو په وینا چې له دوی سره یې کار کاوه، د دوی اړیکې ورو ورو د رقابت خواته لاړې. کله چې غني په 2014 کې ولسمشریزو ټاکنو ته ځان کاندید کړ، هغه به داسې انګېرله چې ښایي خلیلزاد هم د ده سره رقابت ته راودانګي، چې خلیلزاد دا کار ونه کړ. په غونډو کې به يې په دري او انګليسي ژبو نارې وهلې. په شخصي توګه، هر یو داسې فکر کاوه چې دا بل ډېر زیات ځان غوښتونکی دی.

غني یو وخت په نړیوال بانک کې پلان جوړونکی او یو عادي امریکایي و. د طالبانو له نسکورېدو وروسته افغانستان ته راستون شو او هلته یې د حامد کرزي د مالیې د وزیر په توګه دنده ترسره کړه. هغه په ۲۰۰۴ کال کې له حکومته ووت او پنځه کاله وروسته یې د امریکا د تابعیت له ورکولو وروسته د کرزي پر ضد ولسمشرۍ ته ودرېد، خو ناکام شو. کله چې کرزی په بله دوره کې واک پرېښود، په ۲۰۱۴ کال کې غني یو ځل بیا ځان کاندید کړ او په ټاکنو کې یې د بهرنیو چارو پخوانی وزیر عبدالله عبدالله د درغلیو له ناندرو سره مات کړ چې وروسته بیا له خبرو اترو وروسته عبدالله د افغانستان اجراییه رییس شو.

غني په کولمبیا کې د انتروپولوژي په برخه کې دوکتورا اخیستې او کله کله به داسې ښکاریده لکه ولسمشري ته رسېدنه چې د ده د تحصیل یو پړاو وي. په كابل كې د خپلو دوو كورونو تر منځ يې په ټوليزه توګه د شاوخوا اووه زره كتابونو شخصي كتابتون جوړ كړى او په غونډو كې به يې زياتره علمي ادبياتو ته مراجعه كوله. هغه د هغو کسانو د ځواکمنولو په لټه کې و چې د افغانستان د “سټیک هولډرانو” په توګه یې یادونه وکړه – د بشري حقونو فعالین، اسلامي عالمان، رسنۍ، او سوداګر. هغه د جګړې په وخت کې په اداره کې هغه تکنوکراتان ځای پر ځای کړل چې له بهرنیو پوهنتونونو څخه فارغ شوي و او هغه دودیز افغان سیاستوال او زورواکي یې وغندل چې فکر یې کاوه هیواد یې ویجاړ کړی دی. امریکايي دیپلوماټانو او پوځي قوماندانانو په پرله پسې ډول پر غني فشار راوړ چې له کرزي، عبدالله او  د عبدالرشید دوستم په څېر څېرو سره یو ځای شي چې وسله وال تعقیب او د بشري حقونو د سرغړونو ادعاوې ورباندې ثبت وې. د طالبانو په وړاندې د پوځي اپوزیسیون ډېره برخه همدا ډول کسان و او دا ستونزمنه وه چې غني به څنګه پرته له دوی مخ ته ځي.

جیمز کننګهم، چې د غني په لومړۍ دوره کې یې په کابل کې د امریکا د سفیر په توګه دنده ترسره کړې، وویل: “هغه ښه سیاستوال نه دی. د هغه په اړه ډېر شیان شته چې زه یې ستاینه کوم، مګر هغه ونه توانېد چې له خپلو سیاسي مخالفینو سره د ایتلاف او ملګرتیا جوړولو لپاره اړین سیاسي مهارتونه او ګډ ادبیات ومومي.”

غني په ارګ ماڼۍ کې له خلیلزاد سره د خپلې لومړنۍ لیدنې پر مهال د سولې پر وړاندې د خنډونو په اړه یو اوږد پاورپواینټ پریزنټیشن وړاندې کړ. هغه تصور کاوه چې اسلامي جمهوریت او متحده ایالات به د طالبانو تر څنګ کیني یو له بل سره به خبرې اترې وکړي، دا نظرخلیلزاد ته په ښکاره ډول غیر واقعي برېښېد. ځکه چې له شاوخوا یوې لسیزې راهیسې طالبانو ټینګار کاوه چې دوی غواړي یوازې له امریکا سره خبرې وکړي، تر څو د ناټو ځواکونو چې دوی یې اشغالګر بولي، له وتلو ډاډمن شي. خلیلزاد او یو شمېر نور دیپلوماټان په دې باور و چې د غني د حکومت او طالبانو تر منځ د سولې خبرې به له هغه وروسته پیل شي چې امریکا له افغانستانه ووځي او طالبان ژمنه وکړی چې دوی به خبرو ته کېني.

له غونډې وروسته خلیلزاد پاکستان ته ولاړ او هلته یې له چریکي مشرانو سره وکتل. کله چې غني د غونډې په اړه واورېدل، له غوسې چاودېډه. هغه په غوسو مشهور دی. یو څلور ستوریز افغان جنرال یاسین ضیا چې په ۲۰۲۰ کال کې د پوځ لوی درستیز وټاکل شو، یادونه وکړه: “هغه به چې احساساتي شو چیغې به یې پیل کړې، په جګړه کې د ډول چلند څه مرسته نه شي کولی.” امریکایي ډیپلوماټانو به دې غوسې ته د یوې داسې توطئې په سترګه کتل چې غني د خپل واک د تضعیف لپاره د هر ډول خبرو اترو سره جوړ نه دی.

د خلیلزاد او غني تر منځ متقابل بې باورۍ د راتلونکو دریو کلونو لپاره د امریکا او افغانستان اړیکې بدلې او خرابې کړې.

د امریکا متحده ایالاتو او طالبانو د ۲۰۱۹ کال د جنورۍ په ۲۲مه رسمي خبرې اترې پیل کړې. ګډونوال د دوحې په مرکز کې په یوه سلنډر شیشه برج کې چې د قطر د بهرنیو چارو وزارت په کې موقعیت لري، وکتل. خلیلزاد د امریکايي پلاوي مشري وکړه. شېر محمد عباس ستانکزي، یو ډیپلوماټ چې په ۲۰۱۱ کال کې یې د اوباما د ادارې له مذاکره کوونکو سره په خبرو کې لنډه برخه اخیستې وه، د طالبانو د ټیم په رهبرۍ کې مرسته وکړه. ستانکزي په پرانیستونکې وینا کې وویل: «جګړه ډېره اوږده شوې ده. “موږ په میلیونونو ګیلن وینه تویې کړه. موږ د خبرو اترو له لارې په افغانستان کې سوله غواړو.» عبدالله امیني، په کابل کې د امریکايي پوځي قوماندانانو پخوانی سلاکار، چې د اوږدې جګړې په ترڅ کې یې خپل ډېر خپلوان له لاسه ورکړي، د امریکايي پلاوي لپاره د ستانکزي د څرګندونو په ژباړلو سره په ژړا شو.

خلیلزاد د یوې هوکړې له مخې چې څلور برخې لري: امریکا به له افغانستانه وځي. طالبان به دا تضمینوي چې القاعده، اسلامي دولت او نورې ترهګرې ډلې به د امریکا پر ضد عملیات نه کوي؛ طالبان او اسلامي جمهوریت به د واک د وېش پر یوه تړون خبرې وکړي؛ او هلته به اوربند وي. څلور برخې یو له بل سره تړلې وې — یا لکه څنګه چې خلیلزاد اکثرا ویلي، “تر څو چې هر څه توافق شوي نه وي، په هیڅ شي موافقه نه کوي.”

په لومړي سر کې، دواړو خواو توافق درلود. خلیلزاد امریکايي ځواکونو ته په اشارې سره وویل:«موږ کولای شو چې د اپریل تر پایه نیمايي ځواکونه وباسو. ستانکزي په چټکۍ سره د تروریزم سره د مبارزې په اړه ډاډ ورکړ: “موږ به تضمین وکړو چې موږ به القاعدې ته اجازه ورنه کړو چې پر تاسو برید وکړي.” خو کله چې خلیلزاد د طالبانو او کابل تر منځ په ټول هېواد کې د اوربند او د واک د شریکولو د خبرو وړاندیز وکړ، ستانکزي انکار وکړ. هغه وویل: «موږ پوهیږو چې موږ په یوازې توګه پر افغانستان حکومت نه شو کولای او د خبرو اترو له لارې یوې هوکړې ته د رسېدو لپاره مرستې ته اړتیا لرو. خو هغه لومړی د طالبانو د ترورېزم ضد ژمنو په بدل کې له افغانستانه د امریکايي پوځیانو د وتلو تړون لاسلیکول غوښتل.

دوی ورځ تر بلې پسې تلل. خلیلزاد په وروستۍ غونډه کې وویل، «واشنګټن پر هر اړخیز اوربند ټینګار کوي. بالاخره د طالبانو استازو وویل چې که امریکا له افغانستانه ووځي نو دوی به پر امریکايي او متحدینو ناټو ځواکونو بریدونه بند کړي، خو د غني د حکومت د نسکورولو لپاره به د طالبانو جګړه روانه وي. طالبان به د افغان خواوو ترمنځ په راتلونکو خبرو کې یوازې له کابل سره اوربند د اجنډا په توګه وګڼي.

دا د هغه څه څخه لرې وه چې امریکایی مذاکره کوونکو غوښتل. د متحده ایالاتو ځواکونه په افغانستان کې د اسلامي جمهوریت د وسله والو دښمنانو څخه د دفاع لپاره په یوه خوا کې و. د دوی د ماموریت نوم غوڅ ملاتړ و. امریکايي قوماندانان په دې باور وو چې د افغانانو تر منځ له سیاسي جوړجاړي او دایمي اوربند پرته د جګړې پرېښودل به خطرناک او بې شرمه وي. خو خلیلزاد اندېښمن و چې سخت دریځي به خبرې ودروي او ټرمپ به دې ته وهڅوي چې اسلامي جمهوریت په ناڅاپي ډول یواځې پرېږډي. هغه وړاندیز وکړ چې بېرته خبرو ته راستانه شي.

د فبرورۍ په پای کې، خلیلزاد دوحې ته ورسېد، د فارس خلیج په شارق ویلیج اندسپا د ریتز کارلټون په یوه سپین هوټل کې د طالبانو بنسټګر ملا عبدالغني برادر له نوموړي سره د غرمې ډوډۍ وخوړه. برادر د طالبانو د حکومت له نسکورېدو مخکې د دفاع وزارت مرستیال و. وروسته له هغه چې حامد کرزی د ولسمشر په توګه وټاکل شو، برادر چې پټ شوی و، د افغان او امریکايي چارواکو په وینا، د طالبانو او نوي اسلامي جمهوریت تر منځ د سیاسي پخلاینې په اړه په شااو خوا خبرو اترو بوخت و. په ۲۰۱۰ کال کې د پاکستان او سي آی اې یوې ګډې ډلې برادر په کراچۍ کې ونیولو او  په پاکستان کې یې زنداني، او وروسته یې په کور کې نظر بند کړ. وروسته له هغه چې خلیلزاد د ټرمپ استازی شو، هغه د پاکستان د پوځ مشر قمر جاوید باجوه وهڅاوه چې ملابرادر د ښه نیت په توګه خوشې کړي.

د ټرمپ د ملي امنیت په چارو کې د افغانستان د چارو کارپوهې لیزا کورټیس د څرګندونو پر اساس چې په دې غونډه کې حاضره وه، خلیلزاد برادر ته وویل: “ما تاسو مطالعه کړي یئ.” “زه پوهیږم چې تاسو د سولې سړی یاست.”

برادر ځواب ورکړ: “زه پوهیږم چې که داسې نه وای زه به په دې میز ناست نه وای.”

خلیلزاد او پومپیو په دوحه کې د برادر رول ته د دې سترګه کتل چې طالبان خبرو ته جدي دي. (لکه څنګه چې پومپیو یو ځل غني ته ویلي و، برادر “ډېر تکړه لوبغاړی دی.”) د غرمې له ډوډۍ وروسته خلیلزاد په هوټل کې د برادر خونې ته لاړ، چې د لامبو یو حوض ترې ښکارېدو او ښځې په بیکني کې ترېنه ښکارېدې. خلیلزاد د هغه باور پر اساس چې وروسته له مرګه به جنت او حورې وي، په ټوکه وویل: “تاسو باید داسې احساس وکړئ چې تاسو په جنت کې یاست.” برادر کړکۍ ته ورغی او پرده یې وتړله.

د امریکایانو او طالبانو ترمنځ د پسرلي په اوږدو کې خبرې اترې لومړی په شرق او وروسته د دوحې په ډیپلوماتیک کلب کې روانې وې. برادر په منظمه توګه ګډون نه کاوه، خو خلیلزاد کله ناکله د هغه د هوټل په خونه کې له هغه سره په شخصي توګه لیدنه کوله. خلیلزاد هم د طالبانو د پلاوي له غړو او د غني له څو همکارانو سره جلا جلا واټساپ تارونه ساتلي او کله ناکله یې د سیګنال په وسیله غني ته پیغامونه استول. د هغه ګړندۍ ډیپلوماټیک چلند د پنټاګون او سپینې ماڼۍ نورو چارواکو لپاره د هغه د چارو تعقیبول ستونزمن کړي و. د پنټاګون یوه چارواکي وویل چې د مذاکره کوونکي ټیم غړو ټوکې کولې چې “په نړۍ کې د هارډویر ترټولو په زړه پورې تولید شوې ټوټه د زلمي ګرځنده ټیلېفون دی ځکه چې هغه په دوامداره توګه داسې بحثونه کول چې بل څوک ترېنه خبر نه و. دغه چارواکي وویل: “هغه دا د پام وړ وبلله.” “خو موږ ته دا ګډوډي غوندې ښکارېډه.” د اپریل په ۱۹ مه، غني پومپیو ته یو لیک واستاوه او شکایت یې وکړ چې له طالبانو سره د خلیلزاد له خبرو ګوښه شوی دی، او دا چې خلیلزاد له هغه سره د شپاړس ورځو خبرو اترو په ترڅ کې یوازې شپږ دقیقې خبرې کړې دي.

په دې رسمي غونډو کې ستانکزي او د طالبانو نورو مرکچيانو هم ګډون درلود، د ګوانتانامو د پخوانيو بندیانو په ګډون چې د اوباما د دورې د خبرو اترو پر مهال خوشي شوي وو. ټاکل شوې وه چې د سهار مجلس په لس نیمو بجو پیل شي. امریکایان وختي راتلل، او طالبان معمولاً ناوخته راتلل. په هرصورت، د اوړي په پیل کې، دواړه خواو د وروستۍ موافقې مسودې تبادله کړې. خلیلزاد د جولای د میاشتې ۱۴ نیټه د لاسلیکولو نیټه وټاکله او هغه په اوسلو کې د طالبانو او د اسلامي جمهوریت د استازو ترمنځ د سمدستي تعقیبي خبرو اترو پلان پیل کړ چې د افغانستان د سیاسي راتلونکي په اړه پرېکړه وکړي.

امریکایان لا هم نه پوهیږي چې ایا طالبان به د اسلامي جمهوریت سره اوربند وکړي که نه. د جولای په پیل کې د خلیلزاد مرستیال، مولي فاي، په دې هکله پر ستانکزي فشار راوړ، او دا موضوع یې د امریکایي مشرانو تر ټوله مهمه موضوع وبلله. ستانکزی و نه غولید، یوه بله غوښتنه یې مطرح کړه: هغه وغوښتل چې د غني د حکومت له خوا په زرګونو طالب بنديان خوشي شي.

د طالبانو استازو ټینګار وکړ چې دوی د سولې د خبرو د ګټو په اړه د خپلو سخت دریځو ډلو د قانع کولو  ته اړتیا لري. خلیلزاد وویل چې امریکا به هڅه وکړي چې غني دې ته قانع کړي، او کله چې په کوټه کې امریکايي پوځي افسران پوه شول چې طالبان پرته له اوربنده غواړي خپل بندیان خوشې کړي، نو د سمندري ځواکونو قوماندان اندرو وال وویل خلیلزاد “په ښکاره ډول یوه داسې معامله غوښته او داسې برېښېده چې هر څه طالبانو ته ورکړي. زموږ سرې کرښې هېڅ روښانه نه وې.” د جولای په درېیمه، د موافقې مسوده تازه شوه چې په کې تر پنځو زرو پورې طالب بندیان شامل وو. (په بدل کې به طالبان زر افغان حکومتي بندیان خوشي کړي.)

یوه اوونۍ وروسته په افغانستان کې د ناټو ځواکونو قوماندان جنرال آسټن ایس میلر دوحې ته ولاړ او له خلیلزاد سره یې د سهار د چای لپاره وکتل. له ده سره د غني دوه ځوان سلاکاران نادر نادري او عبدالمتین بیک هم ملګري وو، چې د طالبانو له استازو سره یې خبرې کړې وې. نادري او بېک راپور ورکړ چې یو شمېر طالبان د امریکې د ماتې د افتخار خبرې کوي. د طالبانو یوه مرکچي وویل: «دوی یوه لکۍ نه لري. بیک وروسته خلیلزاد ته وویل چې “بیداره شه”. هغه وويل: “د خدای لپاره، طالبان د خبرو اترو پلوي نه دي، د سياسي جوړجاړي پلوي نه دي.” “دوی د بریا په مارچ کې دي.”

خلیلزاد ورته وویل چې اندېښنه مه کوه. هغه وویل: “ما دوی نیولي دي.” “یو سیاسي جوړجاړی به وشي.” (خلیلزاد دا خبرې رد کړې.)

د جولای په 14 مه د اعلان کولو لپاره هیڅ شی نه و. د اګست په اوومه، په ډیپلوماتیک کلب کې، مذاکره کوونکو ټیمونو د پاتې شخړو د حل کولو لپاره د اصلي مسودې د موافقې په دوو پټو “ضمیمو” خبرې وکړې. یو به د القاعدې او اسلامي دولت د ځپلو لپاره د طالبانو ژمنې توضیح کړي. بل به هڅه وکړي چې د متحده ایالاتو وتل د جګړې د تاوتریخوالی له کمولو سره وصل کړي. د دې په منلو سره چې طالبان به د اسلامي جمهوریت پر ضد خپل پوځي کمپاین پای ته ونه رسوي، خلیلزاد وړاندیز وکړ چې ټولې خواوې دې په موقت ډول د هېواد له ۳۴ ولایتونو څخه په پنځو ولایتونو کې جګړه ودروي ترڅو امریکا وکولای شي په خوندي توګه خپل وتل پیل کړي. د افغانستان په پاتې برخو کې به جګړه روانه وي او که طالبان پر افغان ځواکونو برید وکړي، امریکايي ځواکونه کولای شي مداخله وکړي. که طالبان په هره سیمه کې پر افغان ځواکونو بریدونه ودروي، امریکا به یې ځواب ورکوي او سیمه ییز اوربند به کوي. خو له هغه وخته چې امریکا د خپلو افغان متحدینو د دفاع لپاره “مؤلفیت” درلود، د خلیلزاد مرستیال، فاي څرګنده کړه، د تاوتریخوالي د دې کمښت ساحه به د طالبانو له خوا ټاکل کیږي. هغې وویل: “تاسو ځواک لرئ.” “که تاسو برید ونه کړئ،” موږ به هم برید ونه کړو.” هغې ومنله چې وړاندیز پیچلی و. هغې وویل: «موږ په هرځای کې اوربند ته ترجیح ورکوو. ”

دا وړاندیز د ګډوډۍ او نورو شخړو لپاره نسخه وه. دواړو لورو ومنله چې امریکا به نور د طالبانو پر ضد “توغوندي” عملیات نه کوي. خو امریکا او طالبانو په دې اړه اختلاف نه درلود چې په کومو شرایطو کې امریکا د خپلو متحدینو دفاع کولی شي. طالبانو استدلال کاوه چې د میلر ځواکونه یوازې هغه چریکي بریدونه کولی شي چې په مستقیم ډول په افغان ځواکونو بریدونو کې ښکیل وو، په داسې حال کې چې میلر دا تشریح خورا تنګ وګڼله، او دې نتیجې ته ورسېد چې هغه ته هم اجازه ورکړل شوې وه چې په نورو لارو چارو عمل وکړي، د طالب جنګیالیو پر وړاندې چې پلان یې درلودد یو برید په ګډون .

په هرصورت، طالبانو ته د متحده ایالاتو امتیازات به په ښکاره ډول د غني اردو ته یو ګوزار وي. د کلونو لپاره، افغان ځواکونو د خپلو ځمکنیو بریدونو ملاتړ کاوه، او د طالبانو پر مرکزونو او اکمالاتي لیکو د برید لپاره د متحده ایالاتو په بمباریو او توپچي برید یې تکیه کوله. اوس به افغان ځواکونه د تعرضي کمپاینونو پر مهال په خپله ولاړ وي، او که پر دوی برید وشي، نو له ناڅرګندتیا سره به مخ شي چې آیا امریکايي ځواکونه به یې مرسته وکړي که نه.

خو خلیلزاد په دې باور و چې د تړون د لاسلیک لپاره یې کافي مشترکه زمینه برابره کړې ده. هغه له غني سره د مسودې متن شریک کړ – که څه هم، په پیل کې، وړاندیز شوې ضمیمې نه وې، ځکه چې هغه د دې برخې د خپریدو په اړه اندېښمن و. غني، د اټکل له مخې، پر مسودې اعتراض وکړ او په سند کې یې بدلونونه په نښه کړل. پومپیو او خلیلزاد د دوی ډېری خبرې له پامه غورځولي او د اګست په 16 مه یې د نیو جرسي په بیډمنسټر کې د ګالف په ریزورټ کې ټرمپ ته د دې معاملې په اړه معلومات ورکړل.

خلیلزاد له ټرمپ سره د کنفرانس په خونه کې د مرستیال ولسمشر مایک پنس، بولټن او نورو ملي امنیتي چارواکو سره یوځای شو. هغه د طالبانو هغه ژمنه بیان کړه چې القاعده ته به اجازه ور نه کړي چې پر امریکا برید وکړي، کله چې دا خبره مطرح شوه چې غني له تړون څخه ناخوښه دی، ټرمپ وویل: «ولې له غني سره پر خبرو خپل وخت ضایع کوئ؟ هغه یو غل دی.»

ټرمپ بیا له خلیلزاد څخه وپوښتل چې ایا هغه کولی شي طالبانو ته “یو څه ورکړي چې دوی سره همکاري وکړي.”

“تاسو د څه په اړه خبرې کوئ، ښاغلی ولسمشر؟”

“لکه پیسې.”

“نه،” خلیلزاد ځواب ورکړ. “دوی د ترهګرۍ په لیست کې دي. موږ هغوی ته پیسې نه شو ورکولای.»

ټرمپ مخکې له دې چې خلیلزاد دا روښانه کړي چې د کابل پر وړاندې د طالبانو جګړه به دوام وکړي، نورو موضوعاتو ته مخه کړه.

د اګست په ۲۵ مه په دوحه کې طالبانو د ترهګرۍ ضد مبارزې او د جګړې د محدودیتونو په اړه وروستۍ ضمیمه مسوده ومنله. په دې اساس طالبانو د امریکايي او ناټو ځواکونو د وتلو پر مهال له برید څخه منع شوي و. میلر د یوه چارواکي له قوله چې حاضر و، د طالبانو استازو ته وویل: «که د تړون له لاسلیک وروسته یو امریکايي هم مړ شي، نو تړون لغوه کېږي. همدارنګه د اسلامي جمهوریت په وړاندې د طالبانو د روانې جګړې په اړه، میلر به “ضروري او متناسب اقدامات” وکړي ترڅو د کابل د سرتېرو د دفاع لپاره کله چې دوی تر برید لاندې راشي، تهاجمي عملیاتو کې به ورسره برخه واخلي.

د طالبانو استازو هم لفظي ژمنې وړاندې کړې چې امریکايي چارواکو د خپل ریکارډ لپاره مستند کړې. د تروریزم سره د مبارزې په اړه، د طالبانو استازو وویل چې دوی د اسلامي دولت او القاعدې په وړاندې د متحده ایالاتو د دوامدار عملیاتو هرکلی کوي. که امریکا پر اسلامي دولت بمباري وکړي، “موږ به ستاسو په غاړه کې ګلونه ځړوو،” دوی وویل؛ لکه څنګه چې د القاعدې په اړه، دوی امریکایانو ته وویل، “څومره چې تاسو غواړئ ووژنئ.” میلر ته په یوه امتیاز کې، طالبانو دا هم ومنله چې د افغانستان په لویو ښارونو یا کوم ډیپلوماتیکو تاسیساتو به بریدونه نه کوي.

په پای کې، شرایطو د امریکا خوندي وتلو ته لومړیتوب ورکړ. دا په داسې حال کې ده چې په افغانستان کې د امریکايي ځواکونو د تلفاتو شمېر له ډېرې مودې راهیسې د کمېدو په حال کې دی. د متحده ایالاتو او ناټو سرتېرو په ندرت سره د ځمکې پر سر په جګړو کې برخه اخیستې؛ د دوی اصلي دندې د حکومت ساتنه، د افغان پوځ روزنه او د هوايي ملاتړ برابرول وو. دا رولونه د جګړې د هڅو لپاره مهم وو، مګر دوی نسبتا ټیټ خطر هم درلود. له ۲۰۱۵ کال راهیسې په افغانستان کې په جګړه کې هر کال تر سلو لږ امریکايي پوځیان وژل شوي دي. د اسلامي جمهوریت د پوځیانو او پولیسو له خوا په کلني ډول د وژل شویو کسانو شمېر له اتو زرو څخه زیات اټکل شوی دی. ملګري ملتونه وايي، جګړې هر کال د څو زرو ملکي وګړو ژوند هم اخلي.

د اګسټ په پای کې، ټرمپ یو پلان جوړ کړ چې طالبانو ته کمپ ډیویډ ته بلنه ورکړي چې تړون لاسلیک کړي. بیا، د سپټمبر په پنځمه، په کابل کې د موټر بم چاودنه وشوه، چې د امریکا د اردو د یو څلور څلویښت کلن سرتېري ایلیس انجیل باریټو اورټیز په ګډون شاوخوا یوولس کسان یې ووژل. د همدې اوونۍ په پای کې، ټرمپ د سولې خبرې په یوه ټویټ کې پای ته ورسولې او د مرګ ژوبلې پړه یې پر طالبانو واچوله: “که دوی د سولې په دې خورا مهمو خبرو کې اوربند ته غاړه نه ږدي، او حتی ۱۲ بې ګناه خلک هم ووژني، نو شاید دوی واک نه لري تر څو د یوه معقول تړون خبرې اترې وکړي.»

پومپیو خلیلزاد ته وویل: “تاسو باید ورشئ.”

کله چې ټرمپ له تړون څخه ووت، “ما له خوښۍ ټوپ وواهه،” د سپینې ماڼۍ یوه لوړ پوړي چارواکي یادونه وکړه. “زه خوشحاله وم کله چې دا ټویټ خپور شو.” د بولټن او نورو ملي امنیتي همکارانو په ګډون د حکومت په اوږدو کې ډېری چارواکو فکر کاوه چې د معاملې شرایط په پراخه کچه طالبانو ته ګټه رسوي، او ځینې یې په بشپړ ډول د جوړجاړي مخالف وو. چارلس کوپرمن، چې د بولټن مرستیال شو، وویل: ((دا نظر چې موږ له طالبانو سره د افغان حکومت پرته، خبرې اترې کولای شو، حماقت وه.)) خو د دوی بریا لنډمهاله وه. دوه میاشتې وروسته، د خلیلزاد ټیم د افغانستان د امریکایی پوهنتون دوه پروفیسوران – یو امریکایی او یو استرالیایی – چې په ۲۰۱۶ کال کې وتښتول شول او د طالبانو د حقاني ډلې له خوا چې له القاعدې سره اړیکې لري، خوشې کړ. تر دې مخکې ولسمشر غني د دغې شبکې ځوان غړی انس حقاني خوشې کړی و. د دغو بندیانو له خلاصون وروسته، پومپیو خلیلزاد ته وویل چې د سولې د خبرو د بیا پیل لپاره هڅې وکړي.

د ډسمبر په اوومه، برادر له خلیلزاد سره بیا په دوحه کې وکتل، له افغانستان څخه د ژر تر ژره وتلو لپاره د امریکا د ژمنې غوښتنه یې وکړه. برادر وویل، “زموږ اصلي هدف د تړون د لاسلیک لپاره د نېټې ټاکل او اعلان دی.” دوی پرېکړه وکړه چې هغه تړون لاسلیک کړي چې په تېر دوبي کې پرې خبرې اترې شوې. طالبانو ژمنه کړې وه چې د تړون تر رسمي کېدو مخکې به د اووه ورځو لپاره تاوتریخوالی کموي، څو خپله ژمنه وښيي. پومپیو غني ته زنګ وواهه او خبر یې ورکړ چې یو ځل بیا هوکړه په لاس کې ده، او وروسته غني پوه شو چې د ده لږ اعتراضونه په پام کې نیول شوي دي.

د ۲۰۲۰ کال د فبرورۍ په ۲۹ نېټه، د شېراټون ګرانډ دوحې په ریزورټ کې، خلیلزاد او برادر، په یوه لنډمهاله دریځ کې ناست، افغانستان ته د سولې د راوستلو تړون لاسلیک کړ. په تړون کې راغلي چې د ۲۰۲۰ کال د مارچ په ۱۰مه به طالبان د تلپاتې سولې په موخه بین الافغاني خبرې پیل کړي، او امریکا ژمنه وکړه چې د ۲۰۲۱ کال د مې تر میاشتې پورې به خپل جنګي ځواکونه وباسي. غني، چې له همکارۍ پرته یې بله چاره نه درلوده، د ټرمپ ادارې سره “ګډه اعلامیه” خپره کړه، په کوم کې چې هغه د تړون عمومي اهداف تایید کړل پداسې حال کې چې دا یې روښانه کړه چې هغه د شرایطو سره موافق نه دی. په دوحه کې په مراسمو کې، پومپیو ګډون کوونکو ته وویل چې دا تړون “هیڅ معنی نه لري” تر څو چې د هغې ټولې خواوې “د ژمنو او ژمنو په اړه کوټلي ګامونه پورته نه کړي.” د طالبانو د عالي شورا مشر هبت الله اخندزاده له یوه نامعلوم ځای څخه د یوې اعلامیې په خپرولو سره د امریکايي ځواکونو د وتلو ژمنه د ټول مسلمان او مجاهد ملت ګډه بریا وبلله.

بله ورځ ټرمپ غني ته زنګ وواهه. هغه وویل، «موږ پر تاسو تکیه کوو چې دا کار سرته ورسو. چې د دې مانا د طالبانو سره د واک وېش دی. ټرمپ وویل: دا تړون د امریکا د خلکو د خوښې وړ دی. زما د دښمنانو هم خوښ دی.” غني ځواب کې وویل چې د دوی د رښتینوالی به د تاوتریخوالي کمولو کې څرګند شي خو دی چمتو دی چې له دوی سره د خبرو اترو لپاره یو ټیم واستوي.

“لوی ګام ،” ټرمپ وویل. “موږ باید دا کار وکړو. که تاسو څه ته اړتیا لرئ ما ته زنګ ووهئ.”

دوه ورځې وروسته ټرمپ برادر ته ټیلېفون وکړ. د یوه چارواکي په وینا چې خبرې یې اورېدلې، ټرمپ ورته وویل: “تاسو خلک سخت جنګیالي یاست.” بیا ټرمپ وپوښتل: “ایا تاسو زما له خوا څه شي ته اړتیا لرئ؟”

برادر وويل: “موږ بايد بنديان خوشي کړو،” هغه زياته کړه چې اورېدلي يې دي چې غني به همکاري نه کوي. ټرمپ ویلي چې پومپیو ته به ووایي چې پر غني فشار راوړي.

د همدې میاشتې په وروستیو کې پومپیو په کابل کې له غني سره وکتل او له هغه یې وغوښتل چې د طالبانو د بندیانو د خوشې کولو په برخه کې نرمښت وکړي. مګر هغه ورته ډاډ هم ورکړ: “متحده ایالات ستاسو ګټه ده. که موږ هغه څه ترلاسه نه کړو چې موږ یې غواړو، موږ به ډګر پرېنږدو، “هغه وویل. “موږ به یوازې هغه مهال وځو چې سیاسي حل شتون ولري.”

غني ورته وویل: “دا روښانه ده چې تاسو به په خبرو اترو کې له موږ سره دریږئ دا هغه څه دي چې موږ هیڅکله نه درلودل.”

بیا پومپیو خپله پخوانۍ وینا وکړه: “یوازې هغه وخت به هر څه بدل شي چې موږ پرمختګ ونه کړو.” غني لکه چې په دې ګواښ پوه نه شو. وروسته، هغه یو اروپايي ډیپلوماټ ته د پومپیو څرګندونې حواله کړې، چې دا یې یو “د بدلون ټکی” بللی – دا ثبوت چې امریکا به په رښتیا هم اسلامي جمهوریت نه پریږدي تر څو چې د سولې خبرې اترې نه وي شوي.

په همدې پسرلي کې طالبانو د هغو پنځو زرو بندیانو نومونه وړاندې کړل چې د واک د شریکولو تر خبرو مخکې یې د خوشې کېدو غوښتنه کوله. د متحده ایالاتو د استخباراتو افسرانو او نورو چارواکو یوې ډلې د طالبانو نومونه وڅېړل او د “اعتراض لیست” یې جوړ کړ، چې په کې د څو محکومو وژونکو، نرګس محمد حسن په ګډون، په ایران کې زیږیدلی افغان پولیس افسر، چې په 2012 کې یې جوزف ګریفین د کابل د امنیه قوماندانۍ د پولیسو روزونکی یې وژلی و، شامل وو. همدارنګه په لیست کې د حکمت الله په نوم یو پخوانی افغان سرتېری هم و، چې درې استرالیايي سرتېري یې په داسې حال کې وژلي وو، چې پوکر او د میز پر سر د ریسک لوبه کوله. د دوی قضیې یوازې د لسګونو “داخلي بریدونو” څخه دوه وې – د دندې څخه بهر د سرتېرو او ملکي وګړو وژنه، د هغو کسانو له خوا چې د طالبانو له خوا ګومارل شوي و، دې ټولو د امریکې پر جګړه سیوری غورځولې وه.

د غني مشاورینو د څو سوو بندیانو خپل لیست جوړ کړ چې د دوی په وینا ستونزې یې درلودې – وژونکي، اختطاف کوونکي، او د مخدره توکو قاچاق وړونکي، چې ځینې یې اعدامیان و. د مې په وروستیو کې، غني یوازې له زرو څخه کم بندیان خوشې کړل، چې د هغه سلاکارانو د ټیټ خطر په توګه پیژندلي وو. خو طالبانو پر دې خبره ټینګار وکړ: ټول پنځه زره خوشي کړئ او یا به مذاکرات نه کوئ. خلیلزاد یادونه وکړه: «طالبان ثابت قدمه شول. “دوی پوهیدل چې موږ دومره نا امیده یو چې په هر حال د بین الافغاني مذاکراتو پیل غواړو.”

د ټرمپ اداره د دې پر ځای چې پر طالبانو لا زیات فشار واچوي، د غني پر ګوښه ساتلو یې تمرکز ته دوام ورکړ. په داسې حال کې چې دوی د بندیانو پر مسئله اخته و، خلیلزاد له غني سره د ارګ په ماڼۍ کې لیدنه وکړه او د ټرمپ پیغام یې راوړ: «موږ له ولسمشر غني سره کار کولو ته چمتو یو، خو که داسې انګیري چې لوی تصویر د کوچنیو مسلو قرباني کېږي، نو بیا موږ په خپلو اړیکو بیاکتنه کوو.»

غني بې حرکته شو. هغه خلیلزاد ته وویل: «موږ د امریکا پوروړي نه یو. “که تاسو غواړئ چې ووځئ، نو ووځئ، موږ کومه نیوکه نه لرو.”

غني په ښکاره له واشنګټن سره اوږدمهاله پوځي اتحاد ته ترجیح ورکوله، او د ولسمشرۍ ډېره برخه یې له امریکايي سفیرانو سره د لا زیات ملاتړ په غوښتنه تېره کړه. خو افغان ولسمشر نظر هغه غوښتنو ته چې متحده ایالاتو د هغه څخه درلودې، له پامه وغورځول شو. هغه دا د لوړو اصولو خبره وباله، او ډیپلوماټانو ته یې په دې شاکړه چې هغوی ډېری وخت د افغان مشروعیت قانوني او رسمي څرګندونې له پامه غورځوي. د بهرنیو چارو یو لوړپوړي چارواکي دا څرګندونه وکړه. په حقیقت کې هغه دولت چې غني یې مشري کوله د امریکا په پیسو او پوځي ځواک پورې تړلی و. د غني د ملي امنیت سلاکار محب وویل: «هغوی به موږ ته د خپلو موخو د ترسره کولو په هکله اشارې راکولې چې که موږ هغه و نه کړو نو پر موږ به فشار ډېر شي.» د غني هغه وړاندیز چې له امریکا پرته به جمهوریت ښه وي، یا خو د زړورتیا ښکارندويي وه او یا یوازې هسې ځان یې خوشحاله کاوه.

د جولای په میاشت کې ټرمپ پریکړه وکړه چې هغه به په افغانستان کې د امریکایي سرتېرو کچه نږدې نیمایي ته راټیټه کړي، شاوخوا څلور زرو ته. خلیلزاد مایوسه شوی و: هغه تمه درلوده چې د ټرمپ اداره به د نورو سرتېرو تر وتلو دمخه د دوحې تړون سره د طالبانو د موافقت په اړه رسمي بیاکتنه وکړي، مګر داسې ونه شوه. په هغه وخت کې د خلیلزاد ارزونه دا وه چې د طالبانو اطاعت له یوې مرجعې و. دوی لکه څنګه چې ژمنه کړې وه، د متحده ایالاتو پر ځواکونو له بریده یې لاس اخیستی و، او په ښارونو او لویو ولسوالیو کې “فدایي” بریدونه او موټر بم چاودنې کمې کړې وې. دوی د مې په وروستیو کې د کوچني اختر په مناسبت درې ورځنی اوربند وکړ چې تر ډېره په ښه توګه ترسره شو. بیا هم دوی پر افغان ځواکونو بریدونو ته دوام ورکړ او د سلګونو افغانانو ژوند یې واخیست.

د امریکا د وسله والو ځواکونو لوی درستیز مارک میلي په کابل کې له ولسمشر غني سره وکتل او ډاډ یې ورکړ چې له افغانستانه د امریکا وتل له دې هېواده د لاس په سر کېدو په مانا نه ده: “موږ د مشروط وتلو لپاره لاسلیک کړی دی،” هغه داسې ژبه کارولې وه چې د پومپیو له خوا ورته ورکړل شوې وه: امریکایي ځواکونه به تر هغه وخته پاتې شي چې ځینې شرایط پوره شوي نه وي، او یو له دغو شرطونو څخه دا و چې طالبان او اسلامي جمهوریت به خبرې پیلوي. تر دې دمه دا ټولو ته څرګنده وه چې ټرمپ کولی شي هر وخت خپل جنرالان له واکه وباسي.

د جولای په ۲۹مه، خلیلزاد او میلر، د امریکا او ناټو ځواکونو قوماندان له غني سره د هغه په استوګنځي کې د برادر له نوي ډاډ سره وکتل. دوی غني ته خبرداری ورکړی چې که هغه د طالبانو په لیست کې ټول کسان خوشې کړي، طالبان به ډېر احتمال “تاوتریخوالی د پام وړ کم کړي” او سمدستي به د واک شریکولو خبرې پیل کړي. غني دغه وړاندیز ته شا کړه. هغه وويل: “که امريکا غواړي هغه کسان خوشې کړي چې د اعدام سزا لري او په نړۍ کې د نشه يي توکو تر ټولو ستر قاچاقبران دي، نو تاسو بايد د دې مسؤوليت په غاړه واخلئ.” “زه درسره نه یم.”

بالاخره غني داسې یوه لاره غوره کړه چې امریکایانو ته یې هغه څه ورکول شوای چې دوی غوښتل. هغه لویه جرګه، یوه دودیزه مشورتي جرګه وبلله، چې د طالب بندیانو د برخلیک په اړه پرېکړه وکړي. د اګست په لومړیو کې، لویې جرګې د طالبانو په لیست کې د حسن او نورو بندیانو په ګډون د “اعتراض په لیست” کې د ټولو بندیانو خوشې کول تصویب کړل. (یو افغان استخباراتي چارواکي وویل چې حسن له خوشې کیدو څو اوونۍ وروسته د F.B.I څخه یو چا وپوښتل چې ایا هغه به بیرته ونیول شي، خو هغه لا دمخه ایران ته تښتیدلی و.)

د سپټمبر په ۱۲مه، د دوحې له هوکړې شپږ میاشتې وروسته، د شرق په هوټل کې د افغانانو خپلمنځي خبرې په رسمي ډول پرانیستل شوې. د کابل له خوا رټاکل شوي یو ویشت کسیز ټیم له میاشتو راهیسې تیاری نیولی و، لکه ورزشکاران چې د لوبو یو مهم فصل ته تیاری نیسي خو لوبې پسې ځنډول کیږي. د جرمني یوه بنسټ د سولې د خبرو د څرنګوالي په اړه سیمینارونه ورته وړاندې کړي و. خو په شرق کې د کابل ټیم پوه شو چې طالبان تر حده ډېر سخت دریځي دي. د اجنډا د یوې برخې حل کولو له دوو میاشتو څخه زیات وخت ونیو. یوې استازې حبیبه سرابي یادونه وکړه، چې طالبانو “یو ډول د ویاړ احساس کاوه، چې امریکا ته یې ماتې ورکړې.”

میلر وویل، په ورته وخت کې، چریکانو په کندهار او هلمند کې بریدونه پیل کړل چې په ښکاره ډول د دوحې د تړون “له روحیې څخه سرغړونه وه، که لیکل شوي لفظ نه وي”. د ۲۰۲۰ کال په وروستیو درېیو میاشتو کې، د بندیانو له خلاصون وروسته، په ټول افغانستان کې تاوتریخوالی زیات شوی او د ملکي تلفاتو کچه د ۲۰۱۹ کال په پرتله په سلو کې پنځه څلویښت زیاته شوې ده. د ملګرو ملتونو د راپور پر اساس، دغه برید “د ویرې چاپیریال لاپسې خراب کړی او د ټولنې ډېری برخې یې فلج کړې دي.” طالبانو هم د افغان ځواکونو په ملاتړ د امریکا پر ډېرو بریدونو اعتراض کړی او هغه یې د جګړې د مدیریت په برخه کې د دوحې له تړون څخه سرغړونه بللې ده. لکه د زورواکو کارپوریټ مدافع وکیلانو په څېر چې غواړي خپل مخالفین په کاغذ کې ډوب کړي، چریکانو د خلیلزاد ټیم ته له شپاړسو سوو څخه ډېر شکایتونه درج کړل او د کابل په وړاندې یې د خپل شدید نظامي کمپاین توجیه کولو لپاره یې وکارول.

کله چې جو بایډن په ۱۹۷۲ کې د نهه ویشت کلنۍ په عمر کې د سنا لپاره سیالي وکړه ، هغه د ویتنام جګړې سره د خپل مخالفت کمپاین وکړ. هغه ادعا ونه کړه چې جګړه غیر اخلاقي ده؛ بلکې، هغه باور درلود چې دا “یوازې احمقانه او د وخت، پیسو او ژوند یو ناوړه ضایع کول دي” لکه څنګه چې هغه وروسته په خپل یادداشت کې لیکلي. بایډن د افغانستان جګړې ته په ورته شکونو سره نږدې شوی دی. په ۲۰۰۹ کې، د مرستیال ولسمشر په توګه، بایډن د هغه وخت افغان ولسمشر کرزي سره ولیدل، له هغه یې وغوښتل چې د طالبانو لپاره د پاکستان د ملاتړ پای ته رسولو لپاره ډېر کار وکړي. “ښاغلی. ولسمشر، بایډن ځواب ورکړ، د کرزي او یو بل افغان په وینا، “پاکستان د متحده ایالاتو لپاره د افغانستان په پرتله پنځوس ځله مهم دی.” په ۲۰۱۵ کې، غني او عبدالله په واشنګټن کې د بایډن سره د ناشتې لپاره یوځای شول، چیرته چې هغه ورته وویل چې د افغانستان جګړه “نه ګټل کېدونکې ده.” د محب په وینا، د غني د ملي امنیت سلاکار، افغان چارواکي په دې قانع شوي و چې که بایډن کله ولسمشر شي “نو حتما خپل سرتېري وباسي.

وروسته له هغه چې بایډن وټاکل شو، د ۲۰۲۰ په نومبر کې، هغه جیک سلیوان د ملي امنیت سلاکار او انتوني بلینکن د بهرنیو چارو وزیر په توګه وټاکه. دواړو کسانو په حکومت کې د کار کولو کلونه تجربه درلوده، او دوی په افغانستان کې د پالیسیو له بدو انتخابونو څخه ښه خبر و. دا څرګنده نه وه چې ایا بایډن به د ټرمپ د لیک په اړه معامله تعقیب کړي که نه، هغه به پریږدي او یا به د طالبانو د تاوتریخوالي په ځواب کې تعدیلات وکړي. د ولسمشرۍ د لیږد پر مهال، سلیوان، بلینکن، او نورو سلاکارانو بایډن ته یو یادداشت واستاوه چې په کې ویل شوي و چې له طالبانو سره خبرې هیڅ ځای ته نه ځي. خلیلزاد ظاهراً په دې کې پاتې راغلی و چې طالبان او اسلامي جمهوریت په ګډه کار کولو ته وهڅوي، خو بایډن له هغه وغوښتل چې لږ تر لږه تر پسرلي پورې د ځانګړي استازي په توګه پاتې شي. هغه ټول لوبغاړي پېژني او که د بایډن اداره وغواړي چې د متحده ایالاتو د بشپړ وتلو لپاره د مې د لومړۍ نیټې نېټه د تړون پر اساس پوره کړي، نو دا به په چټکۍ سره کار وکړي.

کله چې بایډن دنده پیل کړه، محب په سپینه ماڼۍ کې د ناستې غوښتنه وکړه، مګر ورته ویل شوي و چې یوازې یو ټیلېفون ممکن دی. محب په بريتانيا کې يې د کمپیوټر انجنيرۍ په برخه کې دوکتورا ترلاسه کړې او له ۲۰۱۵ تر ۲۰۱۸ کال پورې يې په واشنګټن کې د افغانستان د سفير په توګه دنده ترسره کړې، درې کاله د ولسمشر غني د ملي امنيت سلاکار و. میتودیک، ارام او په لوستلو کې سخت، هغه غني ته په کلکه وفادار و، د هغه نظرونو هغه ته الهام ورکړ، مګر هغه تر ډېره د غني د مایکرو منجمنټ د وسیلې په توګه – نه د هڅوونکي په توګه لیدل کېده.

د جنوري په 22 مه، محب د سلیوان سره په ټیلېفون خبرې وکړې. سلیوان وویل، نوې اداره د افغانستان د ټولنیزو او اقتصادي لاسته راوړنو د ساتلو په لټه کې ده، په دې کې د ډیموکراسۍ، د ښځو حقونه او د اقلیتونو حقونه شامل دي. که طالبان په دوحه کې “بامعنی او صادقانه خبرو اترو” کې برخه وانخلي، “دوی به د خپلو انتخابونو پایلې ولري.” هغه زیاته کړه چې دا د “جګړې د زیاتولو په مانا نه ده، بلکې وضعیت ته په ځیر کتل دي.

سلیوان د ملي امنیت په شورا کې د ادارې پالیسي بیاکتنه پرانیستله: داسې بحثونه او خبرې یې پیل کړې چې د هغې په مرسته د افغانستان په هکله د بایډن پالیسي مشخصه کړي. د امریکا د پوځیانو شمېر ۲۵ سوو ته راټیټ شو. میلر، د قاطع ملاتړ قوماندان، په کلکه احساس وکړ چې بایډن باید دا سرتېري د ټاکل شوې نیټې څخه هاخوا وساتي، په دې اړه نا امیده و چې که د متحده ایالاتو ځواکونه ووځي د افغان اردو سره به څه پیښ شي. د بحث ډېره برخه په دې اړه وه چې د طالبانو او اسلامي جمهوریت تر منځ د یوې معاملې د ترسره کولو لپاره هڅه کول څه معنی لري او که داسې وي، د څومره مودې لپاره.

“ښاغلی، موږ د تل لپاره د پاتې کیدو لپاره نه یو،” میلي، د ګډو ځواکونو رییس، او د دفاع وزیر، آسټین، د پالیسۍ بیاکتنې په جریان کې بایډن ته وویل. خو دوی په افغانستان کې د امریکايي پوځیانو د حضور د یو کال د تمدید وړاندیز وکړ، په دې هیله چې پر طالبانو فشار راوړي چې د واک د شریکولو خبرې جدي ونیسي. دا څرګنده نه وه چې ولې د امریکايي ځواکونو د ماموریت لنډمهاله تمدید به هغه خبرې اترې اسانه کړي چې په پرله پسې ډول پرمختګ کې پاتې راغلي وې. سپیڼۍ ماڼۍ د پنټاګون د چارواکو سپارښتنې ته یوازې په دې نظر کتل چې دوی غواړي تر نامحدودې مودې پورې سرتېري افغانستان کې وساتي. که طالبان پر ناټو برید وکړي، بایډن ممکن د نورو سرتېرو ژمنه وکړي او یا هم تر فشار لاندې د وتلو امر وکړي. د پنټاګون وړاندیزونه له پامه وغورځول شول، او بحث دې ته اړ شو چې د متحده ایالاتو د وتلو په صورت کې به څه پیښ شي.

په همدې حال کې په دوحه کې په شرق هوټل کې د طالبانو د استازو او د کابل د ټیم ترمنځ خبرو لږ شواهد وړاندې کړل چې کوم ډیپلوماټیک پرمختګ شونی دی. د غني استازي په دغه استوګنځي کې اوسېدل او له قطر سره یې لږې اړیکې درلودې. د طالبانو استازي، چې په دوحه کې یې کورونه او کورنۍ او کاروبارونه درلودل، په عمومي ډول په هرو دوو یا درییو ورځو کې د استوګنې ځای ته راتلل، او بیا یوازې د شپې له خوا د کابل استازي سرابي را یاد کړل. “د وخت مدیریت ښه نه و.” د جنورۍ په لومړیو کې، د طالبانو پلاوي حتی له ټاکل شوي مهالوېش سره سم خبرو ته حاضر نه شول.

تر دې دمه، د کابل ډېرو استازو هغه باور له لاسه ورکړی، چې پر خلیلزاد یې درلود. سرابي په هغه تور ولګاوه چې “د طالبانو طرفداري کوي.” هغې وویل دا “ډېره روښانه” ده چې خلیلزاد د انتقالي، واک شریکولو د یوې برخې په توګه “غوښتل چې طالبان د حکومت مشران وي” او دا چې هغه غواړي غني له دفتره ووځي. خلیلزاد په دې باور و چې غني به د انتقالي حکومت د جوړولو لپاره واک پریږدي، خو هغه وویل چې هغه “هیڅکله، هیڅکله” د طالبانو د مشر د ټاکلو ملاتړ نه دی کړی. تر یوه حده یې د دغه کړکېچ پړه د غني په بې غورۍ ور واچوله. وروسته خلیلزاد وویل چې د ده تر ټولو لویه تېروتنه دا وه چې پر غني د جوړجاړي لپاره د لا زیات فشار راوستی و.

د ۲۰۲۱ په پیل کې، خلیلزاد او بلینکن یوې حل لارې ته ورسېدل. دوی به د سولې یو “چټک” بهیر پیل کړي چې په دوحه کې به د اسلامي جمهوریت او طالبانو تر منځ د واک شریکولو وروستي تړون ته د رسېدو لپاره د خبرو اترو مخه ونیسي. خلیلزاد د افغانستان د سولې په نامه د یوې اته مخیزې مسودې په لیکلو کې مرسته وکړه، چې په زړه پورې وه: د نوي اساسي قانون تصور؛ یو انتقالي حکومت چې پراخ پارلمان ولري، د طالبانو ډېری غړي ځای په ځای کړي؛ نوې محکمې؛ یوه نوې اداره، د اسلامي فقهې عالي شورا؛ او ملي اوربند. هغه هيله څرګنده کړه چې طالبان او اسلامي جمهوريت به په ترکيه کې د سولې په غونډه کې د ګډون لپاره موافقه وکړي.

د مارچ په ۲۲، بلینکن د ناټو د بهرنیو چارو وزیرانو سره وکتل، ټینګار یې وکړ چې متحده ایالات باید په افغانستان کې د سیاسي جوړجاړي د رامینځته کولو لپاره ډېر څه وکړي. بلینکن بایډن ته ټیلېفون وکړ او ویې ویل، هغه غواړي چې د ترکیې تر سرمشریزې پورې د سرتېرو وتل وځنډول شي، که څه هم طالبانو تر اوسه د ګډون لپاره موافقه نه ده کړې. بلنکن استدلال وکړ چې دا به د ناټو متحدینو ته وښيي چې متحده ایالات غوږ نیسي، مګر دا به د دوحې تړون ماتولو په معنی وي.

خلیلزاد له طالبانو سره وکتل او استدلال یې وکړ، که دوی غواړي چې افغانستان له نړیوالو مرستو او پیژندګلوۍ برخمن شي، نو باید د امریکا په وتلو کې ځنډ ومني، څو په ترکیه کې د واک د ویش پر سر خبرې وشي. کله چې د طالب مرکچيانو ولیدل چې امریکایان د دوحې د تړون د ماتولو په اړه خبرې کوي، دوی مستقیماً د امریکا او ناټو پر ځواکونو د بریدونو د نوي کولو ګواښ و نه کړ. مګر دوی روښانه کړه چې “بد شیان به پیښ شي ،” د بهرنیو چارو وزارت یوه چارواکي وویل.

د اپریل په پنځمه، د بایډن د ملي امنیت مرستیال، جون فینر، محب ته ټیلېفون وکړ او ویې ویل چې دا امکان نه لري چې متحده ایالات به د مې له لومړۍ نیټې څخه مخکې له افغانستان څخه ووځي. مګر هر ډول تمدید ، هغه وویل ، “د محدود وخت لپاره به وي.” سپینې ماڼۍ هیله ښودلې چې له طالبانو سره خبرې به د انتقال بهیر اسانه کړي. فینر وویل: «دا مهمه ده چې افغان حکومت په یوه غږ خبرې وکړي، د سولې له بهیر څخه په «نا واضح ډول» ملاتړ وکړي، او له طالبانو سره د خبرو په اړه «رغنده او فکري چلند» غوره کړي. محب له غني سره خبرې شریکې کړې: په افغانستان کې به د امریکا دوره ژر پای ته ورسېږي.

غني او محب دواړو ګومان کاوه چې بایډن به د اوړي د جګړې له فصل وروسته د وتلو مهالوېش وټاکي، کله چې د ژمي واوره به د طالبانو تحرک محدود کړي. نهه ورځې وروسته، کله چې بایډن خپله پریکړه اعلان کړه، هغه د طالبانو سره د ټرمپ د ادارې معامله داسې بیان کړه چې “شاید هغه څه نه وي چې ما په خپله خبرې اترې کړې وي”، مګر د سپټمبر تر 11 پورې د بشپړ وتلو امر یې وکړ. غني په ټویټر کې یو بیان خپور کړ چې د بایډن پرېکړې ته یې د درناوي څرګندونه وکړه. هغه ليکلي: “د افغانستان وياړلي امنيتي او دفاعي ځواکونه د خپلو خلکو او هېواد د دفاع پوره وړتيا لري.” په څو ورځو کې طالبانو څرګنده کړه چې په ترکیه کې د خلیلزاد د سولې په غونډه کې به ګډون نه کوي. د طالبانو او اسلامي جمهوریت تر منځ د سولې د منځګړیتوب لپاره د متحده ایالاتو د کلونو اوږدې ډیپلوماټیکې هڅې ناکامې شوې.

طالبانو کلونه کلونه په بېلا بېلو کلیوالو سیمو کې خپل حکومت کاوه، خو هیڅکله یې د افغانستان یو لوی ښار نه دی نیولی. ناټو او وروسته افغان هوايي ځواک د هوايي ځواک انحصار درلود. طالبانو نه جنګي الوتکې درلودې او نه د الوتکو ضد اغېزمن توغندي، که څه هم دوی کولی شي په کوچنیو وسلو سره چورلکې او ټیټې الوتنې را وغورځوي. هرکله چې طالبان د لوی برید لپاره راټول شوي، یا په ځینو وختونو کې کله چې دوی په لنډمهاله توګه یو ښار نیولی، دوی د ویجاړونکو هوایي بریدونو سره مخ شوي. له ۲۰۱۸ کال وروسته، کله چې میلر د غوڅ ملاتړ قومانده په غاړه واخیسته، هغه د غني ځواکونه وهڅول چې د هوايي ځواک په ملاتړ د ځانګړو ځواکونو کارول دوه چنده کړي. تر ۲۰۲۱ کال پورې د افغانستان هوايي ځواک اته زره پرسونل او څه باندې یو سل و اتیا الوتکې درلودې.

د بایډن له اعلان وروسته، میلر له هېواد څخه د امریکایي سرتېرو ایستل پیل کړل. له دې سره هغه نړیوال قراردادیان چې د افغانستان د چورلکو او جنګي الوتکو ساتنه یې کوله، هم لاړل. میلر وویل: “کمپنۍ به هلته خپل خلک تر هغې ونه ساتي تر څو چې دوی د متحده ایالاتو یا ناټو ځواکونو څخه په بشپړ توګه خوندیتوب ترلاسه نه کړي.”

د مۍ په میاشت کې، یاسین ضیا، د پوځ لوی درستیز او د دفاع سرپرست وزیر، پوه شو چې د متحده ایالاتو مرکزي قوماندانۍ، چې د افغان جګړې مسوول دی، هڅه کوي د الوتکو “ټیلېفوني ساتنه” چمتو کړي. داسې چې د ویډیو له لارې، په iPads کې، په قطر کې متخصصین ګومارل کېدل بیا به هغوی افغانانو ته د الوتکو د ترمیم لارښوونه په انلاین توګه کوله. ضیا یادونه وکړه: “دوی ویل چې زموږ له خوا میخانیک به د زوم مخې ته ناست وي او د قطر سړی به ورته مشوره ورکوي چې دا کار وکړي یا دا وکړي.” مرکزي قوماندې هم پلان درلود چې په متحده عربي اماراتو کې له افغانستان څخه شاوخوا زر کیلومتره لرې د الوتکو د ترمیم یو دوکان پرانیزي، خو افغان هلیکوپټرو دومره لیرې الوتنې نه کولې او افغان الوتکې باید د پاکستان له فضايي حریم څخه تېرې شي، چې له پاکستاني پوځ سره پېچلو خبرو ته اړتیا وه. د امریکا د بهرنیو چارو وزارت یوه جګپوړي چارواکي ویلي چې د جون تر میاشتې پورې “تاسو لیدلی شئ چې هلته به داسې څه نه وي چې افغان الوتکې الوتنې وساتي”. د ساتنې تر څنګ، د دفاع وزارت د یوه لوړ پوړي چارواکي په وینا، اړینه ستونزه دا وه چې “موږ روان یو.” ټول افغان پوځ د متحده ایالاتو د سیسټمونو او مهارتونو په شاوخوا کې د کار کولو لپاره ډیزاین شوی و، او کله چې دا کار پای ته ورسېد، افغان ځواکونه له منځه ولاړل.

په وروستیو کلونو کې افغان پوځ ته لسګونه اډې په میراث پاتې وې. د ولسمشر د لومړي مرستیال، صالح په وینا، اډې “د دفاع وړ خو د اکمال لپاره اسانه نه وې.” دوی په ځانګړې توګه داسې وو چې طالبانو ډېرې سیمې ونیولې او لویې لارې یې وتړلې. په هغه پسرلي کې، صالح په یوه برېښنالیک کې لیکلي وو، “داسې ورځې وې چې ما به زما په واټس اپ یا ټیلېفون کې تر زرو پورې پیغامونه له دې محاصره شویو [اډو] څخه د مرستې غوښتنه کوله. ډېری بند پاتې سرتېرو په ټولنیزو رسنیو کې د نا امیدۍ کیسې خپرې کړې. صالح وويل: “د لوږې، تندې، د طبي پرسونل او امکاناتو نشتوالى، د لوژستيکي او هوايي ملاتړ د نشتوالي له امله د بېځايه کېدو کچه هره ورځ اووه سوه ته لوړه شوې ده.”

د جولای په لومړیو کې، غني او د هغه سلاکاران واشنګټن ته له خپل سفر څخه راستانه شول، چېرته چې دوی د خپل هوډ او خوشبینۍ څرګندونه وکړه. خو، محب یادونه وکړه، “موږ ډېر نا امید وو.” د لانګ وار ژورنال د اټکلونو له مخې، کله چې د امریکايي ځواکونو وتل پیل شول، طالبانو د افغانستان د شاوخوا څلور سوه اداري ولسوالیو له ډلې څخه شاوخوا اتیا ولسوالۍ تر خپل کنټرول لاندې راوستلې. د جولای تر لسمې پورې، طالبانو تر دوه سوه پر ډېرو ولسوالیو کنټرول درلود. دوی په چټکۍ سره د ایران او پاکستان سرحدونه ونیول، او د ګمرکونو ګټور عواید یې ترلاسه کړل. بیا یې لوی ښارونه وځپل او کابل ته نږدې ولسوالۍ یې ونیولې. محب وویل: “موږ نه شو کولی دا جریان کنټرول کړو، او موږ په بشپړ ډول ډاډه نه و چې امریکایان څه کولی شي یا څه نه شي کولی.” “او سقوط ډېر ژر پیل شو.”

د جولای په ۲۳ مه بایډن غني ته ټیلېفون وکړ: «زه اړتیا نه لرم چې په نړۍ او افغانستان کې د طالبانو سره د جګړې په هکله تصور تاسې ته واضح کړم، زه باور لرم چې د طالبانو پر وړاندې د جګړې په برخه کې وضعیت ښه نه دی». امریکايي جنرالانو هڅه کوله چې غني دې ته وهڅوي چې یو نوی پوځي پلان جوړ کړي چې هوايي ځواک یې د نفوسو د لویو مرکزونو لکه کابل په دفاع متمرکز کړي. بایډن وړاندیز وکړ چې غني راتلونکې اوونۍ د افغانستان د مشهورو سیاستوالو سره چې په کې عبدالله، دوستم، کرزي او د افغانستان د هزاره اقلیت مشر محمد محقق په ګډون یو مطبوعاتي کنفرانس وکړي. بایډبن د دفاع له وزیر بسم الله خان سره “تاسو ټول یو ځای ودریږئ” د کابل او لویو ښارونو د دفاع لپاره “د دې نوې ستراتیژۍ ملاتړ وکړئ”.

بایډن ادامه ورکړه، “زه پوځي سړی نه یم، نو زه تاسو ته نه وایم چې یو پلان باید دقیقا څه ډول وي،” مګر، که غني دا نظر ومني، “تاسو به د متحده ایالاتو له اردو څخه نوره مرسته ترلاسه کړئ. خو دې ته اړتیا ده چې دې تفاهم ته ورسیږئ ” بایډن زیاته کړه: “موږ به نږدې هوایي ملاتړ ته دوام ورکړو ، که موږ پوه شو چې پلان څه دی او موږ څه کوو.”

غني وویل چې دی به خبري کنفرانس ورکړي، خو ځواکونه یې پر طالبانو د هوايي بریدونو لپاره نورو امریکايي الوتکو ته اړتیا لري: «هغه څه چې مهم دي نږدې هوايي ملاتړ دی».

بایډن ځواب ورکړ: “وګورئ ، نږدې هوایی ملاتړ یوازې هغه وخت کار کوي چې په ځمکه کې د ملاتړ لپاره نظامي ستراتیژي شتون ولري.” هغه وویل چې دی به ژر تر ژره خپل یو جګپوړی جنرال غني ته زنګ ووهي چې پوځي پلانونه همغږي کړي.

دوه ورځې وروسته، پنټاګون اعلان وکړ چې د طالبانو پر ضد یې پراخ هوایي بریدونه پیل کړي، چې “راتلونکو اوونیو” کې به دوام وکړي. غني له سیاسي مشرانو سره لیده کاته وکړل او ولایتونو او پوځي اډو ته یې سفرونه وکړل او د وسله والو ځواکونو د ملاتړ لپاره یې لاریون وکړ. د اګست په دویمه، کله چې هغه پارلمان ته د خپل حکومت نوې پوځي ستراتیژي وړاندې کړه، هغه د بایډن پر ادارې نیوکه وکړه. هغه وویل: “زموږ د اوسني وضعیت لامل دا دی چې دا پریکړه ناڅاپه وشوه.” بیا هم، هغه وړاندوینه وکړه چې د هغه حکومت به “په شپږو میاشتو کې وضعیت کنټرول کړي.

غني پریکړه وکړه چې د اګست په پنځمه د ایران د نوي ولسمشر ابراهیم رئیسي د لوړې په مراسمو کې د ګډون لپاره تهران ته سفر وکړي. له څو کلونو راهیسې غني له ایران سره پر امنیتي او اقتصادي تړون خبرې کولې. مخکې له دې چې هغه لاړ شي، هغه د بلینکن سره خبرې وکړې. دوی لومړۍ لس یا پنځلس دقیقې د کابل او تهران ترمنځ د یوې موافقې د امریکا د بهرنۍ تګلارې د احتمالي پایلو په بیاکتنې کې تېرې کړې. بلینکن غني ته خبرداری ورکړ، که د امریکا له قوانینو سرغړونه وشي، زموږ ملاتړ به له خطر سره مخامخ کړي. بحث د اسلامي جمهوریت د اوږدمهاله شتون اټکل وکړ.

کله چې دوی جګړې ته مخه کړه، غني د امریکایانو د تېروتنو، په ځانګړې توګه له طالبانو سره د خبرو اترو د اوږدې مودې په اړه خبرې وکړې. په دوحه کې د غني مرکچيانو هغه ته خبر ورکړی و، هغه بلینکن ته وویل چې «ټول طالبان پوځي بریا غواړي. په ډېر درناوي سره، زموږ نړیوالو همکارانو د طالبانو نیت او شخصیت سم نه دی پېژندلی. . . . د طالبانو اوسنی دریځ « تسلیم کړه، تسلیم کړه، تسلیم کړه». . . ایا ستاسو همکاران او ستاسو کارمندان نور احساس لري؟”

بلینکن وویل چې ممکن د غني لپاره لا هم یوه لاره وي چې “له ځانه به سترګې نه پټوې.” خلیلزاد په یوه نوي وړاندیز کار کوي: د یوې میاشتې اوربند په بدل کې چې دواړه خواوې درې زره بندیان خوشې کوي. غني دا خبره په کلکه رد کړه. که هغه په زرهاو نور طالب بندیان خوشي کړي، هیواد به وران شي. . . . زموږ امنیتي ځواکونه به بیا جګړه ونه کړي.»

د اګست په شپږمه، طالبانو د نیمروز ولایت په جنوب کې د زرنج ښار، چې د ولایت لومړی مرکز وو، ونیول. بله ورځ د امریکا سفارت له ټولو امریکايي اتباعو وغوښتل چې له افغانستانه ووځي. د غني دفتر په ټولنیزو رسنیو کې د افغانستان د عصري کولو د هڅو په اړه د پرمختګ راپورونه خپروي. مطبوعاتي اعلامیې د حقیقت څخه ډېر څه څرګند کړل. “شاید دا د مقابلې میکانیزم و.” د بشري حقونو د کمېسیون رییس اکبر وویل، مګر د نورمال حالت ورځنۍ بڼه “یوازې د موازي کائنات په څېر بریښي.” د اګست په لسمه، د غني رسمي فیسبوک پاڼې د نوي زیربنایي پروژو اعلان وکړ، په شمول د شمالي ښار کندوز کې، چیرې چې اوس د طالبانو بیرغ رپیږي.

کله چې طالبانو د نویمې لسیزې په نیمایي کې افغانستان فتح کړ، نو کله ناکله یې د افغانستان ښارونه په لږو جګړو کې نیول، پرته له غچ اخیستنې یې تسلیمي منله، د واک چټک، بې خونده بدلونونه په افغان کورنۍ جګړه کې تکراري بڼه وه، چې د جنګیالیو د خپلوۍ احساس منعکس کوي، حتی د بې رحمه تاوتریخوالي په منځ کې. تسلیمول، پارول، او لنډمهاله سیمه ییز اوربندونه د غچ اخیستنې وژنو او لنډیز اعدامونو سره یوځای دودونه رامنځته شوي. تېر اوړي، بسم الله خان راپور ورکړ چې طالبانو د اسلامي جمهوریت عسکرو ته پیسې، او د خوندیتوب سند ورکوي، ترڅو د تسلیمیدو او کور ته د تګ وروسته دوی له ځورونې څخه وژغورل شي. د اګست په میاشت کې، “پیسې په چټکۍ سره لاسونه بدلوي،” یو لوړ پوړي برتانوي پوځي افسر وویل، چې افغان امنیتي ځواکونه د “طالبانو لخوا اخیستل شوي.”

د اوونیو راهیسې امریکا او د هغې اروپایی متحدینو هڅه کوله چې د خپل پرسونل او هغو افغانانو له ایستلو ډډه وکړي چې د دوی لپاره یې کار کاوه، له دې وېرې چې دا کار به د وتلو لپاره بېړنی ښکاري، خو د اګسټ په لومړیو کې برتانوی پوځ د افغانستان د استخباراتو یوه ډله ایستله. د طالبانو له خوا د مخابراتي شبکو مخه ونیول شوه. ولایتي مرکزونه اوس یو په بل پسې سقوط کوي. د اګست په ۱۲مه غزني سقوط وکړ. په هغه ماښام، د بایډن د دفاع وزیر، بلینکن او لویډ آسټین، غني ته ټیلېفون وکړ او هغه ته یې خبر ورکړ چې د کابل د هوايي ډګر د نیولو لپاره به درې زره امریکایي سرتېري الوتنې وکړي. د طالبانو د برید په وړاندې د کابل د دفاع لپاره سرتېري نه و لیږل شوي؛ دوی د امریکایي عسکرو د ایستلو لپاره راتلل. بله ورځ طالبانو د کندهار او هرات لوی ښارونه ونیول. دوستم تر محاصرې لاندې ازبکستان هېواد ته ولاړ، لکه څرنګه چې په شمال کې بل ځواکمن او خپلواک مشر عطا محمد نور وتښتېد.

خلیلزاد او د هغه ټیم، چې لا هم د یوې هوکړې په لټه کې و، چې ښايي پر کابل د طالبانو د برید مخه ونیسي، له غني څخه یې وغوښتل چې د عبدالله او کرزي په مشرۍ یو پلاوی وټاکي چې دوحې ته ولاړ شي او له برادر او د هغه له همکارانو سره په منظمه توګه د انتقال لپاره کار وکړي. فکر دا و چې غني به هر هغه څه ومني چې د دې پلاوي سره خبرې اترې کوي – که هغه د واک څخه د ده لرې کول هم وي. غني وویل، دی غواړي چې واک پرېږدي، خو یوازې په هغه صورت کې چې ټاکنې وشي، څو د هغه اوږدمهاله جانشین وپېژندل شي. امريکايانو دا خبره بې ارزښته وبلله. د شنبې په ورځ، د اګست په ۱۴ مه، د راپورونو په ترڅ کې چې د طالبانو واحدونه لا دمخه په کابل کې دي، غني خپله غوښتنه رد کړه. اوس هغه په ساده ډول د لویې جرګې لخوا تایید شوي واک د منظم لیږد تمه درلوده.

هغه بلینکن ته وویل چې دی چمتو دی چې هر هغه څه ومني چې د هغه سفیران او د بایډن اداره له طالبانو سره موافقه کوي. بلنکن له هغه وغوښتل چې ژر تر ژره دوحې ته پلاوی ولېږي، تر څو طالبانو ته وښيي چې دا یوه جدي پروسه ده. موږ د دې پروسې لپاره اوربند ته اړتیا لرو.”

غني وویل: “د مهربانۍ له مخې څومره چې کولای شئ په یوه باعزته بهیر باندې تکیه وکړئ.” هغه پر دې ټينګار وکړ چې د واک هر ډول لېږد بايد د افغانستان د مجلس له خوا تاييد شي. “مهرباني وکړئ طالبانو ته ووایاست چې دا تسلیمي نه ده.”

بلینکن وویل: “عزت په حقیقت کې هغه څه دي چې موږ یې هم غواړو.”

غني ورته وویل، که طالبان د منظم انتقال لپاره دا وروستۍ هڅې رد کړي او یا په ښه نیت خبرې ونه کړي، زه به تر مرګه وجنګیږم. هغه پلاوی چې بلینکن یې غوښتنه کړې وه – د دوستم د زوی او کرزي، عبدالله او محب په ګډون دیارلس کسان – وټاکه او اعلان یې وکړ چې له طالبانو سره په خبرو کې به د اسلامي جمهوریت برخلیک ټاکي. غني محب ته وویل چې له دې پرېکړې سره یې احساس وکړ چې د اسلامي جمهوریت وجود له منځه تللی دی.

غني د نړۍ په ناکامو دولتونو کې په ۲۰۰۸ کال کې په یوه کتاب کې لیکلي چې «د جرمونو، تاوتریخوالی او مخدره موادو ناوړه شبکې د بې واکه خلکو او بې کنټروله سیمو خوراک کوي.» دا ستونزه “د نړۍ د سیسټمیک بحران په زړه کې ده.” افغانستان د شلمې پیړۍ په ډېره برخه کې، د ۱۹۷۹ کال د شوروي تر یرغل پورې، چې د دوه څلویښت کلنې پرله پسې جګړې، چې ډېره برخه یې د بهرنیو قدرتونو له خوا رامنځ ته شوه، بې وزله خو باثباته او سوله ییز و. پاکستان، سعودي عربستان او امریکا په اتیایمه لسیزه کې د شوروي له اشغال سره د مبارزې په برخه کې افغان افراطي وسله وال تمویل او تجهیز کړل. پاکستان د نويمې لسيزې په نيمايي کې د طالبانو د واک ته رسېدو لپاره وسله وال تمويل کړل. د سپټمبر له یوولسمې وروسته د امریکا په مشرۍ یرغل د ترهګرۍ ضد مبارزې په نوم د افغانستان په شاوخوا کې فاسد جنګسالاران ځواکمن کړل او د طالبانو له رانسکورېدو وروسته، د پاکستان د غورځنګ د بیا راژوندي کېدو په مخنیوي کې پاتې راغلل. کله چې غني ولسمشر شو، په ۲۰۱۴ کې، پاڅون کوونکو چریکانو د یوې لسیزې پټنځایونه او د پاکستان د پوځ او استخباراتو له خوا پټې مرستې ترلاسه کړې وې او د اسلامي جمهوریت د حکومت کولو او له ځانه د دفاع توان یې له بده مرغه زیانمن کړی و. په متحده ایالاتو او اروپا کې، د جګړې په اړه عامه افکار خړوب شوي، چې د سرتیرو او مرستو کمولو لامل شو. د افغانستان د ځوانې ډیموکراسۍ د پیاوړتیا لپاره د غني ټولو هڅو ته په کتو، دا هیڅ امکان نه و چې هغه به په دې تاریخ بریالي شي، یقینا نه له ۲۰۱۷وروسته، کله چې اسلامي جمهوریت د ډونالډ ټرمپ له بې پروا پرېکړو سره مخ شو.

د ولسمشر په توګه د غني وروستۍ پرېکړه چې له هېواده ووځي، په بشپړه توګه ارزول ګران دي. تېر اګسټ، په تاجکستان کې د افغانستان پخواني سفیر پر غني تور ولګاوه چې له افغانستانه د تېښتې پر مهال یې څه باندې یو سل او پنځوس میلیونه ډالره غلا کړي، که څه هم سفیر د خپلې ادعا د تائید لپاره هېڅ ثبوت وړاندې نه کړ. غني دغه تورونه په بشپړ ډول او په کلکه دروغ بللي دي. په متحده ایالاتو کې، د افغانستان د بیارغونې لپاره د امریکا ځانګړي مفتش یوه پلټنه پیل کړې، خو دا تورونه پټ پاتې دي.

دا د جولای په وروستیو کې وه چې غني او محب لومړی د دې احتمال په اړه بحث وکړ چې دوی به تېښتې ته اړ شي. د غني یو له لومړیتوبونو څخه دا و چې د هغه د کتابونو ټولګه زیان و نه ویني. د هغه ترجیح دا وه چې له پلازمینې څخه ختیځ افغانستان ته په شا شي، چیرې چې هغه سیاسي او نظامي متحدین درلودل. محب فکر وکړ چې که بهر تګ ته اړ شي، تاجکستان او ازبکستان تر ټولو د پام وړ لومړني ځایونه ښکاري، ځکه چې دواړه د افغان ولسمشر له څلورو Mi-17 هلیکوپټرو څخه په یوه الوتکه کې په یوه الوتنه کې رسیدلی شي. د اګست په میاشت کې، محب د افغان ولسمشر د محافظتي خدماتو له رییس، قهار کوچي څخه وغوښتل چې د دې کرښې په اوږدو کې یو اضطراري پلان جوړ کړي. خو لکه څنګه چې طالبان د کابل څنډو ته ورسېدل او امریکا د خپلو امریکايي او افغان متحدینو د ایستلو لړۍ ګړندۍ کړه، محب نه پوهیده چې هغه او غني د واشنګټن په وتلو کې لاس لري.

په څوارلسمه نېټه، محب پوه شو چې د ولسمشرۍ په ماڼۍ کې د هغه یو همکار د هغو افغانانو په لیست کې دی چې د امریکا د سفارت له خوا د ویستلو لپاره منظور شوی دی. هغه ماسپښین، محب د بهرنیو چارو وزارت سره د ټیلېفون له لارې خبرې وکړې. د سولې د خبرو په اړه د خبرو په ترڅ کې، محب د پوښتنې لپاره ودرېد، “ایا زما او غني لپاره د وتلو کوم پلان شته؟” چارواکي په لیکلي ډول د یو څه غوښتنه وکړه.

محب ولسمشر غني ته په اشارې سره لیکلي: “زه غواړم غوښتنه وکړم چې زه او PG (رئیس جمهور غني) ستاسو د ایستلو په پلان کې شامل کړي که چیرې سیاسي جوړجاړی کار ونه کړي.”

“ترلاسه شو.”

د خبرو ناڅرګندتیا محب نا آرامه کړ. هغه یادونه وکړه: “ما فکر کاوه، زما ملګري به موږ وژغوري.” هغه په متحده عربي اماراتو کې له یوه جګپوړي چارواکي سره اړیکه ونیوله چې هغه ورته ډاډ ورکړ چې متحده عربي اماراتو غني او د هغه لوړ پوړو همکارانو ته به زمینه برابره کړي. هغه وویل چې سلطنت به د دوشنبې په ورځ په شپاړسمه یوه چارټر الوتکه کابل ته واستوي او الوتکه به په هوايي ډګر کې ولاړه وي او پیلوټان به په لنډ وخت کې الوتنې ته چمتو وي.

د محب د سیګنال چټ ګروپ کې چې د هیواد ځینې لوړ پوړي استخباراتي او امنیتي چارواکي په کې شامل وو. د څوارلسمې په شپه، په چینل کې بد خبرونه خپاره شول. ننګرهار هم د نورو ولایتونو په څېر د طالبانو لاس ته ورغلی و. د یکشنبې په ورځ سهار نهه بجې محب له خپل رسمي هستوګنځي څخه د ولسمشر غني دفتر ته د خپلو ورځنیو کارکوونکو د ناستې لپاره ولاړ. دغه چینل اوس راپور ورکړی چې د طالبانو غړي کابل ته رسېدلي دي. وسله وال ښايي محلي طالبان وي چې د ځان د ښودلو پرېکړه يې کړې وي، ښايي مجرمين وي چې ځان يې د طالبانو په توګه معرفي کوي، يا ښايي د يرغلګر ځواک مخکښان وي. داسې راپورونه هم شته چې د کابل پولیس، عسکر او ساتونکي خپل یونیفورم ایستلی او کورونو ته روان دي.

هغه سهار په دوحه کې، خلیلزاد یادونه وکړه، هغه د برادر سره په ریټز کارلټن کې ولیدل. د دوی د خبرو اترو په ترڅ کې، برادر “موافقه وکړه چې دوی به کابل ته نه ننوځي” او هغه څه چې برادر د “څه ناڅه سلګونو” طالبانو په توګه بیان کړل چې پلازمینې ته ننوتي وو. تیره ورځ د غني د امتیازاتو پراساس، خلیلزاد هیله درلوده چې په کابل کې د دوه اوونیو اوربند او په منظم ډول د واک لیږد تنظیم کړي، ترڅو د یوې “کوچنۍ لویې جرګې” له خوا تصویب شي. خلیلزاد د غني له یوه همکار عبدالسلام رحیمي سره په واټساپ تماس کې و او رحیمي ته یې د دغه پلان خبر ورکړ. رحیمي غني ته وویل چې طالبانو ژمنه کړې چې کابل ته به نه ننوځي. بیا هم دا د خلیلزاد او طالبانو د ډاډونو پر بنسټ و، او غني دواړه د باور وړ سرچینې نه ګڼل.

د ارګ ماڼۍ او د امریکا سفارت د کابل په ګرین زون کې وو، چې خوندي وو. ریزولوټ سپورټ د لوړ ریزولوشن کامرې سره د سرویلانس بلیمپ څخه سړکونه وڅارل. د سهار په نهو بجو، په کابل کې د متحده ایالاتو شارژدافیر، راس ویلسن، د مختلفو راپورونو له مخې دې نتیجې ته ورسید چې دومره زیات شمیر پولیس او ساتونکي خپلې پوستې پریږدي چې د ګرین زون امنیت په واټونو کې په بشپړه توګه له مینځه تللی. هغه له واشنګټن سره مشوره وکړه او د کابل هوايي ډګر ته یې د سفارت په انګړ کې د پاتې ټولو امریکايي پرسونل د سمدستي ایستلو امر وکړ. د هغو لیکونو په وړاندې د ساتنې لپاره چې ممکن طالبانو یا اسلامي دولت ته ورسیږي، ولسن غني ته خبر نه و ورکړی چې ګرین زون نور خوندي نه دی یا د سفارت د خالي کولو پریکړه نه ده شوې. د دفاع وزارت چارواکو د افغان جنرالانو او لوړ پوړو دفاعي چارواکو لیست ساتلی چې د اړتیا په صورت کې به له هېواده وایستل شي، خو پنټاګون د ولسمشر غني احتمالي ایستل د بهرنیو چارو وزارت لپاره یوه ستونزه ګڼي. د دولتي چارواکو په وینا، دا موضوع هیڅکله په رسمي توګه نه ده څیړل شوې.

د اګست ۱۵مه یو ګرم سهار وه. په یوولسو بجو، محب له ولسمشر او د متحده عربي اماراتو یو دیپلومات سره یوځای شو. دوی د احتمالي ایستلو پلان په اړه بحث وکړ، دوی په افق کې د امریکایی چینوک او بلیک هاک چورلکو یوه ډله ولیدله، چې د مات شوو ډولونو په څېر غږ ترې راختو، بیا دوی د ماڼۍ له ډګره بهر له کوم ځای څخه د ډزو غږونه واورېدل. د غني ساتونکو هغه دننه بوته.

غرمه مهال محب له غني سره په خپل کتابتون کې ملګرتيا وکړه. دوی موافقه وکړه چې رولا، د غني میرمن او غیر ضروري کارمندان باید متحده عربي اماراتو ته ولاړ شي. چې څومره زر کېدې شي. محب د U.A.E. تماسونو د امارات ایرلاین په الوتکه کې څوکۍ وړاندیز کړې چې ټاکل شوې د ماسپښین په څلورو بجو له کابل څخه روانه شي. غني له محب څخه وغوښتل چې رولا دوبۍ ته ولېږدوي، بیا په دوحه کې له مذاکره کوونکي ټیم سره یوځای شي، چې د کابل د سپارلو په اړه له خلیلزاد او برادر سره خبرې وروستۍ کړي.

شاوخوا یوه بجه، محب یو متني پیغام ترلاسه کړ چې د طالبانو د یوې ډلې مشر خلیل حقاني چې د هغه د کورنۍ لخوا نومول شوی و، غوښتل له هغه سره خبرې وکړي. له یوه پاکستاني نمبر څخه یې زنګ وواهه. د حقاني پیغام، محب یادونه وکړه، په اصل کې، “مصروف” و. هغه وویل چې دوی کولی شي وروسته له هغه ملاقات وکړي چې محب یو مناسب بیان خپور کړي. کله چې محب وړاندیز وکړ چې دوی لومړی خبرې اترې وکړي، حقاني بیا خبره تکرار کړه. محب په دوحه کې د خلیلزاد مرستیال ټام ویست ته زنګ وواهه او هغه ته یې خبر ورکړ. لوېدیځ ورته وویل چې هیڅ غونډې ته مه ځئ ځکه چې دا ممکن یو جال وي.

محب شاوخوا دوه بجې د غني کور ته راستون شو. هغه رولا په موټر کې د دلکشا ماڼۍ شاته هیلیپډ ته ورسوله. دوی د اماراتو الوتنې لپاره د حامد کرزي نړیوال هوايي ډګر ته تللي وو. د ولسمشر درې Mi-17 الوتکې اوس په ارګ کې وې؛ څلورمه په هوایی ډګر کې وه. هغه پوه شو چې پیلوټانو هلیکوپټرو ته په بشپړه توګه تېل اچولي وو ځکه چې دوی غوښتل ژر تر ژره مستقیم تاجکستان یا ازبکستان ته الوتنه وکړي، لکه څنګه چې نورو افغان پوځي پیلوټانو په دې وروستیو ورځو کې پناه غوښتې وه. پیلوټانو نه غوښتل چې له رولا سره هوايي ډګر ته ولاړ شي، ځکه دوی داسې راپورونه ترلاسه کړي وو چې افغان پوځیان هلته چورلکې نیسي او یا یې غورځوي. د ولسمشر د ساتونکو مشر کوچی له محب سره نږدې شو.

هغه وویل: “که تاسو پاتې شئ، نو تاسو به د ولسمشر ژوند په خطر کې واچوئ.”

“ایا تاسو غواړئ چې زه پاتې شم؟” محب وپوښتل.

“نه، زه غواړم چې ولسمشر له ځانه سره بوځم.”

محب شک درلود چې د غني ټول ساتونکي به وفادار پاتې شي که طالبان د ماڼۍ انګړ ته ننوځي، او کوچي اشاره وکړه چې هغه د ولسمشر د ساتنې وس نه لري. محب له رولا سره د ولسمشر په چورلکه کې مرسته وکړه او له هغې یې وغوښتل چې انتظار وباسي. له کوچي سره، هغه بېرته کور ته لاړ.

غني یې دننه ولاړ وموند او لاس یې ونیو. “ښاغلی. ولسمشر، دا وخت دی، “محب وویل. “موږ باید لاړ شو.”

غني غوښتل چې پورتنۍ پوړ ته لاړ شي چې یو څه شیان راټول کړي، خو محب اندېښمن و چې هره دقیقه یې ځنډ وکړ چې د وسله والو ساتونکو له خوا د وېرې او بغاوت خطر سره مخ شي. غني په موټر کې پورته شو، پرته له دې چې د هغه پاسپورټ وي.

په هیلیپډ کې، کارمندان او د ساتونکو سره شخړه وکړه او چیغې یې وهلې چې څوک به الوتنه وکړي. پیلوټانو ویلي چې هره چورلکه یوازې شپږ مسافر وړي. د غني، رولا او محب تر څنګ، نهه نور چارواکي په الوتکه کې سپاره وو، لکه د غني امنیتي کسان. د رحيمي په ګډون د ارګ ماڼی لسګونه نور کارکوونکي، چې تر اوسه يې له خليلزاد سره د اوربند په اړه خبرې کولې، او نه پوهېدل چې غني او يا محب چېرته تللي وي، شاته پاتې شول.

په دوه نیمو بجو پیلوټانو انجنونه چالان کړل. درې Mi-17s د ماڼۍ له باغونو څخه ورو ورو پورته شوې، شمال خواته لاړې، او د کابل له بامونو څخه د سالنګ د لارې او له هغې هاخوا د امو دریا سیند او ازبکستان ته یې الوتنه وکړه.

یادونه:  دا لیکنه د لیکوال خپل نظر دی؛ پژواک یی مسوولیت نه اخلي

Visits: 259

اړیکه ونیسئ

د کیسې وړاندیز وکړئ

پژواک ستاسو د خبر له وړانديزونو خوښ دی؛ مهرباني وکړئ، دلته په کلېک کولو سره له موږ سره خپل نظر شریک کړئ

د پژواک اپلیکېشن

د وروستي تازه معلوماتو ترلاسه کولو لپاره په خپل ګرځنده موبایل کې زموږ اپلېکشن ډاونلوډ کړئ.