افزایش استفادۀ بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی توسط دهقانان در هرات؛ تهدیدی جدی برای منابع آبی

هرات (پژواک،۱۴ ثور ۱۴۰۴): هم‌زمان با کاهش بارنده‌گی‌ها و کمبود منابع آبی سطحی در هرات، دهاقین این ولایت با استفاده از سیستم‌های سولری، آب‌های زیرزمینی را استخراج کرده و زراعت خود را ادامه می‌دهند؛ اقدامی که نگرانی‌ها را دربارۀ بحران کم‌آبی در آینده تشدید کرده‌است.

شماری از این دهاقین در هرات در صحبت با خبرنگار آژانس خبری پژواک گفته‌اند که کاهش آب‌های سطحی آنان را مجبور کرده تا برای آبیاری زمین‌های زراعتی شان به استفاده از آ‌‎ب‌های زیرزمینی روی آورند.

حمیدالله، یکی از دهقانان قريۀ سراينوی ولسوالى انجيل هرات می‌گوید: «حتی در زمستان با کمبود آب روبرو بودیم، بعد از نصب سولر، درختان و باغ‌های‌ خود را با آب چاه آبیاری می‌کنیم، تنها در قریه ما طی یک سال گذشته بیش از ۱۵ حلقه چاه جدید حفر شده‌است.»

عزیزالله، يک تن ديگر از دهقانان ولسوالی گذرۀ هرات می‌گوید که آب‌‌های زیرزمینی در مواقع کمبود حتی خرید و فروش می‌شود و از اين رو مردم به حفارى چاه‌هاى جديد در سطح ولسوالى‌ها روى آورده‌اند.

موصوف خاطرنشان ساخت که در گذشته به دلیل نبود آب، تنها در یک فصل سال کشت صورت می‌گرفت، اما اکنون که آب سولر میسر می‌باشد، دو فصل کشت می‌شود.

او همچنین اشاره می‌کند که میزان آب استخراجی از چاه‌های قریه‌شان روزانه معادل سه دهنه آب است، اما با این حال باز هم برخی روزها با کم‌آبی مواجه‌اند.

در همین حال، شماری از باشنده‌گان هرات نسبت به این وضعیت ابراز نگرانی کرده و خواستار مدیریت مصرف آب و نظارت حکومت بر روند حفر چاه‌ها شدند.

محمدکبیر، باشندۀ ناحیۀ دوم شهر هرات می‌گوید که دهقانان باید در مصرف آب احتیاط کنند، چون بی‌رویه مصرف کردن آب زیرزمینی توسط دهاقین، منابع آبی مردم این ولایت را تهدید می‌کند.

سیدبصیر، باشندۀ دیگر شهر هرات هشدار می‌دهد که از زمان حفر چاه‌های عمیق که در این اواخر بیشتر شده، بسیاری از چاه‌های قدیمی خشک شده‌است.

او می‌افزاید: «عده‌ای از مردم بدون در نظر گرفتن آینده، بی‌رویه از آب استفاده می‌کنند و اگر این روند ادامه یابد در آیندۀ نه‌چندان دور با بحران شدید آب روبه‌رو خواهیم شد.»

از سوی دیگر، حامد الهام، یکی از کارشناسان محیط زیست می‌گوید که سولر به‌طور نادرست برای استخراج بی‌وقفۀ آب به کار گرفته می‌شود؛ در حالی که هدف اصلی آن تأمین انرژی روشنایی بوده‌است.

به‌گفتۀ وى، استخراج بی‌رحمانۀ آب از صبح تا شام با سیستم‌های سولری، آسیب جبران‌ناپذیری به منابع آبی وارد می‌کند.

مسؤولین ریاست زراعت هرات نیز نسبت به عواقب این وضعیت هشدار می‌دهند

عبدالناصر نعیمی، مدیر فارم تحقیقاتی ریاست زراعت هرات، تصریح کرد که با ادامۀ این روند، در سال‌های آینده آب آشامیدنی به ساده‌گی پیدا نخواهد شد، چاه‌ها بسیار عمیق‌تر شده و نسل‌های بعدی با بحران بزرگ آبی مواجه خواهند شد.

به‌گفتۀ وى،  هرات در سال جارى نياز به ۲۵۰ میلی‌متر باران داشت که در حال حاضر فقط ۱۴۰ میلی متر باران شده که اين كسر بارنده‌گى نگرانى خشکسالی را افزايش داده‌است.

موصوف از زمین‌داران می‌خواهد تا جهت مقابله با خشکسالی و کم‌آبی از استفادۀ سیستم‌های سولری و آب‌های زیرزمینی در بخش زراعت جدا خودداری کنند.

این درحالی ‌است که هم‌اکنون در ولسوالی‌های مختلف هرات، دهقانان با استفاده از سولر به استخراج گستردۀ آب‌های زیرزمینی ادامه می‌دهند و زمین‌های خود را چندین بار در سال کشت می‌کنند؛ اقدامی که منابع آبی این ولایت را با تهدید جدی روبه‌رو کرده‌است.

مقام ولایت هرات: برای حل این مشکل برنامه‌هایی روی دست است

مفتى محمديوسف سعيد، سخنگوى والى هرات می‌گوید که ادارۀ محلی هرات در راستای جلوگیری از پایین رفتن آب‌های زیرزمینی تلاش‌های همه جانبه نموده، بند پاشدان که به مرحلۀ پایانی خود رسیده، می‌تواند در کاهش فشار بر منابع زیرزمینی مؤثر باشد.

او افزود:«چک‌دیم‌هایی که در سطح ولسوالی‌ها ساخته شده‌ و در زمستان گذشته آب‌گیری کرده‌است، نیز نقش فعال و موثری در این زمینه دارد و همچنان ادارۀ محلی در راستای نوین‌سازی زراعت و سیستم قطره‌یی در آبیاری زراعت نیز تلاش می‌کند که این تلاش‌ها در مجموع می‌تواند که نقش بسیار خوبی در راستای جلوگیری از پایین رفتن آب‌های زیرزمینی داشته باشد.»

هشدار وزارت آب و انرژی: هیچ‌کسی نمی‌تواند به‌گونۀ خودسرانه چاه سولری حفر کند

مطیع‌الله عابد، سخنگوی وزارت آب و انرژی به آژانس خبری پژواک گفت که این وزارت طرزالعملی را برای استفاده از آب‌های زیرزمینی تهیه کرده‌است و براساس آن، شهروندان در سراسر کشور می‌توانند چاه‌های عمیق حفر کرده و از آب‌های زیرزمینی استفاده نمایند.

او افزود، در صورتی که افراد به‌طور غیرقانونی و خودسر دست به حفر چاه‌های سولری بزنند و یا از آب‌های زیرزمینی استفادۀ بی‌رویه کنند، سایر شهروندان می‌توانند به وزارت آب و انرژی یا ریاست این وزارت در ولایات شکایت کنند تا جلو این اقدامات غیرقانونی گرفته شود.

سخنگوی وزارت آب و انرژی می‌گوید که جلوگیری از استفادۀ بی‌رویه از منابع آبی، یکی از اولویت‌های وزارت آب و انرژی است و براساس این طرزالعمل، هر فردی که در سراسر کشور بخواهد چاه عمیق حفر کند، باید اجازه‌نامۀ این وزارت را دریافت نماید.

با آن‌که استفاده از سیستم‌های سولری برای استخراج آب‌های زیرزمینی توانسته در شرایط دشوار خشکسالی برای دهاقین کمک کند، اما کارشناسان امور به این باوراند که اگر این روند بی‌برنامه و بدون مدیریت ادامه یابد، ممکن است در آینده چالش‌های بزرگی را برای منابع آبی هرات به‌همراه داشته باشد.

به گفتۀ آنان، اکنون زمان آن رسیده که همه، از دهقان گرفته تا نهادهای حکومتی دست‌به‌دست هم داده و با درک مشترک از ارزش و اهمیت آب، راه‌هایی را جست‌وجو کنند که هم زراعت را پُر بار نگه‌دارد و هم منابع آبی برای نسل‌های بعدی حفظ شود. مدیریت مسئولانه، آگاهی‌دهی، و استفاده از روش‌های نوین آبیاری می‌تواند بخشی از راه‌حل باشد تا تعادل میان نیاز امروز و آینده برقرار بماند.