کابل (پژواک، ۲ لېندۍ ۱۴۰۰): په افغانستان کې د درملو خدمتونو ټولنه وايي چې پر بانکونو د محدودیت له لګېدو وروسته د درملو واردات صفر شوي چې له امله یې په هېواد کې د درملو ټولې زېرمې خلاصې شوې، که د دې ستونزې د حل لپاره اقدام ونه شي، انساني ناورین به رامنځته شي.
د روان کال د زمري په ۲۴مه په هېواد کې له سیاسي بدلون وروسته د امریکا له خوا د افغانستان د پانګې کنګل کېدو، د افغان حکومت له خوا پر بانکي سیسټم د محدودیت وضعه کېدو له امله په نورو برخو کې د منفي اغېزو ترڅنګ د افغانستان سوداګري هم زیانمنه شوې ده.
هغه کسان چې د درملو کاروبار کوي، وايي چې په تېرو درېیو میاشتو کې د درملو واردات صفر ته کم شوي، اوس مهال د اړتیا وړ درمل په درملتونونو او هغو زېرمو کې دي چې د سوداګرو له خوا مخکې وارد شوي.
په افغانستان کې د درملو خدمتونو د ټولنې مرستیال او د «افغان سرجیکل» شرکت سهم لرونکي فارمسسټ نعمت الله تواب احمدزي له پژواک سره ځانګړې مرکه کې وویل، په هېواد کې له سیاسي بدلون وروسته د نورو وارداتو ترڅنګ د درملو تورید هم له ستونزې سره مخ شوی او ان درېدلی دی.
دی وايي، اوس مهال په بازار کې شته درمل د مخکني نظام له سقوط مخکې وارد شوي دي.
نوموړی د درملو تورید بندېدو لامل پر بانکي سیسټم د محدودیت وضعه کېدل بولي او وايي: ((د افغانستان د پانګې کنګل کېدل او پر بانکي سیستم محدودیت خصوصي سکټور ته ډېر زیان رسولی دی.))
نوموړي په بازار کې د درملو د کمښت په اړه اندېښنه څرګنده کړه او ویې ویل، مخکې ځیني درمل د کوچنیو سوداګرو له خوا هېواد ته واردېدل، خو د نظام له بدلون وروسته یې واردات بند او په بازار کې درمل کم شوي دي.
هغه زیاته کړه: ((موږ مخکې خپله اندېښنه د ټولنې له لارې له اړوند بنسټونو سره شریکه کړې او له دوی مو غوښتي چې غږ مو تر مالیې وزارته ورسوي، څو د درملو واردوونکو سوداګرو د پیسو د ټي ټي (لېږد) په برخه کې اسانیاوې رامنځته کړي، خو له بده مرغه تر اوسه په دې برخه کې هيڅ عملي ګام نه دی پورته شوی.))
نوموړی د دې په څرګندولو سره چې د پیسو لېږد یوه نیمه میاشت وخت نیسي، وویل، AIB تر ټولو ښه بانک دی، خو له سیاسي بدلون وروسته تر اوسه د لویو شرکتونو د پیسو پر لېږد نه دی توانېدلی.
هغه زیاته کړه: ((د درملو مولد شرکتونه چې موږ ته بیه راکوي، له ۲۴ ساعتونو تر یوې اوونۍ د باور وړ دي، خو یو شمېر شرکتونو یوه میاشت یا ۴۰ ورځو کې ټي ټي مسیر طی کړی، خو بیا هم هم رد شوي دي.))
د ده په خبره، څه وخت مخکې د سوداګرو د ۲۰ ټي ټي (د سوداګرو د پیسو لېږد) له ډلې ۱۸ یې تر یوې نیمې میاشتې وروسته د افغانستان بانک له خوا رد شوي چې دا د سوداګرو پر مخ لویه ستونزه ده.
هغه د دې په روښانولو چې که په نږدې وخت کې یادې ستونزې ته حل لاره پیدا نه شي، افغانستان به د ځینو هغو درملو له کمښت سره مخ شي چې د ناروغانو په عملیات کې ضروري دي.
احمدزي له اړوند ادارو غوښتنه وکړه چې د دوی وړاندیزونه په پام کې ونیسي او د دې ستونزې د حل لپاره کړنلارې جوړې کړي.
په ورته وخت کې د افغانستان د درملو خدمتونو ټولنې د مشرتابه پلاوي غړي محمد قاسم پژواک ته وویل، له سیاسي بدلون وروسته افغانستان ته د درملو واردات بند شوي دي.
هغه د دې په روښانولو چې اوس مهال د درملو ځینې زېرمې تشې شوې او پاتې زېرمې هم د خلاصېدو په حال کې دي، وویل، دغه وضعیت ډېر د اندېښنې وړ دی. که په لنډ مهال کې دې ستونزې ته رسېدنه ونه شي، افغانستان به د هغو درملو له کمښت سره مخ شي چې د ناروغانو په عملیاتو کې ضروري دي.
نوموړي هغه لېست چې د ۳۹ درملو نوم په کې یاد شوی، پژواک ته وسپاره او ویې ویل، اوس مهال دغه درمل په بازار کې کم یا ان یو شمېر یې نه پیدا کېږي.
نوموړي (vial cisplatin) د سرطاني ناروغانو، (Brilinta 90 mg) د زړه ناروغانو، (Imatinab 400 mg) د سرطاني ناروغانو، (Janumet 50/1000 mg) د شکر ناروغانو او … هغه درمل وبلل چې په بازار کې ډېر کم یا نه پیدا کېږي.
نوموړي د افغانستان ۹۵ سلنه درمل وارداتي درمل وبلل او ویې ویل، یوازې پنځه سلنه درمل د هېواد داخل کې تولیدېږي چې د هغو خام مواد هم له بهر وارېدېږي.
د ده په خبره، پر بانکي سیستم د محدودیتونو له امله د درملو د قانوني وارداتو پر بندېدو سربېره د درملو ناقانونه واردات هم د حاکم نظام له خوا بند شوي دي.
هغه د درملو وارداتو بندېدو لامل پر بانکي سیسټم محدودیت وباله او ویې ویل: ((بانکي فعالیتونه بند دي او د درملو د پېر لپاره کمپنیو ته پیسې نه شي لېږلای.))
د افغانستان د درملو خدمتونو د ټولنې د مشرتابه پلاوي غړي وویل، افغانستان ته له دوو لارو (قانوني او ناقانونه) درمل واردېږي خو اوس مهال دواړه بندې دي.
هغه د دې په یادولو چې د درملو واردات مطلق درېدلي او مصرف یې جریان لري، وویل: «که وضعیت همداسې دوام وکړي، افغانستان به له یوه ناورین سره مخ شي او زموږ ډېری هېوادوال به د درملو د نشتوالي له امله خپل ژوند له لاسه ورکړي چې دا به نه جبرانېدونکې وي.”
نوموړي له مسوولینو وغوښتل چې یا د درملو د واردولو لپاره د درملو سوداګرو پانګې ازادې او د قانوني درملو د وارداتو ستونزه هواره کړي او یا دې له فرعي لارو د هغو واردولو ته اجازه ورکړي.
نوموړي د دې په څرګندولو چې د درملو د ناقانونه وارداتو پلوی نه دی، وويل چې د خلکو ژوند تر هر څه مهم او ارزښتمن دی او له یادې ستونزې د وتو لپاره باید لار پیدا شي.
په ورته مهال په کابل کې د نعماني درملتون فارمسسټ عبدالله معصومي هېواد ته د درملو وارداتو بندېدو په اړه اندېښنه وښوده او ويې ويل چې په کابل کې ډېری درملتونونه د سرطان، زړه، نسایي ولادي، شکرې، کرونا، د وينې د غوړ او بډوډو د درملو له کمښت سره مخ دي.
دغه راز په کابل کې د پروان هوټل سیمې د «نوي فرهاد» درمل پلورنځي فارمسسټ تواب احمدزي هم پژواک ته وويل چې په دې وروستيو کې يو شمېر درمل په بازار کې نه پیدا کېږي.
هغه په بازار کې د ځينو درملو د نه شتون او کمښت لامل هېواد ته د درملو نه واردېدل وبلل او ويې ويل چې له درېيو مياشتو راهيسې د درملو واردات درېدلي دي.
هغه وايي، په بازار کې د سرطاني، اعصابو او نسایي او ولادي درملو په ګډون ډېری درمل په بازار کې په اسانۍ نه موندل کېږي.
د هغه په وينا، که وضعيت همداسې دوام وکړي، ښايي په راتلونکو مياشتو کې ډېر شمېر ناروغان خپل ژوند له لاسه ورکړي.
د بدخشان ولايت اوسېدونکى ابراهيم بېګ چې د کورنۍ له يوه غړي سره د درملنې لپاره کابل ته راغلى و، پژواک ته وويل چې خپل ناروغ يې يوه ډاکټر ته وړى و او له معاينې وروسته يې ورته نسخه ورکړ.
هغه وویل چې ناروغ يې نسايي او ولادي ستونزه لري او زياته کړه چې له پرون راهيسې يې د ډاکتر له لوري تجویز شوې نسخه په کوټې سنګي، ده افغانانو او هوټل پروان سیمو کې په لسګونو درملتونونو ګرځولې؛ خو تر اوسه یې درمل نه دي پیدا کړي.
نوموړي د عامې روغتيا پر وزارت د نيوکې سربېره وویل، که وضعيت همداسې دوام وکړي، ښايي په راتلونکو څو مياشتو کې ډېرى ناروغان خپل ژوند له لاسه ورکړي.
نوموړي له عامې روغتیا وزارته وغوښتل چې دې ستونزې ته رسېدنه وکړه او حل لار ورته ولټوي، څو ناروغان د درملو ته د نه لاسرسي له امله خپل ژوند له لاسه ورنه کړي.
پژواک خبري اژانس هڅه وکړه چې په دې اړه د عامې روغتيا وزارت د يوه چارواکي ځواب ترلاسه کړي.
د پژواک خبري اژانس خبريال په هېواد کې د درملو د زېرمو د کمښت، د وارداتو د نه شتون او د پيسو د لېږد په اړه د درملو د سوداګرو ستونزې د عامې روغتيا وزارت له یو معینیت سره شريکې کړې؛ خو سرچينې دغو پوښتنو ته له ځواب ورکولو پرته، د خوړو او درملو ملي ادارې له قوله پژواک خبري اژانس ته معلومات ورکړل.
سرچینې ویلي چې دا مهال د درملو د قانوني وارداتو پر وړاندې هيڅ خنډ نشته، د درملو وارداتي شرکتونه کولای شي چې د نافذه قوانینو په رڼا کې له بهر درمل وارد کړي.
د وړاندې شوو معلوماتو له مخې، د خوړو او درملو اداره د درملو سوداګرو لپاره د اسانتیاوو رامنځته کولو ته ژمنه ده.
هغه څرګنده کړه: «هغه شرکتونه چې غواړي په قانوني ډول درمل وارد کړي، هېڅ ډول اندېښنه نه لري، اندېښنه هغه کسان لري چې درمل په قاچاقوي ډول واردوي.»
Views: 28
اړیکه ونیسئ
خبرپاڼه
د کیسې وړاندیز وکړئ
د پژواک اپلیکېشن